ماهنامه «نماینده» / تا کنون در مورد نحوه رأی دادن نمایندگان و مسائلی که بر روی رأی آنها تأثیر می‌گذارد، صحبت کردیم، اما مردمی که به نمایندگان رأی می‌دهند، چگونه می‌توانند خواسته‌ها و نظرات خود را به آنها برسانند و اگر انتقاد یا پیشنهادی دارند، مطرح کنند؟

در کشورهای مختلف، کنگره، پارلمان و مجالس محلی و ملی هرکدام محبوبیت خاص خودشان را دارند و نمایندگان نیز بر همین اساس مورد ارزیابی مردمی و افکار عمومی قرار می‌گیرند. برخی از پارلمان‌های دنیا، مراکز افکارسنجی را در اختیار دارند که براساس آن، میزان رضایت مردم از عملکرد نمایندگانشان را مورد بررسی قرار می‌دهند و برخی دیگر نیز این کار را به رسانه‌ها و شرکت‌های افکارسنجی خصوصی واگذار کرده‌اند.

با وجود اینکه در برخی از کشورها میزان رضایت مردم از نحوه عملکرد نمایندگانشان در حوزه مسائل محلی و منطقه‌ای و رفاه اجتماعی و مسائل اقتصادی بالا بوده و برعکس، در مورد مسائل سیاست خارجی و مسائل بین‌المللی پایین است، در دیگر کشورها، این مسئله برعکس است. یعنی مردم در مسائل داخلی به پارلمان‌ها اطمینان و اعتمادی ندارند اما در مسائل بین‌المللی به‌شدت به آنها اعتماد دارند. این مورد را می‌توان در کنگره آمریکا دید که در مسائل مربوط به حوزه‌های انتخابیه و مسائل محلی، میزان رضایت و همراهی افکار عمومی با نمایندگانشان در مجلس نمایندگان آمریکا بالا بوده است. در خصوص مسائل اقتصادی، اجتماعی و رفاه اجتماعی میزان رضایت تا حد متوسط بوده و زمانی که کار به مسائل بین‌المللی و سیاست خارجی و دخالت‌های آمریکا در امور دیگر کشورها می‌رسد، این میزان رضایت و همراهی به سطحی بسیار پایین کاهش پیدا می‌کند. در روسیه، سوریه، عراق، اندونزی و فیلیپین و دیگر کشورهای حوزه آسیا، مورد دوم را می‌توان مشاهده کرد که میزان رضایت نمایندگان از نمایندگانشان در حوزه مسائل بین‌المللی و سیاست خارجی بالا است. در اروپا نیز زمانی که بحث بر سر شرکت در جنگ‌های برون‌مرزی است، میزان رضایت مردم از عملکرد نمایندگان و دولت به‌شدت پایین می‌رود و زمانی که بحث بر سر منافع ملی است، این آگاهی و همراهی با مجلس و دولت بالا می‌رود. البته در مواردی هم با وجود اینکه منافع ملی و مسئله مبارزه با تروریسم، برخی تصمیم‌گیری‌ها را برای محدود کردن آزادی مردم الزامی می‌کند، مردم با این مسئله همراهی نکرده و انتقادهای خود از پارلمان و دولت را یک‌راست به سمت نمایندگانشان در پارلمان هدایت می‌کنند.

اما این میزان رضایت‌مندی یا انتقاد چگونه به نمایندگان رسانده می‌شود؟ این مسئله در تمام دنیا، مسئله‌ای ثابت است که اولین راه ارتباطی مردم با نمایندگان از طریق دفاتر نمایندگان صورت می‌گیرد. معمولاً وب‌سایت‌های مختلف مجالس کشورها، بخشی را به ارتباط با نمایندگان اختصاص داده و آدرس پست‌الکترونیک یا شماره تلفن نمایندگان و آدرس دفاتر آنها را در اختیار مردم حوزه انتخابیه‌شان قرار می‌دهد تا اگر کاری داشتند، به‌صورت مستقیم با نمایندگان در ارتباط باشند. با وجود اینکه راه‌های مختلفی برای ارتباط با نمایندگان وجود دارد تا مردم انتقادات خود از نمایندگانشان را مطرح کنند اما به نظر می‌رسد در هر کشوری فرهنگ و رسوم ویژه مردم، اولویت این راه‌کارها را مشخص می‌کند. برای مثال در آمریکا این شماره تلفن دفاتر نمایندگان است که نقش اصلی را ایفا می‌کند. در هر مسئله اجتماعی و هر اتفاقی که پای نمایندگان در میان است، مردم برای رساندن اعتراض خود به تلفن متوسل می‌شوند و گاهی اوقات میزان تلفن‌های وصل شده به دفتر نماینده، به آماری تبدیل می‌شود که می‌تواند طرحی را در مجلس با تغییرات گوناگون مواجه ساخته یا اساساً آن را از دستور کار خارج سازد.

زمانی که تلفن‌ها پاسخ‌گو نباشند و امیدی به تغییر رأی نماینده وجود نداشته باشد، این سازمان‌های مردم‌نهاد هستند که وارد میدان می‌شوند و با برپایی تجمع‌های مختلف در مقابل دفاتر نمایندگان یا رسانه‌های محلی، این اعتراض را به گوش اعضای کنگره می‌رسانند. در برخی کشورهای اروپایی که در زمینه فرهنگ استفاده از شبکه‌های اجتماعی فعال‌تر و به‌روزتر هستند، این شبکه‌های اجتماعی است که پل میان مردم و نمایندگان هستند. در زمینه شنیدن نظرات موافقین و مخالفین یک نماینده در ایران نیز می‌توان این فرآیند را با فرآیندهای اروپایی تقریباً یکسان دانست. غیر از تماس تلفنی یا مراجعه حضوری به دفتر نمایندگان در بهارستان، این شبکه‌های اجتماعی هستند که صدای اعتراض مردم را به وکلایشان در مجلس می‌رسانند. در ادامه راه‌های دیگری برای اعتراض به عملکرد نمایندگان نیز وجود دارد که تا حدی با ایران مشابه است.

زمانی که یک مسئله به‌درستی مورد توجه نمایندگان قرار نمی‌گیرد، مردم در اقصی نقاط دنیا معمولاً با تجمع در مقابل مجلس، اعتراض خود را نشان می‌دهند. در ایران نیز در برخی موارد که مردم در خصوص مشکلاتشان جای دیگری را برای اعتراض پیدا نمی‌کنند، به نمایندگانشان در مجلس مراجعه می‌کنند. در انگلستان این نوع تجمع‌ها سابقه‌ای چندین و چند ساله دارد. در پارلمان استرالیا و نیوزیلند نیز چنین عرفی وجود دارد که ایجاد تجمع می‌تواند صدای مردم را به گوش نمایندگانشان برساند. گاهی اوقات البته این تجمع‌ها به آرامش تجمع‌ها در مقابل بهارستان نیستند و به‌عنوان نمونه در انگلستان تجمع چندی پیش معلولان که با ویلچرهای خود راه ورود و خروج نمایندگان را بسته بودند، به خشونت کشیده شد. گاهی اوقات در دیگر کشورها، کار به دخالت پلیس نیز کشیده می‌شود. کشاورزان محصولات خود را در مقابل پارلمان قرار می‌دهند و راه مردم را سد می‌کنند یا به‌عنوان‌ مثال در فرانسه، هزاران لیتر شیر در اعتراض دامداران در خیابان‌های روبه‌روی پارلمان تخلیه شد!