به گزارش «نماینده» قبل از برجام همواره دولتمردان به ویژه شخص رئیس جمهور تأکید می کردند اگر بتوانیم با غرب به توافق برسیم تمام مشکلات کشور حل می شود حتی آب خوردن! ولی دو سال گذشت و طبق اذعان رئیس کل بانک مرکزی دستاورد برجام برای کشورمان «تقریبا هیچ» بود.

یکی از وعده هایی که قبل از برجام از سوی دولت و مدیران ارشد نظام بانکی به مردم داده می شد این بود که اگر برجام امضا شود تحریم ها برداشته شده و براحتی میتوان با خارجی ها معامله کرد.

سهولت در نقل و انتقال ارز هم در همین راستا بعنوان دستاورد برجامی دولت اعلام می شد ولی طی دو سالی که از برجام گذشت گره ای از این مشکل برای فعالان اقتصادی باز نشد و کماکان صرافی ها هستند که به نقل و انتقال ارز می پردازند.

در مصاحبه ها و گزارش های دریافتی از بازاری ها درباره وضعیت کسب و کارشان بعد از برجام همواره  تجار و فعالان اقتصادی تأکید می کنند برجام برایشان بهتر که نشده حتی بدتر هم شده است!

تجار از عدم برقراری نقل و انتقال ارز از طریق بانک ها گله دارند و می گویند باز خدا پدر صراف ها را بیامرزد که کارمان را راه می اندازند؛   هرچند که دلشان در معامله با صراف ها قرص نیست و می گویند اطمینان نداریم که صرافی ای که پولمان را به او داده ایم فردا هست یا نه ولی چاره ای هم جز اعتماد به آنها نداریم.

یکی از فعالان حوزه فناوری از بدشدن وضعیت کسب و کارشان بعد از برجام می گوید و تأکید دارد: قبل از برجام با شرکت های بزرگ به راحتی کار می کردیم ولی برجام ترسی در دل این شرکت ها ایجاد کرد که دیگر حاضر به شراکت با ما نیستند.

این فعال حوزه فناوری از عدم برقراری روابط بانکی با شرکای خارجی گله کرده و می گوید: می گفتند با برجام براحتی می توانیم پول را بین ایران و خارج از طریق نظام بانکی جابه جا کنیم ولی در این مدت حواله پول فقط از طریق صرافی ها انجام می شود.

وی می گوید: فرض کنید برای یک معامله مجبوریم یک میلیارد تومان پول را به صرافی بدهیم و او هم قول میدهد که پول فردا حواله شود ولی معلوم نیست که قول او چقدر اعتبار دارد و اصلا تا فردا هست یا نه! در معامله با بانک ها میترسیم و احتمال خطا را می دهیم چه رسد به صرافی ها!

تاجر دیگری که به دلیل حوزه فعالیتش ناچار به ارتباط با شرکای خارجی اش است می گوید: بعد از برجام و قبل از آن نقل و انتقال وجوه فقط از طریق صرافی ها انجام می شد و بانک ها دخالتی در این کار نداشتند.

وی می گوید: باز خدا پدر صراف ها را بیامرزد که از طریق آنها با هزار دلشوره هم که شده پولمان را جابه جا می کنیم وگرنه دیگر هیچ کاری نمی توانستیم انجام دهیم.

وضعیت فعلی نقل و انتقال ارز از طریق صرافی ها درحالی همچنان پایدار است که تصور می شد بعد از برجام تمام این امور از طریق بانک ها انجام شود و در بازار آزاد فعالیت صرافی ها مدیریت شود.

یکی از فعالان بازار ارز می گوید: در زمان برجام می گفتند هر کسی می تواند یک حساب ارزی داشته باشد تا از طریق آن حساب امور نقل و انتقال و ... را شخصاٌ انجام دهد ولی در واقعیت این خبر وعده ای بیش نبود.

این فرد که سالها سابقه کار در صرافی های خیابان فردوسی را دارد می گوید: اگر برجام واقعا درست اجرا می شد خیلی از قیمت ها در بازار شکسته می شد ولی آنچه در شعارهای مسئولان بود با واقعیت تفاوت دارد.

وی البته این را هم گفت که در بانک ها حواله های بانکی به صورت محدود برای برخی شرکت ها و ارگان های خاص انجام می شود ولی برای تجار و کسبه ای که قصد معاملات ارزان تر را دارند این امکان مهیا نیست و باید سراغ صرافی ها بروند.

بنابراین بعد از برجام هم به مانند قبل از آن، مردم در صورتی که قصد انتقال ارز را به هر منظوری داشته باشند باید سراغ صرافی ها بروند تا از طریق آنها و کارگزاران‌شان در کشورهای هدف انتقال پول صورت گیرد.

البته ضعف نقل و انتقال ارز بعد از برجام طبق سایر موارد مربوط به بدعهدی های غرب است چراکه همچنان برای تجارت با اروپا با وجود برقراری روابط محدود کارگزاری بانکی، نارسایی هایی وجود دارد. هرچند علت اصلی آنهم، ممکن نبودن نقل و انتقال دلاری به واسطه تحریم یوترن (U-Turn) است. هر چند در این خصوص گروهی معتقدند که تیم مذاکره کننده در جریان تنظیم متن برجام به این موضوع توجه لازم را نداشته و گروه دیگر معتقدند به دلیل مخاطره ای که رفع تحریم یوترن می توانست به همراه داشته باشد، این موضوع به طور مستقیم در متن برجام قید نشد.

ولی ریشه اصلی این مشکلات هر چه هم باشد باز هم نمی تواند عملکرد ضعیف دولت و بانک مرکزی را در این زمینه توجیه کند چراکه انتظار سهولت در برقراری روابط بعد از برجام را دولت در بین مردم و فعالان حوزه تجارت ایجاد کرده بود. البته اگر همین الان از بانک مرکزی سوال شود که چرا فعالان اقتصادی با گذشت دو سال از برجام نمی توانند نقل و انتقال ارز داشته باشند این پاسخ دریافت خواهد شد که هیچ مشکلی وجود ندارد و تاثیر مثبت برجام بر نقل و انتقالات ارزی مشهود است.

مدیران بانک مرکزی سال قبل در گردهمایی که به منظور تشریح دستاوردهای برجام برگزار شده بود به تعریف و تمجید از برجام پرداخته و بارها اعلام کردند که برجام تاثیر قابل توجهی در نقل و انتقالات ارزی داشته است.

محمد دارابی درباره اینکه تاکنون چه تغییراتی در حوزه ارزی ایجاد شده و بانک مرکزی چه دستاوردهایی در این زمینه داشته است، گفته: تا پیش از اجرایی شدن برجام، به دلیل تحریم ها و با وجود در اختیار داشتن منابع ارزی مناسب، نظام بانکی کشور با مشکلات بسیاری برای نقل وانتقال ارزی مواجه بود.

مدیر نظارت ارز بانک مرکزی افزود: علاوه بر این همکاری نکردن کارگزاران بین المللی در نقل و انتقال ها موجب بروز مشکلات متعددی برای تأمین ارز مورد نیاز تجار شده بود. در عین حال انتقال ارز به کشورهای ذینفع و واردکننده کالا هزینه های قابل ملاحظه ای را برای فعالان اقتصادی به همراه داشت. از سوی دیگر تجار برای تأمین ارز خود در کشورهایی مانند ترکیه و یا سایر کشورهای اروپایی با صف های طولانی تقاضا مواجه می شدند، اما خوشبختانه در شرایط پسا برجام با اقدام های بانک مرکزی و همکاری وزارت امور خارجه، سرعت ارائه خدمات در این باره افزایش یافت.

یعقوبی مدیرکل بین الملل در خصوص تاثیر برجام بر نقل و انتقالات ارزی  تاکید کرد: پس از برجام امکان انتقال درآمدهای ارزی به داخل و یا خارج از کشور میسر شد و همچنین دسترسی به ذخایر و دارائی‌های بانک مرکزی در خارج از کشور و مدیریت بهینه آن با هدف، حفظ ارزش ذخایر، پرداخت بدهی‌های خارجی، تامین مالی بازرگانی خارجی، کسب درآمد، مقابله با شرایط بحرانی و ارتقاء اعتبار بین‌المللی حاصل شد.

اکبر کمیجانی که در نشست تخصصی اقتصاد مقاومتی و برجام با محوریت بازار پول در «کنفرانس ملی برجام، آثار و پیامدها در فضای پس از تحریم و اقتصاد مقاومتی» سخن می گفت به سابقه وضع تحریم ها علیه کشورمان پرداخت و تاکید کرده که: جمهوری اسلامی ایران، از همان سال های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، ‌ در معرض تحریم‌ها و محدودیت‌های وضع شده توسط ایالات متحده آمریکا قرار گرفت. با این حال، این تحریم‌ها و محدودیت‌ها در اغلب موارد با مخالفت سایر کشورها روبرو می‌شد و ایالات متحده آمریکا به سختی می‌توانست همکاری سایر بازیگران بین‌المللی را برای اجرای تحریم‌های وضع شده علیه ایران جلب کند.

این درحالی است که یحیی آل اسحاق در پاسخ به این سوال که آیا در شرایط فعلی دیگر از صرافی ها برای نقل و انتقال پول استفاده نمی‌شود؟ گفته: معاملات کوچک در بانک ها انجام می‌شود و سوئیفت بر قرار است اما طرف مقابل، بانک‌های بزرگ خود را برای تجارت با ایران مهیا نکرده است و تنها معاملات کوچک چند میلیون دلاری از طریق بانک‌ها انجام می‌شود.

وی افزود: در حال حاضر تنها برخی بانک های ما  با برخی بانک‌های خارجی ارتباط دارند و معاملات انجام می دهند، اما مشکل اصلی هنوز باقی است.

آل اسحاق با بیان اینکه هنوز عمده صادرکنندگان کشور اکنون از طریق صرافی ها به نقل و انتقال پول می‌پردازند ادامه داد: باید اذعان داشت غالب تجارت ما فعلاً از طریق صرافی‌ها انجام می‌شود و بانک های بزرگ هرگز با ایران همکاری ندارند.

با این وجود اما رئیس‌جمهور در جمع مردم خمین با بیان اینکه امروز بانک‌ مرکزی و سایر بانک‌های ایرانی ارتباط خوبی با دنیا دارند، گفت: تجارت ما با دنیا رو به رونق است و کارخانه‌های ما یکی پس از دیگری از "رکود" خارج می‌شود.

حسن روحانی همچنین با اشاره به اینکه در سایه برجام همه کشتی‌ها در بندرعباس پهلو می‌گیرند افزود: هر حواله بانکی در زمان گذشته به‌وسیله صراف‌ها و دلالان حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد خرج انتقال داشت و از جیب مردم می‌رفت درحالی که اکنون بانک‌ مرکزی و سایر بانک‌های ایرانی ارتباط خوبی با دنیا دارند و دیگر آن ۲۰ درصد از جیب مردم به جیب دلالان نمی‌رود.

اما دفاع رئیس جمهور و اعضای دولت از برجام و دستاوردهای نداشته آن در حوزه نقل و انتقال ارزی درحالی انجام می شود که تقریبا تمام صادرکنندگان در حوزه های مختلف به عدم رابطه با شرکای خارجی شان از طریق نظام بانکی اذعان داشته و می گویند: بانک‌های خارجی ضمانت‌نامه بانکی ما را نمی‌پذیرند؛ بعداز اجرای برجام هنوز نمی‌توانیم پول حاصل از صادرات خود را از طریق بانک برگردانیم و مجبور به استفاده از صرافی‌ها یا واردات کالا از کشور مقصد صادرات هستیم.

محمدمهدی رئیس زاده، مشاور مالی اتاق بازرگانی ایران نیز در این باره می گوید: هرچند در حال حاضر در ارسال کالا با توجه به لغو تحریم های کشتیرانی مشکلی نداریم؛ اما مشکل اصلی در ارسال و وصول پول است که از طریق واسطه ها صورت می گیرد و هزینه مبادله را افزایش می دهد.

ابراهیم جمیلی مدیرعامل انجمن صادر کنندگان نمونه در یک نشست خبری در اتاق بازرگانی ایران گفت: با گذشت ۲ سال از اجرای برجام، ورود پول به ایران همچنان با مشکل روبروست. متاسفانه دستگاه‌های دولتی همچنان حمایت از صادرات را جدی نمی گیرند در حالی که دولت باید دیپلماسی اقتصادی را همگام با دیپلماسی سیاسی برای بهبود وضع اقتصاد و تجارت خارجی کشور در نظر بگیرد.

سیدمصطفی موسوی خزانه دار انجمن مذکور هم در خصوص موانع نقل و انتقالات وجوه ارزی در سیستم بانکی گفت: مشکلات زیادی پیش روی صادرکنندگان و تجار ایرانی در حوزه نقل و انتقالات ارز وجود دارد که هزینه صادرات را برای تجار افزایش می دهد. به عنوان نمونه تجار ناچارند برای نقل و انتقال وجوه ارزی ابتدا ارز خود را به امارات متحده عربی(دوبی) و سپس به مالزی و از مالزی به سایر کشورهای هدف حواله کنند که این امر مشکلات زیادی را ایجاد کرده است.