ماهنامه «نماینده» «محمدرضا پورابراهیمی» رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با ماهنامۀ «نماینده»، معتقد است باید نظام بانکی کشور متحول شود تا در راستای تقویت تولید گام بردارد.

در زمینۀ اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی برای تحقق شعار سال «اشتغال و تولید»، عملکرد بانک‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید؟

عوامل بیرونی و عوامل درونی بر فعالیت‌های نظام بانکی اثرگذار است که بر خروجی راهبردها و مأموریت‌های بانکی در شرایط کنونی مؤثر است. تحریم‌ها از بیرون بر نظام بانکی تأثیرگذار بوده و بخش عمده‌ای از ارتباط‌های بانکی را قطع کرده است. بانک‌های بزرگ ایران را از حوزۀ مراوده‌های بین‌المللی علی‌رغم اینکه در بحث برجام تعهدات خود را انجام داده‌ایم، محروم کرده‌اند. متأسفانه طرف مقابل در خصوص مسائل بانکی کمترین تعامل را داشتند و آن چیزی که هدف‌گذاری شده بود، تحقق پیدا نکرد.

عدم اجرای برجام در تعاملات بین‌المللی چه تأثیری در رونق تولید و اقتصاد کشور داشته است؟

برخی عوامل به‌صورت غیرمستقیم بر حوزۀ نظام بانکی تأثیرگذار است، عدم ایفای تعهدات طرف‌های مقابل در حوزۀ نظام بانکی بین‌الملل مشکلاتی را برای مبادلات بانکی ایران به‌وجود آورده است.

فاینانس‌های خارجی برای پروژه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری در اقتصاد است که باید از طریق بانک‌ها انجام می‌شد و در حال حاضر با مشکلات متعددی روبه‌رو شده و اجرای آن به‌سختی صورت می‌گیرد.

عوامل غیر ارادی که بر عملکرد بانک‌ها تأثیرگذار است و آنها را از اهداف سیاست‌های اقتصاد مقاومتی دور می‌کند، چیست؟

خواسته یا ناخواسته وقتی شرایط رکودی در کشور اتفاق بیفتد، اثر خودش را در فعالیت‌های اقتصادی می‌گذارد. به دلیل ارتباط بانک‌ها با فعالیت‌های اقتصادی، اگر نظام اقتصادی در شرایط رونق قرار بگیرد، بانک‌ها وضعیت بهتری پیدا می‌کنند و اگر نظام اقتصادی در شرایط رکود قرار بگیرد، بانک‌ها نیز دچار مشکل خواهند شد که به نظر می‌رسد در این حوزه هم عوامل درونی مانند شرایط اقتصاد کشور که عامل مهم بر عملکرد نظام بانکی بوده که این عامل، عامل ناخواسته‌ای است. عوامل دیگری هم که بر نظام بانکی تأثیرگذار بوده، موضوع مصوبات مجلس و مصوبۀ هیئت وزیران بوده که بانک‌ها باید به صورت بخشنامۀ ابلاغی یک‌سری اقدامات را انجام می‌دادند و در برخی از موارد به دلایل مختلف، امکان اجرایی شدن این قوانین یا در حد کامل نبوده یا در حد ضعیف بوده است. موضوعاتی مانند سیل، زلزله و حوادث طبیعی باعث شده که مصوباتی در دولت و مجلس وجود داشته است که بالاتر از توان نظام بانکی بوده و بر نظام بانکی اثر گذاشته است. بنابراین مقررات و ضوابط اجباری و دستوری، شرایط اقتصاد کشور و عوامل بیرونی مانند تحریم، سه عامل غیرارادی مؤثر بر نظام بانکی است.

عوامل درونی که موجب فاصله گرفتن بانک‌ها از تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی شده است، چیست؟

اگرچه این عوامل بیرونی اثرات خود را بر نظام بانکی گذاشته، ولی عوامل درونی هم متأسفانه آن شرایط را تشدید کرده و وضعیت نظام بانکی ما را به شرایطی رسانده که آن انتظاری که در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی از نظام بانکی داشتیم، محقق نشده است. عوامل درونی که عملکرد نظام بانکی را ضعیف کرده است عمدتاً به سوء مدیریت‌ها و بعضاً فسادها و تخلفاتی که در حوزۀ نظام بانکی صورت گرفته، برمی‌گردد. علاوه‌براین تبانی مفسدین با برخی از مدیران ارشد نظام بانکی و مدیران میانی و مدیران پایین‌دستی که در حال حاضر پرونده‌هایشان در حوزه‌های قضائی، امنیتی و مجموعه‌های دیگر مفتوح و در حال پیگیری است، بر عملکرد منفی بانک‌ها اثرگذار بوده است.

 یکی از عوامل درونی عملکرد ضعیف نظام بانکی هم به عدم بروزرسانی فعالیت‌ها و عدم اجرای قوانین برای ایجاد شفافیت اطلاعات است، مانند گزارش‌گیری بین‌المللی (IFRS) و امثال آن. همۀ عوامل دست به دست هم داده که ما امروز وضعیت نظام بانکی خود را وضعیت مطلوبی ارزیابی نکنیم. عملکرد مثبت نظام بانکی در راستای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیازمند بازنگری و ایجاد تحولات پایه‌ای به منظور ارتقای جایگاه نظام بانکی در اقتصاد کشور است. علی‌رغم اینکه نظام بانکی در برخی موارد به حوزه تأمین مالی در بنگاه‌ها کمک‌هایی کرده و الان هم این مسیر را ادامه می‌دهد، اما هدف‌گذاری اصلی که در اقتصاد بوده و بتواند به‌صورت کاملاً موفق در این حوزه عمل کند، متأسفانه تحقق پیدا نکرده است.

یعنی نظام بانکی عملاً نتوانسته کارخانه‌ها را تأمین مالی کند و با وام‌هایی که ارائه می‌دهد، گردش مالی و مشکلاتشان را برطرف کند؟

نمی‌توان گفت که عملکرد بانک‌ها در بخش تأمین مالی بانک‌ها کاملاً منفی بوده است ولی عملکرد بانک‌ها در راستای هدف‌گذاری که بخواهیم به آن نمرۀ خوب بدهیم، اتفاق نیفتاده است. چرا که نظام بانکی در حال انجام تأمین مالی است و بخش عمدۀ بنگاه‌هایی که کار می‌کنند، تأمین مالی‌شان را از نظام بانکی گرفته‌اند ولی هدف‌گذاری اتفاق نیفتاده است.

آیا بانک‌ها در شرایط رکود در راستای تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی به واحدهای تولیدی وام می‌دهند؟

یکی از مشکلات نظام بانکی ایران این است که حدود ۷۰ درصد از منابع آن فریز شده است یعنی بانک دارایی دارد اما دارایی قابل تسهیلات‌دهی نیست و قابلیت ارائه تسهیلات از این منابع وجود ندارد و در واقع منابع نظام بانکی تبدیل به اموال، دارایی‌ها، ساختمان، زمین و کارخانه شده است.

 بانک تأسیس شده تا منابع نقدی را سپرده کند و همان منابع را در اختیار فعالان اقتصادی قرار بدهد. وقتی نظام بانکی در شرایط رکود قرار می‌گیرد، به‌جای اینکه بتواند منابع بگیرد، وقتی دچار مشکل می‌شود، منابع را تملک می‌کند یعنی به‌جای اینکه ۱۰۰ میلیارد از یک واحد طلب دارد، ۱۵۰ میلیارد ساختمان از منابع آن واحد تملک می‌کند که این ساختمان در واقع منابع بانکی است که فریز شده است و ظرفیت تسهیلات‌دهی بانک‌ها را کاهش می‌دهد.

حدود ۷۰ درصد منابع بانکی فریز شده است یعنی دارایی دارد اما دارایی که جنس تسهیلاتی داشته باشد، ندارد و عملاً امکان ارائه تسهیلات به کمترین حد خود رسیده است. باید یک تحول پایه‌ای در این حوزه به‌وجود بیاوریم و کفایت سرمایۀ بانک‌ها را حتماً تجدیدنظر و افزایش سرمایۀ‌ بانک‌ها را عملیاتی کنیم.