«نماینده» دشتی فراخ، خشک و آفتاب‌زده، که تا دوردست‌ها در آن نه قطره آبی دیده می‌شود و نه طعمه‌ای اما شاید آخرین پناهگاه دست نخورده‌ی زیبای دونده‌ی ایرانی باشد. کارشناسانی که وجب به وجب زیستگاه‌های یوز در مرکز ایران را برای یافتن یک یوزپلنگ ماده دوربین گذاری کرده‌اند دست خالی بازگشته‌اند و حالا تنها امیدشان به گذرگاه‌های میان مناطق اصلی است. جایی که قدم به قدمش را در هرم آفتاب و سوز سرما زیر پا می‌گذارند تا شاید نشانی از آخرین یوزپلنگ مادر ایرانی بیابند. اما حالا دولتی که دست کم بخشی از آراء خود در انتخابات ریاست جمهوری را مدیون عنوان خودخوانده «دولت محیط زیست» بوده، درست در یکی از حیاتی‌ترین این گذرگاه‌ها، جایی میان پناهگاه حیات وحش دره‌انجیر و منطقه شکارممنوع آریز، عزمش را برای معدن‌کاری و استخراج سنگ آهن جزم کرده است.

اطلاعات به دست آمده از دوربین‌های تله‌ای نشان می‌دهد دست کم نیمی از همه یوزپلنگ‌های شناسایی شده در استان‌های یزد و خراسان جنوبی، از این منطقه عبور کرده‌اند و حداقل چهار یوزپلنگ در این منطقه حضور دارند که به تازگی نیز تصویربرداری شده‌اند. اگر ابتکار و هیئت دولت بر سر استخراج سنگ آهن از این معدن به توافق برسند، «دولت محیط زیست» ماشه‌ای را کشیده که تیر خلاص را به بقای یوزپلنگ ایرانی در قلب ایران شلیک می‌کند.
سازمان محیط زیست «فعلا» مخالف است

معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست پیشتر اعلام کرده که سازمان متبوعش با این تصمیم مخالف است اما این مخالفت را به قید «فعلا» مقید کرده و گفته است: بهره برداری از آنومالی D۱۹ هنوز به طور کامل بررسی نشده است ولی سازمان محیط زیست فعلا مخالف بهره برداری از آنومالی D۱۹ است.

وی با بیان این که سازمان محیط زیست به دلیل حفظ گونه های ارزشمند طبیعت مخالف بهره برداری از این محدوده است تاکید کرده: به دلیل حفظ گونه‌های ارزشمند طبیعت مانند پلنگ و یوزپلنگ نمی‌توانیم اجازه بهره برداری از آنومالی D۱۹ را بدهیم و تلاش می‌کنیم تا در شورای عالی معدن راه حلی برای حل این مشکل پیدا کنیم.

با وجود این سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، تصریح کرده که بهره‌برداری از این معدن قطعی و قریب الوقوع است و اکنون قرار است در نشست رسمی هیئت دولت و درحضور معصومه ابتکار این موضوع به روی میز دولت روحانی برود.

این محدوده یکی از آخرین امیدهای حضور یوزپلنگ ماده ایرانی است

معدن آنومالی شمالی یا D۱۹ که استخراج سنگ آهن در محدوده آن در دستور کار دولت قرار گرفته، بین دوشهرستان بافق و اردکان مشترک است و در میان دو زیستگاه ارزشمند یوز قرار گرفته است. این معدن که یکی از بزرگترین ذخایر معدنی آهن در کشور به شمار می‌رود در جنوب پناهگاه حیات وحش دره انجیر و شمال منطقه شکار ممنوع آریز واقع شده است.

به گفته کارشناسان و براساس مطالعات انجام شده و تصاویر بدست آمده از یوزپلنگ آسیایی از سال ۱۳۹۰ تاکنون، این منطقه یکی از مهمترین کریدورهای مهاجرتی یوزپلنگ در کشور است. دست کم ۶ یوزپلنگ از همین منطقه بینابینی برای جابجایی میان منطقه دره انجیر و مناطق آریز و بافق استفاده کرده‌اند. این در شرایطی است که کل جمعیت یوزپلنگ کشور کمتر از ۴۰ عدد برآورد می شود.

نقشه زیستگاه‌های منطقه و یوزپلنگ‌های ثبت شده. محل تقریبی معدن D۱۹ به رنگ قرمز مشخص شده است
باتوجه به مهاجرت های وسیعی که یوزهای ایرانی بین مناطق تحت حفاظت دارند، در صورت حفاظت از این کریدور مهاجرتی، در هر زمانی این شانس وجود دارد تا با تقویت روند حفاظتی و ورود یوزهای جدید از مناطق پیرامونی، جمعیت یوزهای هر دو منطقه ارتقا پیدا کند. در شرایطی که آخرین شانس ها برای حفاظت از آخرین بازمانده های یوزپلنگ ایرانی باقی مانده است، هرگونه تخریب زیستگاه آن هم به شکل گسترده، آسیب جدی و جبران ناپذیری به وضعیت یوزپلنگ وارد می‌کند.

نکته حیاتی آنجاست که از سال ۹۰ که از یوزهای ماده در آریز، دره انجیر و سیاهکوه عکسبرداری شد، تا کنون هیچ گزارش و تصویری از یوز ماده یا زاد و ولد در زیستگاه‌های استان یزد به دست نیامده است و اکنون تنها امید کارشناسان برای یافتن یوزپلنگ‌های ماده در زیستگاه‌های مرکزی ایران به همین مناطق بینابینی محدود می‌شود که در حال حاضر تیمی ورزیده به بررسی جزء به جزء این مناطق مشغولند.

معدن همجوار ورشکسته و تعطیل است/اگر سازمان مجوز بدهد همه چیز از دست می‌رود

هومن جوکار، مدیر پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی پیشتر در این باره اعلام کرده است: نزدیک به سه سال است که شرکت چادرملو به دنبال اکتشاف سنگ آهن در D۱۹ است که سازمان محیط زیست با این روند مخالف است و مجوز نداده است.

همان یوزپلنگ ماده‌ی دره‌انجیر، این بار در سیاهکوه، در یکی از آخرین تصاویری که اسفندماه ۱۳۹۰ از او ثبت شده و اندکی پس از آن ناپدید شد
جوکار تصریح می‌کند: متولیان معدن برای انجام فعالیت‌های معدنی در مناطق حفاظت شده نیازمند مجوز سازمان محیط زیست هستند و اگر سازمان این مجوز را صادر کند و بعد در مرحله مطالعه و گمانه زنی آنها به این نتیجه برسند که باید بهره‌برداری هم صورت گیرد دیگر نمی‌توان جلوی بهره‌برداری را گرفت و عملاً زیستگاه و همه حیات وحش‌اش از بین می‌رود که در این میان اهمیت یوز و طعمه‌های یوز در این منطقه برای ما دو چندان است.

رقابت بر سر ارزش اقتصادی این معدن میان دو شهرستان بافق و اردکان برای تصاحب آن در حالی شکل گرفته که حتی قیمت جهانی آهن نیز جذابیت اقتصادی ایجاد نمی‌کند و استخراج سنگ آهن را کم صرفه کرده است و خام‌فروشی آن در مقایسه با ارزش زیستگاهی منطقه هیچ توجیه ملی و اقتصادی ندارد. در همین منطقه، معدن سنگ آهن رباط پشت بادام، به علت مشکلات صادرات حدود ۲ سال تعطیل بود و کارگرانش خانه‌نشین بودند. با وجود این اکتشاف و بهره‌برداری از این منطقه از مطالبات جدی شرکت ایمیدرو به شمار می‌رود و این در حالی است که سازمان محیط زیست برای حفاظت از این منطقه تنها ۵ محیط‌بان در اختیار دارد که پول تعمیر موتورسیکلت این محیط‌بان‌ها و تأمین برق پاسگاهش را نیز ندارد.

توله‌های به جا مانده از همان یوزپلنگ ماده، از سال ۱۳۹۰ تا کنون بین دره انجیر و آریز و دیگر مناطق جا به جا می‌شوند. این عکس به تازگی در جنوب دره انجیر و کاملا نزدیک به محل معدن ثبت شده است
به این ترتیب ایمیدرو تیری را در خشاب دولت گذاشته که قلب نماد ملی محیط زیست ایران را نشانه گرفته است. اکنون باید دید، معصومه ابتکار، معاون رئیس جمهوری که بارها دولت متبوعش را «دولت محیط زیست» خوانده و دست کم بخشی از آرای این دولت در انتخابات ریاست جمهوری از قِبل همین شعار به صندوق‌ها ریخته است، توان کنار گذاشتن پرونده‌ی قتل گربه‌سان محبوب ایرانی از میز کابینه را دارد یا همدست با هیئت دولت، ماشه‌ی تیر خلاص به یوزپلنگ ایرانی را خواهد کشید؟