به گزارش «نماینده»، خروج یکجانبه دونالد ترامپ از برجام موجب شده که دیگر اعضای توافق برای حفظ آن وارد مذاکره و رایزنی برای رسیدن به چارچوبی مشترک بشوند. اما اوضاع و شرایط به این سادگی نیست.

اکنون اتحادیه اروپا با چالشی به نام ارائه تضمین های لازم به ایران برای ماندن در برجام روبه رو است.  پیش از سفر ظریف به بروکسل جمهوری اسلامی ایران ضرب الاجل ۶۰ روزه ای را برای اروپا تعیین کرد و خواهان تضمین های لازم از طرف این اتحادیه جهت تامین منافع ایران و جبران خسارت خروج آمریکا از برجام شد.

از سوی دیگر شرکت و بانک های اروپایی نیز بدنبال محافظت از سوی اتحادیه اروپا و یا معافیت از تحریم های ثانویه آمریکا می باشند. از آنجا که این شرکت ها بیشترین تبادلات مالی و تجاری خود را با آمریکایی ها دارند در ادامه ارتباط با ایران بسیار محتاط شده اند و بر اساس برنامه زمان بندی چند ماهه ناچار هستند در صورتی که از حمایت هایی خاصی برخوردار نشوند به تدریج از حجم مبادلات خود با ایران بکاهند و گر نه گرفتار تحریم های وزارت خزانه داری آمریکا خواهند شد.

این در حالی است که قرار است هفته آینده نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح مدیران سیاسی و معاونان وزرای خارجه ایران و ۱+۴ و با حضور نماینده اتحادیه اروپا در وین برگزار شود.

ظریف درباره تضمینی که اروپایی‌ها قرار است به ایران بدهند قبل از ترک بلژیک گفت: اینها گفتند ما اطمینان حاصل می‌کنیم ایران منافع برجامی را به دست بیاورد و پذیرفتند که اجرای برجام ارتباطی با هیچ موضوع دیگر ندارد و باید برجام اجرا شود. اما اینکه آیا می‌توانند در پایان این چند هفته تضمین‌های مورد نظر را بدهند، آنچه که قابل حصول از این مذاکرات است را اخذ کرده و به تهران ارائه خواهیم داد و تصمیم گیری در سطح عالی کشور انجام خواهد شد.

البته فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از پایان نشست با وزرای خارجه ایران، آلمان، انگلیس و فرانسه در بروکسل در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی درخصوص ارائه تضمین از سوی اروپا به ایران برای اجرای تعهدات برجامی گفت: تضمین نمی‌دهیم، اما برای حفظ تجارت اروپا با ایران جدی هستیم.  

صحبت های جدید مرکل، تلاش برای حفظ برجام و زمینه سازی برای توافقات جدید

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان دیروز در یک کنگره اتحادیه‌های صنفی در آلمان درباره عواقب خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران سخن گفت.

صدراعظم آلمان این اقدام ترامپ را خطا و نقطه عطفی در مناسبات با آمریکا دانسته و گفت: اروپاییان هم کور نیستند و هم ضعف توافق هسته‌ای و هم تهدیدات ایران در عملیات‌های این کشور در سوریه را برای اسرائیل می‌بینند. مرکل همچنین گفت: اما با این حال ما معتقدیم که با این توافق فرصت های بهتری داریم تا با ایران درباره توافقات دیگری صحبت کنیم تا اینکه هیچ توافقی وجود نداشته باشد. بنابراین اروپاییان می خواهند به این توافق پایبند باشند.

توافق مد نظر اروپایی ها بر اساس اخبار رسانه ها شامل این است که ایران بعد از سال ۲۰۲۵ (بند غروب برجام) نیز به توان هسته‌ای دست پیدا نکند؛ اما نکته دوم به موضوع توان موشکی ایران و نکته سوم به مسائل منطقه‌ای می‌پردازد. شواهد نشان می‌دهد اروپا هنوز دنبال اجرای این طرح پیشنهادی است؛ اگرچه در تماس تلفنی مکرون با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری این طرح را رد کرده است.

افزایش تردید شرکت های خارجی

 در این بین به مرور شرکت های خروجی اقدام به موضع گیری درباره آینده ارتباط با ایران با وجود احتمال بازگشت ها تحریم ها می کنند. در این راستا شرکت نفتی «توتال» فرانسه روز چهارشنبه اعلام کرد در صورتی که نتواند از آمریکا معافیت تحریمی دریافت کند، از پروژه توسعه فاز ۱۱ میدان گازی پارس جنوبی کناره‌گیری می‌کند.

در بیانیه توتال با اشاره به تصمیم «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران و احیای تحریم‌های ثانویه پس از یک مهلت چند ماهه، آمده است: «در نتیجه و همانطور که پیش از این توضیح داده بودیم، توتال در موقعیتی نخواهد بود که پروژه فاز ۱۱ پارس جنوبی را ادامه دهد و مجبور خواهد بود تمام فعالیت‌های مربوطه را پیش از ۴ نوامبر ۲۰۱۸ متوقف کند، مگر آنکه مقام‌های ایالات متحده با حمایت مقام‌های فرانسوی و اروپایی یک معافیت تحریمی ویژه این پروژه، به توتال اعطا کنند. این معافیت تحریمی پروژه‌ای باید از شرکت در برابر هر تحریم ثانویه مربوط به قانون ایالات متحده، محافظت کند.»

قرارداد این پروژه تابستان گذشته به صورت یک کنسرسیوم نفتی میان شرکت توتال، شرکت ملی نفت چین (CNPC) و شرکت ملی نفت ایران (NIOC) به امضا رسید و براساس آن قرار بود روزانه ۲ میلیارد فوت مکعب یا ۴۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات گازی برای مصارف خانگی استخراج شود.

خبرگزاری رویترز نیز چهارشنبه ۲۶ اردیبهشت‌ماه از قول سه منبع مطلع گزارش داد که سعید خوشرو، مدیر روابط بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، نیز همراه ظریف راهی چین شده بود تا از پالایشگاه‌های این کشور برای ادامه واردات نفت ایران به‌رغم تحریم‌های آمریکا تضمین بگیرد. این گزارش می‌افزاید که هم دولت چین و هم پالایشگاه‌های این کشور اظهار «امیدواری» کرده‌اند که واردات نفت از ایران را ادامه دهند، اما از دادن تضمین خودداری کرده‌اند. چین بزرگترین مشتری نفتی ایران است که در سه‌ماهه اول سال جاری میلادی روزانه ۶۵۵ هزار بشکه، یعنی بیش از یک‌چهارم کل نفت صادراتی ایران را خریده‌است.

از سوی دیگر استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری بلافاصله پس از سخنرانی دونالد ترامپ درباره خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران، اعلام کرد که مجوزهای بوئینگ و ایرباس لغو خواهد شد. با این وضعیت ایرباس سه ماه فرصت دارد تا موافقت آمریکا را برای فروش هواپیما به ایران جلب کند. ده درصد از قطعات هواپیماهای ایرباس توسط شرکت های آمریکایی تولید می شوند و فروش این هواپیما ها به ایران به ارایه پروانه صادرات از سوی آمریکا نیاز دارد.

جوکایزر، مدیر عامل اجرایی شرکت زیمنس آلمان نیز چند روز قبل اعلام کرد که این شرکت دیگر هیچ فعالیت اقتصادی جدیدی را در ایران آغاز نخواهد کرد. وی علت این تصمیم خود را خروج آمریکا از برجام و احتمال بازگشت تحریم ها اعلام کرد. مدیر عامل اجرایی زیمنس گفت: حالا که ترامپ می خواهد تحریم ها را برگرداند این شرکت هم باید از آن پیروی کند.

 کلودیو دسکالزی مدیر شرکت انی ایتالیا در نشست سالانه این شرکت به سهامدارانش گفت، انی تمام طلب های معوق خود از ایران بابت سرمایه گذاری های سال های گذشته در این کشور را از تهران گرفته و قصدی برای اجرای پروژه جدید در ایران ندارد.

این در حالی است که دیمیتریس آوراموپولوس، کمیسیونر امور داخلی اتحادیه اروپا روز چهارشنبه از بررسی قانونی خبر داد که شرکت‌های اروپایی را از پیروی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران منع می‌کند.

به گزارش بلومبرگ، وی در جمع خبرنگاران در بروکسل گفت: کمیسیون اروپا راه‌حل‌هایی عملی و ملموس را برای اطمینان از پایبندی اتحادیه به تعهدات برجامی و حمایت از فعالیت‌های اقتصادی مورد بررسی قرار داده است. آوراموپولوس ادامه داد: ما احتمال بکارگیری «قانون انسداد» را بررسی کرده ایم و آماده‌ایم که در صورت لزوم، آن را عملیاتی کنیم.

اشاره وی به طرحی مربوط به سال ۱۹۹۶ است که برای مقابله اروپا با تحریم‌های آمریکا علیه کوبا، ایران و لیبی تدوین شده و واشنگتن را ناچار به عقب نشینی کرده بود. اجرای این طرح، شرکت ها را از پیروی از تحریم های خارجی منع می کند و اتحادیه اروپا به موجب آن، هرگونه جریمه احتمالی آمریکا علیه کسب و کارهای اروپایی را به رسمیت نخواهد شناخت. این تنها یکی از گزینه های مطرح برای حفظ احتمالی برجام پس از خروج واشنگتن از این توافق است.

با این وضعیت فعلا باید گفت بدلیل ترس و واهمه شرکت های خارجی ورود و یا ادامه سرمایه گذاری آنها در ایران سخت شده است و باید دید اتحادیه اروپا تا چه حد توانایی ارائه تضمین های لازم به ایران در چارچوب تعهدات برجامی را دارد. بدون شک تا چند هفته دیگر  که تصویر بهتری از شرایط نمایان می شود باید منتظر ماند.