به گزارش «نماینده» نشست تحلیل سیاست خارجی ترکیه در تحولات اخیر سوریه با رویکرد «تئوری نقش» با حضور دکتر حاجی مینه استاد دانشگاه آزاد اسلامی و دکتر اسدالله اطهری مدیر گروه ترکیه شناسی پژوهشگاه مطالعات استراتژیک خاورمیانه و جمعی از پژوهشگران مهمان این مرکز در محل این پژوهشگاه برگزار شد.

در این نشست دکتر «حاجی مینه» عضو کمیته مرکزی گروه ترکیه شناسی مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه در ابتدا به بررسی اهمیت نقاط عطف سیاست خارجی ترکیه پرداخت و گفت: شناخت نقاط عطف سیاست خارجی ترکیه برای تحلیل بهتر و درک مسیر ناهمواری که طی کرده، شایان توجه است. اولین نقطه عطف در سال ۲۰۰۲ با  به قدرت رسیدن حزب اسلامگرای عدالت و توسعه بود که این حزب متفاوت از حزب اسلامگرای اربکان بود که در سال ۱۹۹۶ به قدرت رسید. دومین نقطه عطف در سال ۲۰۱۱ با تحولات عربی به وقوع پیوست و همچنین سومین نقطه عطف نتایج انتخابات پارلمانی هفتم ژوئن ۲۰۱۵ بود که تحولات داخلی بسیاری در پی داشت و آخرین نقطه عطف هم کودتای نافرجام و آزادسازی حلب است.

وی در ادامه با استفاده از تئوری نقش در تحلیل رفتار ترکیه افزود: اگر بخواهیم رفتار سیاست خارجی ترکیه را با توجه به «تئوری نقش» (role theory) تحلیل کنیم، ابتدا  باید تعریف کنیم که نقش چیست؟ نقش در واقع موقعیت های اجتماعی است که براساس انتظار و برداشت بازیگر از خودش و همچنین دیگران از بازیگر برای رسیدن به اهداف، شکل می گیرد. با پیدایش بازیگران مختلف در دهه هفتاد میلادی نظریه نقش شکل گرفت. در این تئوری دو رویکرد وجود دارد. رویکرد آمریکایی که «ثبات نقش» را دلیل اصلی رفتار بازیگران می داند و رویکرد اروپایی که هنجاری است و تاکید بر «نقش زبان» دارد.

در تحلیل باید ابتدا انتظارات نقشی مدنظر قرار گیرند. دو انتظار مدنظر است؛ یکی انتظارات خود بازیگران که بر اساس درک و برداشت از خودشان دارند که در اینجا منظور حزب آک پارتی است و دوم انتظارات و درکی است که دیگران نسبت به آک پارتی دارند. در اینجا دو مفهوم، نقش بازیگر اصلی و دیگری ضد نقش است که معنا پیدا می کند. آک پارتی را اگر نقش قرار دهیم، در سال ۲۰۰۷  سیستم قضایی که سعی کرد مقابل حزب حاکم بایستد رول ضد نقش را ایفا کرد. از نگاه روس ها بعد از ترور سفیر روسیه، ترکیه می تواند در سوریه از رول ضد نقش، تبدیل به نقش مکمل در کنار ایران و روسیه شود تا پازل را تکمیل کند.

وی در مقایسه بین دو چالش انهدام بمب افکن روسی و ترور سفیر روسیه، ضمن برشمردن زمینه های زمانی و تفاوت قدرت و انسجام ملی ترکیه در یکسال قبل، به تجربه «اردوغان» و «پوتین» روسای جمهور ترکیه و روسیه اشاره نمود. آمدن «دونالدترامپ» رئیس جمهوری آمریکا هم که تاکید بر مبارزه با داعش دارد به عنوان فاکتور تغییر دهنده بازی و نقش ها در نگاه روسیه و ترکیه مطرح می شود.

وی همچنین در تغییر چهره حزب آک پارتی گفت: ابتدا تصور می شد که چهره های موثری در حزب حضور دارند اما به تدریج تنها امروز اردوغان باقی مانده است و نقش اصلی را بازی می کند. ترکیه در تاریخش با چالش بحران هویت همواره درگیر بوده است. روند دموکراتیزاسیون این امکان را داده بود که به مانند چسبی این شکاف ها را بپوشاند. انتخابات هفتم ژوئن باعث شد که این روند متوقف شود. ترکیه در هژمونی منطقه ای هم در مقابل دو رقیبش ایران و عربستان، به موازنه قوا و در زمان هایی به موازنه تهدید متوسل شد.

وی در مورد پیامدهای کودتا اضافه کرد: کنار گذاشتن مخالفان در حوزه رسانه، آموزش، قضایی، پلیس و ارتش سبب می شود که آستانه تنش بالا برود و جامعه دو قطبی شود. تغییر نظام به ریاست جمهوری متمرکز به تقویت ضد نقش در برابر اردوغان کمک می کند و قدرت بیانی که نمایندگان احزاب مختلف در پارلمان ترکیه می توانند ابراز کنند از آنها گرفته می شود. اگر کانالی سیاسی برای طرح دیدگاه ها وجود نداشته باشد، نوع بیان سیاسی وارد کانال امنیتی و تنش آمیز می شود.

در مورد اتئلاف مابین روسیه، ترکیه و ایران این استاد دانشگاه معتقد بود: نقش ها با توجه به قدرت و تاثیرگذاری تعریف می شوند و دو نقش اعلامی و اعمالی را باید از هم جدا کرد. سوریه امروز با حضور «بشاراسد»، بدون حضور میدانی ایران، متصور نبود.

حاجی مینه در ادامه تأکید کرد: منازعه امروز کشورها، منازعه نقشی است برای اینکه نقش خودشان را هم در نگاه ها و هم در اظهارات تثبیت کنند. از زمانی که روسیه وارد سوریه شده است همیشه این نگرانی بوده که با توجه به قدرت روسیه، ایران در سایه قرار بگیرد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: ایران در حوزه میدانی برتری دارد که روس ها نمی توانند ایران را نادیده بگیرند. با توجه به قدرت دولت، نقش تعیین می شود. نقش در یک روند دیالکتیک قرار دارد، بازیگران می توانند  هم نقش پذیر باشند و هم نقش ایفا کنند. دولت های بزرگ نقش های متنوع تری دارند و تولید نقش می کنند. روس ها امروز می خواهند به ترکیه نقش بدهند. آزادسازی حلب در حوزه میدانی بود اما نتیجه نقش ها در حوزه میز مذاکره تعیین می شود.

    Facebook
    Twitter
    Google+
    اشتراک