«نماینده» /جنگ سرد سبب شد تا فضای امنیتی اروپا تحت تاثیر تعامل دو سویه با شوروی و آمریکا قرار گرفته شود که در این میان آمریکا توانست نقش ناجی را از آن خود کرده و نگاه اروپا را به سمت خود جلب کند.

البته باید به این نکته اذعان داشت که آمریکا زمانی به عنوان فاکتور تضمینی برای اروپا بشمار آمد که اروپای شرقی با بحران هایی مانند جنگ بوسنی و کوزوو، بحران بالکان دست و پنجه نرم می کرد و سیاست های دفاعی اروپا دیگر پاسخگوی شرایط بوجود آمده نبود. چنین شرایطی باعث شد تا ناتو نیز به شرق اروپا گسترش پیدا کرده و همکاری نظامی مشترک میان اروپا-ناتو-آمریکا مهمترین پدیده نوظهور پس از دوران جنگ سرد شود.

از آنجایی که کشورهای اروپای شرقی به لحاظ موقعیت جغرافیایی میان کشورهای صنعتی و غربی اروپا و از سویی دیگر نزدیک به روسیه قرار گرفته اند، سبب شد تا پس از جنگ جهانی دوم در زمره حکومت های کمونیستی قرار بگیرند. بدنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پیمان ورشو کشورهای غربی استراتژی محدود کردن نفوذ مسکو در شرق اروپا را در پیش گرفتند.

همزمان بحث گسترش ناتو به شرق اروپا نیز مطرح شد، در حالی که فدراسیون روسیه پس از فروپاشی و بحران اقتصادی پیش آمده از قدرت لازم برای خودنمایی در مسائل جهانی برخوردار نبود و به یک بازیگر منفعل در عرصه بین الملل تبدیل شده بود تا جایی که در برابر دریافت کمکهای مالی و اقتصادی غرب در ازای پیشروی ناتو به اروپای شرقی چاره ای جز سکوت نداشت.

عدم حضور موثر و موفق روسیه در عرصه بین المللی سبب شد تا آمریکا بواسط ابزاری مانند ناتو، اروپای شرقی را به جولانگاهی برای خود تبدیل کند. اما باید گفت که شرایط به همین منوال طی نشد و روسیه بواسطه افزایش قیمت نفت توانست قدرت گذشته خود را بازیافته و دیگر دلیلی برای تداوم حضور پر رنگ ناتو در شرق اروپا نبیند. تمام این موارد باعث شد تا امروزه در تحولات اروپای شرقی شاهد مناقشه میان دو قدرت روسیه و آمریکا باشیم. دو کشوری که بر حضور نظامی در اروپای شرقی اصرار دارند.

ایجاد سپر موشکی آمریکا در شرق اروپا یکی از دستاوردهای بازگشت روسیه به قدرت بود. آمریکا برای کنار زدن روسیه دست به استقرار سامانه های موشکی در کشورهای اروپای شرقی زد.

  سپر دفاع موشکی در شرق اروپا

لهستان یکی از کشورهای هم پیمان با آمریکا است که از دیرباز بر محور سیاست های واشنگتن قدم بر می دارد. بر همین اساس طبیعی است که لهستان جز گزینه های اصلی آمریکا در شرق اروپا بشمار آید.

مجموعه دفاع موشکی آمریکا در لهستان، معروف به «سامانه رهگیر اروپایی» قرار شد به عنوان نخستین مجموعه طراحی شده در حوالی شهر «ردزیکووو» لهستان ساخته شود تا یک «سیستم دفاع زمینی میان-راه» در شهر «بردی» جمهوری چک را تشکیل دهد.

این در حالی بود که  طرح «ای آی اس» در سال ۲۰۰۹ میلادی کنار گذاشته شد و متعاقبا با یک طرح مرحله به مرحله «سیستم دفاع موشکی بالیستیک ایجز» جایگزین شد که دربرگیرنده موشک‌های رهگیر «اس ام ۳» است. این سیستم موشکی قرار است در سال جاری میلادی در لهستان نصب ‌شود و براساس آنچه از پیش اعلام شده این سامانه جدید قرار است از اروپا و آمریکا در برابر موشک‌های احتمالی شلیک شده از منطقه غرب آسیا یا شمال آفریقا حفاظت کند.

زیاده خواهی آمریکایی ها سبب شد تا آنها به لهستان بسنده نکرده و رومانی را به عنوان مقصد بعدی این کشور برای استقرار سامانه های موشکی انتخاب کنند. طرح استقرار سامانه دفاع موشکی در رومانی در سال ۲۰۱۳ میلادی کلید خورد که این طرح تاکنون هزینه‌ای بالغ بر یک‌میلیارد دلار داشته که سال گذشته در نهایت خواسته آمریکایی ها محقق شد و سامانه موشکی رومانی راه اندازی شد.

کارشناسان بر این باورند که آمریکا این سامانه موشکی را به آنچه «مقابله با تهدیدات کشورهای سرکش» می‌خواند، در رومانی مستقر کرده است. «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو در همین راستا اظهار داشت: استقرار سامانه موشکی در رومانی نشان می‌دهد که سامانه دفاعی در شرق اروپا به شدت علیه خطرات موشکی موجود تقویت شده است. وی در عین حال متذکر شد که سیستم دفاع موشکی در رومانی قرار نیست روسیه را هدف قرار دهد، حتی در لفافه اعتراف کرد که این سیستم به هیچ وجه توان سامانه موشک‌های دفاعی روسی را ندارد و این سامانه «صرفا دفاعی» و واکنشی به تهدیدهای خارجی است.

در عین حال در گزارش های منتشر شده به این نکته اشاره شده بود که سامانه موشکی در رومانی در نقطه‌ای واقع شده که توان توقف موشک‌های روسیه را ندارد که همین بر گفته دبیر کل ناتو صحه گذاشته بود.

درهمین راستا «داگلاس روت»  سفیر آمریکا در ناتو استقرار سامانه دفاع موشکی را بر اساس ماده ۲۸ اعضای ناتو اعلام و تاکید کرد که واشنگتن  بر اساس این بند متعهد شده که اگر خطری بالقوه اعضای ناتو را تهدید می‌کند به دفاع از اعضای این سازمان بپردازد. با این وجود روسیه این اقدام ناتو را حرکت سیاسی و نظامی خواند و گفت پاسخ این حرکت را خواهد داد.

ایران هدف سامانه موشکی در شرق اروپا

چندی پیش «آنژی لواندوفسکی» وابسته نظامی سفارت لهستان در مسکو در واکنش به سامانه دفاع موشکی آمریکا اظهار داشت که ورشو استقرار سامانه های موشکی آمریکا را با هدف مقابله با حملات احتمالی کره شمالی و ایران بررسی کرده و موافقت و همکاری خود با واشنگتن را در این زمینه اعلام کرده است.

آمریکا مدعی است که ایران بدنبال حمله موشکی در سالهای آتی است و باید برای مقابله با آن خود را تجهیز کرد. آنها همچنین مدعی شده اند که برد موشکهای ایران بیش از ۶ هزار کیلومتر بوده و می تواند تهدید جدی نه برای اروپا که برای آمریکا نیز بشمار آید.

از جمله دلایلی که آمریکایی ها سعی دارند پرونده هسته ای ایران را به جای یک پرونده سیاسی به عنوان پرونده ای امنیتی مطرح کنند همین استقرار سامانه های دفاع موشکی در اروپا است. البته باید به این نکته بسیار مهم اشاره کرد که آمریکا با این اقدام با یک تیر دو نشان می زند. در لقای اتخاذ سیاست دفاعی در برابر ایران خود را به خاک روسیه نزدیک می کند. روسیه در حوزه اروپای شرقی نزدیکترین مرز را به لهستان و رومانی یعنی دو کشور منتخب آمریکا دارد.  

«ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه مکررا اعلام کرده که مخالف با استقرار سامانه های دفاع موشکی آمریکا در اروپا بوده و آن را مغایر با توازن قدرت در شرق اروپا می داند. وی به دولتمردان لهستان و رومانی اخطار داده تا در صورت تداوم همکاری های خود با آمریکا خود مقصر عواقب آن هستند. این امر هیچ گاه مورد توجه و واکنش جدی مقامات آمریکا قرار نگرفت.

در شرایط کنونی و با توجه به نقض تعهدات و خروج یکجانبه گرایانه آمریکا از توافق هسته ای با ایران شاهد آن هستیم که مقامات لهستان با اعلام حمایت از اقدام واشنگتن تمایل خود به ارائه کمک های مالی بیشتر در راستای استقرار سامانه دفاع موشکی آمریکا را اعلام کرده اند. آنها همچنین مدعی هستند که کشورهای اروپایی باید خود را از مهلکه ایران هسته ای دور کرده و دنباله روی سیاست های واشنگتن باشند.

نکته پایانی اینکه آمریکا مانند هر مسئله دیگری در عرصه بین الملل بدنبال یارکشی برای خود بوده تا بتواند با سنگین تر کردن کفه ترازوی خود به اهداف تعیین شده اش دست پیدا کند. تداوم پروژه سامانه دفاع موشکی در کشورهای اروپایی نه تنها برای برهم زدن موازنه قدرت در این منطقه و افزایش اختلاف میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا است که از سویی ایران و روسیه را نشانه گرفته است.

هدف دیگری که واشنگتن آن را تعقیب می کند این است که از استقرار سامانه دفاع موشکی به عنوان بهانه ‬‫ای‬‫ دیگر برای‬‫ توسعه ‬‫ناتو‬‫ در‬‫ حیاط‬‫ خلوت‬‫ روسیه بهره می جوید.