ماهنامه «نماینده» - محمدرضا عارف «رئیس شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان» در گفت‌وگو با وب‌سایت «شفقنا» از احتمال پایان ائتلاف جریان متبوعش با جریان اعتدال سخن گفت. موضع‌گیری او به‌سرعت با واکنش کنش‌گران شناخته شده جریان اصلاح‌طلب مواجه شد؛ محمد عطریان‌فر «عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران» در گفت‌وگو با «خبرآنلاین»، گفت: «اظهارنظر روی مباحث کلان، کلیدی و راهبردی نمی‌تواند اظهارنظر فردی باشد.» چهره‌هایی نظیر «محمدجواد حق‌شناس»، «عبدالله ناصری» و «محسن رهامی» هم در گفت‌وگوهای جداگانه‌ای صحبت از تمدید یا عدم تمدید ائتلاف با جریان اعتدال را زودهنگام ارزیابی کردند.
عبدالله ناصری «عضو شورای مشورتی رئیس دولت اصلاحات»، ۲۱ مهرماه در گفت‌وگویی درباره ائتلاف اصلاح‌طلبان با اعتدال‌گرایان گفته بود: «هنوز درباره تمدید ائتلاف با اعتدال‌گرایان بحثی نشده است.»
با این حال، عارف در حاشیه بازدید از خبرگزاری اصلاح‌طلب «ایلنا» بار دیگر رنجش خاطرش از ائتلاف با اعتدالیون را آشکار و بر احتمال پایان انقضای آن در انتخابات سال ۹۸ سخن گفت و با حمله به مؤتلفین خود در لیست امید در اسفند سال ۹۴، اعتدالیون را متهم کرد که ائتلاف را صرفاً تا درِ بهارستان می‌خواستند.
رئیس فراکسیون امید با اشاره به دوام نیاوردن ائتلافِ لیست امید در انتخابات مجلس دهم، گفت: «بخشی از این افراد صرفاً خودشان را کنار کشیدند اما بعضی دیگر عملاً در مجلس رودرروی ما قرار گرفتند و به گفتمانی که آنها را به مجلس فرستاده بود، پشت کردند و بنابراین، ائتلاف دوام نیاورد.»
عارف در ادامه این گفت‌وگو ضمن اشاره مجدد به احتمال پایان پذیرفتن ائتلاف با اعتدال‌گراها گفت: «در انتخابات مجلس دهم ما بخشی از ظرفیت خود را در ائتلافی که انجام دادیم، به غیر اصلاح‌طلبان اختصاص دادیم و این مسئله برایمان هزینه‌هایی به‌همراه داشت. بنابراین بعد از انتخابات مجلس، باید تصمیم می‌گرفتیم که آیا در گام سوم نیز حفظ این ائتلاف ضرورت دارد یا خیر.»
وی با اشاره به انتخابات شوراهای ۹۶ که اصلاح‌طلبان در آن، عطای ائتلاف با حزب «اعتدال و توسعه» -به‌عنوان نماینده جریان اعتدالی- را به لقایش بخشیدند، گفت: «در نهایت در انتخابات شورای شهر در سال ۹۶ وارد ائتلاف نشدیم و درواقع آنچه به‌نوعی برای آینده مطرح کردم، در انتخابات اخیر عملی شده است.»
عارف ضمن الگو قرار دادن انتخابات شوراهای ۹۶ برای نوع کنش‌گری آینده اصلاح‌طلبان تأکید کرد: «با توجه به روندی که اصلاحات در این سه گام طی کرده و در گام سوم نیز بدون ائتلاف موفق بودیم، احتمال اینکه بدون ائتلاف به راه‌مان ادامه دهیم، وجود دارد.»
رئیس فراکسیون امید همچنین درباره برنامه اصلاح‌طلبان برای انتخابات ۱۴۰۰، بار دیگر بر حضور و نقش‌آفرینی مُهره‌های جریان اصلاحات تأکید کرد و گفت: «قطعاً ما کاندیدای اصلاح‌طلب خواهیم داشت. ما در شرایطی که رقیب حذف کامل ما را امضا کرده بود، مشخصاً در سال ۹۲ حدود ۴ تا ۵ کاندیدا داشتیم. بنابراین در شرایطی که در گام‌های دهه ۹۰ موفق بودیم، آیا می‌توانیم در ۱۴۰۰ کاندیدا نداشته باشیم؟ این امکان ندارد.»
دلخوری رئیس شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان از اعتدال‌گرایان محدود به موضع‌گیری‌های رسانه‌ای نشد؛ او در دیدار با اعضای شورای مرکزی سازمان جوانان حزب اعتدال و توسعه نسبت به تحرکات گزینه‌هایی که با حمایت این حزب در فهرست امید قرار گرفته و پس از پیروزی در انتخابات از فراکسیون امید جدا شدند، انتقاد و تصریح کرد: «کسانی بودند که با نردبان لیست امید وارد مجلس شدند و با همسو شدن با گروه اول و به بهانه آنچه دوری از تندروی نامیدند راه‌شان را از ما جدا کردند درحالی‌که منش و روش اعضای فراکسیون امید نشان داد هیچ میانه‌ای با تندروی ندارد و به‌دنبال مطالبات به حق مردم هستند و همواره به شعار اصلی خود که امید، آرامش و رونق اقتصادی است، پایبند است.»
علاوه‌بر «عارف»، اصلاح‌طلبان مجلس نیز این روزها دلِ پُری از «اعتدال‌گرایان» دارند، علیرضا رحیمی «عضو هیئت رئیسه فراکسیون امید» بر عدم ائتلاف اصلاح‌طلبان با اعتدال‌گرایان در انتخابات آینده مُهر تأیید می‌زند و می‌گوید: «ائتلاف در انتخابات موضوع شناخته شده و غریبی نیست. ائتلاف زمانی شکل می‌گیرد که حداقل‌هایی از وجوه مشترک به‌وجود آمده یا طرفین به وجه مشترکی برسند.»
وی گفت: «قاعدتاً زمانی که تعامل به تعبیر عامیانه به بده بستان تبدیل شود، آن ائتلاف پایدار نمی‌ماند. اگر ائتلافی بخواهد پایدار باشد، باید مبنای آن وجوه مشترک طرفین قرار گیرد؛ چون در فضای تعامل و بده بستان سیاسی ائتلاف شکننده بوده و تأثیرات منفی و تبعات معکوس به‌جای خواهد گذاشت.»
این نماینده اصلاح‌طلب مجلس درباره تأثیر تجربه ائتلاف فراکسیون امید در انتخابات مجلس دهم و اقدامات مشترک در مجلس، اظهارداشت: «فراکسیون امید دو تجربه تلخ را در مجلس پشت سر گذاشت. تجربه اول ورود افراد با پرچم اصلاحات و برند امید به مجلس بود که بلافاصله فراکسیون مستقلین را تشکیل داده و با خروج از فراکسیون امید در بسیاری از موارد راه دیگری را در پیش گرفتند.»
رحیمی درباره تجربه تلخ دوم فراکسیون امید، گفت: «فراکسیون امید تلاش کرد تعاملی با فراکسیون‌های دیگر در انتخابات هیئت رئیسه مجلس و برخی از موارد قانون‌گذاری داشته باشد که این تلاش نتیجه روشنی نداشت. این موارد نشان می‌دهد عملاً این ائتلاف نتایج درخشان مورد انتظار جریان اصلاحات را به دنبال نداشته است.»
در بیرون از مجلس برخی از کنش‌گران سیاسی در دفاع از اظهارنظر عارف و برخی از اعضای فراکسیون امید اعلام موضع کردند. «احمد خرم» یکی از این افراد است. او در مخالفت با ائتلاف اصلاح‌طلبان با اعتدال‌گرایان، گفت: «به علت عدم رشد کافی در ساختار سیاسی ائتلاف اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان معتدل بی‌معناست.» احمد خرم، عضو شورای مرکزی حزب پیشروی اصلاحات درباره اظهارات محمدرضا عارف مبنی بر ائتلاف نکردن اصلاح‌طلبان در انتخابات آتی با اصول‌گرایان معتدل و دلایل آن، گفت: «با توجه به اینکه در ساختار سیاسی و حزبی به رشد کافی نرسیده‌ایم، ائتلاف دو جریان و جبهه بی‌معناست. به‌ویژه اینکه یک جبهه معتقد است، ائتلاف در صورتی انجام شود که جریان اصلاحات هویت اصلاح‌طلبی خود را کنار بگذارد بنابراین اصلاً ائتلاف معنا ندارد.»
وزیر راه‌وترابری دولت اصلاحات گفت: «در عمل دیدیم که اصول‌گرایان معتدل در کمیسیون‌های مجلس، هیئت‌رئیسه و مسائل بعدی آن به این تعامل پایبند نبودند و برخی از کاندیداهایی که در لیست اصلاح‌طلبان حضور داشتند، هنگامی که رأی آوردند ملاحظه تعامل را نکردند.»
البته کنایه‌های جریان اصلاحات به اعتدال‌گرایان بی‌پاسخ نماند. محمد هاشمی رفسنجانی «عضو مستعفی حزب کارگزاران و فعال سیاسی» در واکنش به مواضع اصلاح‌طلبان مبنی بر عدم ائتلاف با اعتدال‌گرایان، گفت: «بدون شک اگر اصلاح‌طلبان قصد داشته باشند به تنهایی و بدون ائتلاف در انتخابات شرکت کنند، شکست خواهند خورد و به اهداف خود نخواهند رسید. از نظر آماری ۲۰ درصد از واجدان شرایط به کاندیدای جریان اصلاحات رأی می‌دهند و کاندیدای جریان اصول‌گرایی نیز از رأیی به همین اندازه برخوردار است. این در حالی است که جریال اعتدال‌گرای ایران بین ۳۰ تا ۴۰ درصد آرای واجدان شرایط را به خود اختصاص داده است. در نتیجه هر کدام از جریان‌های سیاسی که قصد داشته باشند در انتخابات به پیروزی برسند باید با اعتدال‌گرایان ائتلاف کنند.»
وی معتقد است: «اگر اصلاح‌طلبان با اعتدال‌گرایان ائتلاف نکنند، ممکن است مانند سال ۸۴ با چند گزینه وارد رقابت‌های انتخاباتی شوند و به همین دلیل به نتیجه مطلوب دست پیدا نکنند.»
هاشمی در پاسخ به این سؤال «عارف عنوان کرده که اصلاح‌طلبان در انتخابات ۹۸ ائتلاف نخواهند کرد؛ عدم ائتلاف اصلاح‌طلبان با اعتدال‌گرایان چه پیامدهایی به‌همراه خواهد داشت؟»، اظهار داشت: «جریان اصلاحات باید در مرحله اول هدف خود را مشخص کند که آیا برای پیروزی در انتخابات شرکت خواهد کرد یا با هدف وزن‌کشی سیاسی پا به رقابت‌های انتخاباتی خواهد گذاشت. این درحالی است که پس از ۴۰ سال که از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران گذشته است، وزن جریان‌های سیاسی برای مردم مشخص شده است و مردم به‌خوبی از جایگاه و ظرفیت جریان‌های سیاسی آگاهی دارند.»
*واکنش جلالی به اظهارات عارف
کاظم جلالی که از نزدیک‌ترین افراد به علی لاریجانی است، بعد از بارها انتقاد عارف و افراد همسو با او بالاخره ترجیح داده که وارد میدان شود و پاسخ کسانی که از آن سوی ائتلاف سخن از جدایی به میان آورده‌اند را بدهد. او درباره اظهارات عارف مبنی بر اینکه در انتخابات آینده مجلس شورای اسلامی با اصول‌گرایان معتدل ائتلاف نمی‌کنند، گفته است: «اختیار جریان‌های سیاسی با خودشان است، ائتلاف‌ها در یک مقطع شکل می‌گیرند اما هیچ‌گاه ماندنی نیستند.» وی درباره اینکه برخی اصلاح‌طلبان اعلام کرده‌اند که اصول‌گرایان معتدل به قول و قرارهای ائتلاف پایبند نبوده‌اند، خاطر نشان کرد: «بنده نمی‌دانم چه قول و قراری گذاشته‌اند، خودشان باید توضیح بدهند و آن را روشن کنند.» او البته درباره طرح زودهنگام کاندیداتوری برخی مسئولان از جمله لاریجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده هم گفته است: «طرح زودهنگام این مسئله از سوی برخی افراد، غلط است، چراکه هنوز تا انتخابات بعدی ۴ سال دیگر فرصت داریم.»
اما محمدرضا عارف مخالفان جدی دارد که معتقدند ایده‌ای که او مطرح کرده منحصر به نظر شخصی اوست و نظر جناح نیست. آنها حتی به این مسئله هم بسنده نکرده و معتقدند عارف با توجه به جایگاه حقوقی‌اش در جناح باید از این ایده‌اش دست بکشد. یکی از این افراد الویری است. او گفته است: «بنده با احترام ویژه و خاصی که برای آقای عارف قائل هستم ولی با این نظر ایشان موافق نیستم و بر این باورم که تقسیم‌بندی اصلاح‌طلبی و اصول‌گرایی بر مبنای مدل‌های گذشته دچار تغییرات ژرف و عمیقی شده است. در حال حاضر در درون جامعه اصول‌گرایی، اصول‌گرایانی داریم که به مراتب از اصلاح‌طلبان اصلاح‌طلب‌تر هستند و شجاعت بیان حرف‌هایشان را هم بهتر دارند و عمیقاً هم در این مسیر کار می‌کنند. ما نمی‌توانیم این مجموعه را نادیده بگیریم. او در پاسخ به این سؤال که کم لطفی‌هایی از سوی ائتلاف‌کنندگان نسبت به اصلاح‌طلبان صورت گرفت، گفت این کم‌لطفی‌ها هم در بدنه اصلاح‌طلبی وجود دارد و هم جریان اعتدال و غیر طبیعی هم نیست. مگر نبوده غضنفرهایی در داخل جریان اصلاح‌طلبی که به ما لطمه زده‌اند. ما باید هدف خودمان را این قرار دهیم که خیمه اصلاح‌طلبی فراتر و گسترده‌تر باشد و به امید روزی باشیم که اکثریت قاطع جامعه ما نگاه و دید اصلاح‌طلبانه داشته باشند. حدود ۴ سال تا انتخابات ریاست‌جمهوری فاصله داریم. از حالا نمی‌توان روی معادلاتی که در آینده شکل خواهد گرفت، حسابی باز کرد. طبیعتاً بنده به‌عنوان یک فرد اصلاح‌طلب ایده‌آلم این است که یک اصلاح‌طلب ناب با باور خیلی روشن و شفاف اصلاح‌طلبانه که هزینه‌های اصلاح‌طلبی را هم پرداخته سکان ریاست‌جمهوری کشور را برعهده بگیرد. منتها ما نمی‌توانیم در ایده‌آل‌های خودمان زندگی کنیم. بلکه باید از آنها عدول کنیم برای اینکه بتوانیم ارابه دموکراسی و مردم‌سالاری را چند قدم هل بدهیم و به جلو ببریم.»
در تحولی دیگر یک عضو فراکسیون امید مجلس دهم می‌گوید ائتلاف اصلاح‌طلبان و اعتدالیون نه‌تنها نباید از هم بپاشد بلکه باید قوی‌تر از گذشته هم شود.
احمد مازنی، «عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی» درباره احتمال عدم ائتلاف اصلاح‌طلبان و اصول‌گرایان مستقل در انتخابات ۹۸ گفت: «معتقدم ما همچنان بین عقلای قوم نیاز به همگرایی داریم چرا که شرایط جامعه و رفتار رقیب هنوز آن‌قدر منطقی نشده که جبهه اصلاحات بدون همکاری اصول‌گرایان عاقل و نیروهای اعتدالی بتواند کاری را از پیش ببرد. البته ما معتقدیم این بار اگر قرار است ائتلافی صورت گیرد باید قبل از نهایی شدن ائتلاف همه جزئیات ائتلاف مشخص شود که ما برای چه امری ائتلاف می‌کنیم و مبانی ائتلاف چیست، دستاوردهای آن چه باید باشد و در قالب صورت‌جلسه و توافق‌نامه بین طرف‌های مختلف امضا شده و شکل بگیرد. حتی به افکار عمومی نیز اعلام شود تا مردم بدانند به چه ائتلافی می‌پیوندند و رأی می‌دهند.» مازنی با تأکید بر اینکه ما باید دایره ائتلاف را توسعه دهیم، گفت: «ما نه‌تنها با اصول‌گرایان معتدل باید ائتلاف کنیم بلکه هرچقدر بتوانیم در سطح جامعه همگرایی ایجاد کنیم به‌نفع نظام است.»
عضو فراکسیون امید با بیان اینکه من به ائتلاف اعتقاد دارم تأکید کرد: «ما بدون ائتلاف نمی‌توانیم کاری را از پیش ببریم، گرچه اصول‌گرایان معتدل نیز نمی‌توانند بدون اصلاح‌طلبان کاری را از پیش ببرند و موفق باشند.»
حاشیه‌ای دیگر که این روزها گریبان‌گیر جریان اصلاحات شده و مسیر را برای آنها سخت و دشوار کرده، فعالیت شورای عالی سیاست‌گذاری به ریاست محمدرضا عارف است. اعضای تأثیرگذار شورا همچنان بر نقش‌آفرینی آن در راستای ایجاد همگرایی بین کنش‌گران اصلاح‌طلب تأکید می‌کنند اما در مقابل منتقدان ادامه حیات شورای عالی را به صلاح جریان متبوع‌شان(اصلاحات) نمی‌دانند و می‌گویند: «باید این مجموعه جمع و به جای آن احزاب نقش‌آفرینی کنند.»
حاشیه‌ای دیگر که این روزها گریبان‌گیر جریان اصلاحات شده و مسیر را برای آنها سخت و دشوار کرده، فعالیت شورای عالی سیاست‌گذاری به ریاست محمدرضا عارف است. اعضای تأثیرگذار شورا همچنان بر نقش‌آفرینی آن در راستای ایجاد همگرایی بین کنش‌گران اصلاح‌طلب تأکید می‌کنند اما در مقابل منتقدان ادامه حیات شورای عالی را به صلاح جریان متبوع‌شان(اصلاحات) نمی‌دانند و می‌گویند: «باید این مجموعه جمع و به جای آن احزاب نقش‌آفرینی کنند.»
از سوی دیگر اعتدال‌گرایان هم در شورای عالی حضور پیدا نکردند و موضع‌گیری جدید غلامعلی دهقان «عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه» نشان داد که همچنان مسیر اعتدال جدا از شورای عالی سیاست‌گذاری تعریف شده است؛ اعتدال‌گرایان می‌خواهند در ساختمان خود حضور داشته باشند.
به‌نظر می‌رسد، چگونگی برخورد و تعامل اصلاح‌طلبان با جریان اعتدالی، در آینده‌ای نه چندان دور، به محل نزاع و مناقشه در این جریان(اصلاحات) تبدیل شود. همچنان که رگه‌هایی از این درگیری نظری، از همین حالا میان چهره‌های اصلاح‌طلب آشکارا دیده می‌شود؛ باید منتظر ماند و دید چه شکلی از همنشینی بازیگران عرصه سیاسی رخ نمایی خواهد کرد؟
نظر شما