ماهنامه «نماینده»؛ کاوه احمدی/* نقش دیرینه رسانه‌ها از یک طرف در ساختار نظام‌های سیاسی و از طرف دیگر در جهت‌دهی ذهنیت‌های مردم با استفاده از تکنولوژی امروزی جامعه را به یک طرف نامعلوم در حرکت آورده است. در اوایل از تلگراف استفاده می‌شد، بعدها رادیو، روزنامه، مجله، تلویزیون و با پیشرفت تکنولوژی رسانه‌ها از طریق اینترنت خدمات خود را با وسعت بیشتر پوشش و ارائه می‌نمایند. امروزه انسان‌ها در جامعه‌ای زندگی می‌کنند که وابسته به معلومات و ارتباطات‌اند. به منظور انجام کار، تفریح، تعلیم و تربیت، روابط شخصی، مسافرت‌ها و فعالیت‌های دیگر، استفاده از رسانه‌ها الزامی است.

ارائه اطلاعات واقعی، قابل اعتماد و تازه، ویژگی مهم محصول کیفی رسانه‌ای است. اطلاعات قابل اعتماد در محصولات فرهنگی نه به‌عنوان «تولید محض» بلکه به‌عنوان سرمایه‌ای اجتماعی و منفعت مشترک برای تمامی اعضای جامعه، محسوب می‌شود. چنین نگاهی به اطلاعات با لحاظ دو دسته انتظار مخاطبان و تولیدکنندگان و یک گروه ناظر یعنی نخبگان و گروه‌های مرجع به وجود می‌آید. اطلاعات باید با شفافیت کامل ارائه شود؛ اما هنگامی که ارائه اطلاعات، «سرمایه اجتماعی عمومی» یا «مصالح ملی» را خدشه‌دار می‌کند، مفهوم کیفیت کمی از نگاه مخاطب محور فاصله می‌گیرد و منافع عمومی را نمایندگی می‌کند. البته این تغییرِ جهت، مشمولِ «قاعده استثنا» در تولید اطلاعات است و حذف شرایطِ به‌وجود آورنده نگاه انقباضی، نقطه بازگشت به وضعیت «نگاه مخاطب‌محور» محسوب می‌شود. دسترسی آسان و برابر برای همه افراد جامعه، سرعت در انتقال اطلاعات و بی‌نیاز کردن مخاطب از مراجعه به سایر منابع رسانه‌ای از دیگر محورهایی است که اطلاعات یک اثر فرهنگی یا رسانه‌ای را از نظر مخاطب واجد کیفیت می‌کند. از نظر تولیدکنندگان نیز اقناع مخاطب با تولید ارزش‌ها و هنجارهای بنیادین جامعه و توسعه امنیت عمومی و ملی از جمله ویژگی‌های محصول کیفی از نظر اطلاعات است.

با وقوع انقلاب مشروطیت، بنیاد استبداد از هم پاشید و یکی از مؤثرترین دوران‌های تاریخ متجلی شد. در این برهه تاریخی بود که قانون مطبوعات به تصویب رسید، روزنامه‌های منتقد تشکیل و روزنامه‌نگاران آزاده پرورش یافتند و خبرنگاری پارلمانی در ایران متولد شد. این دسته از خبرنگاران چه در مجلس شورای ملی و چه مجلس شورای اسلامی مانند وجدان بیدار جامعه به ایفای نقش پرداخته‌اند. چرا که آنان به‌طور کامل در روند به تصویب رسیدن قوانین، مسائل و حواشی آن قرار دارند و بر این اساس می‌توانند سندی متقن، مکتوب و درخشان از برهه‌های تاریخ را به یادگار بگذارند.

آگاهی از تاریخ، به‌خصوص تاریخ قانون‌گذاری در دنیا و ایران، مطلع بودن از فرازها و فرودهای تاریخی، به تصویب رسیدن طرح‌ها و لوایح جنجالی از استبداد صغیر، کودتای سیاه، تصویب قانون مطبوعات، قانون ملی شدن صنعت نفت، قانون اساسی و... از جمله مهم‌ترین مواردی است که خبرنگار پارلمانی ضرورت دارد برای ارائه کار بهتر و متفاوت‌تر نسبت به دیگر همکاران رسانه‌ای خود آگاه‌تر باشد.

در قانون اساسی تنها حوزه خبری که به آن اشاره مستقیم شده، مجلس است؛ به نحوی که در اصل ۶۹ قانون اساسی بر علنی بودن جلسه پارلمان تأکید شده و آمده است: «مذاکرات مجلس شورای اسلامی باید علنی باشد و گزارش کامل آن ازطریق رادیو و روزنامه رسمی برای اطلاع عموم منتشر شود.»

چنانچه خبرنگار مجلس به نحوی نارسا اخبار صحن علنی یا مصوبه‌ها را ارائه کند، این موضوع تأثیر به‌سزائی در عملکرد رسانه‌ای و نقش آن رسانه بر مخاطبان خواهد داشت. برای انتقال خبر صحیح به جامعه ضرورت دارد خبرنگار پارلمانی علاوه‌بر خبرنویسی، در ارتباط با طرح‌ها و لوایح، ارائه تذکر و اخطار قانون اساسی، تنظیم نطق میان دستور نمایندگان، انجام مصاحبه با مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس یا در هنگام بررسی بودجه سالانه و قانون برنامه ۵ ساله و... از اطلاعات و تجربه خبری مناسبی در مصوبه‌نویسی که دارای واژه‌های حقوقی و اقتصادی است، برخوردار باشد.

هرچه خبرنگار دارای عنصر احساس مسئولیت و نگاه تیزبین باشد، توانایی او در تشخیص و شناخت نقاط ضعف موجود در جامعه هم بیشتر خواهد شد. به نحوی که او می‌تواند به شیوه‌ای کارشناسی و جامع مشکلات جامعه را از طریق پرسش‌های حرفه‌ای و چالشی با نمایندگان مجلس در میان بگذارد. خبرنگاران پارلمانی اگر از تجربه لازم برخوردار باشد می‌تواند با اتکاء به تبحر، کاستی‌های معمول مانده در جامعه یا نادیده را مشخص سپس با طرح کردنش در مجلس، درصدد رفع آن برآیند. می‌توان گفت مهارت خبرنگار پارلمانی نقش مستقیمی در انتشار اخبار و جذب کردن مخاطب دارد، چراکه یک خبرنگار پارلمانی به دلیل قرار داشتن در یک گستره خبری دارای سوژه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی تیترهای مهم را به راحتی می‌تواند از مصوبه‌ها و وقایع مجلس، صید کند.

همچنین بالا بودن عنصر تجربه در میان خبرنگاران پارلمانی موجب خواهد شد شیوه تهیه خبر در مجلس به سمت گزارش نویسی سوق یابد تا خبر صرف تهیه نشود و گزارش‌های خبری هم نگارش شود. درنهایت می‌توان گفت با توجه به آنکه مجلس پرخبرترین قوای سه‌گانه کشور است؛ درنتیجه نحوه بررسی دقیق دروازه بانی خبر، پردازش و ارائه آن در مجلس می‌تواند به دلیل تأثیری که اخبار مجلس در کشور ایفا می‌کند و پیگیری که مردم نسبت به مصوبه‌های قوه قانون‌گذاری دارند، مهم و مؤثر باشد.

رئیس اداره اخبار مجلس