به گزارش «نماینده»  انتخاب دونالد ترامپ جمهوریخواه به عنوان چهل و پنجمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در کارزار انتخاباتی نفس گیر با هیلاری کلینتون اتفاقی بود که در میان کارشناسان و اهالی رسانه چندان قابل پیش بینی نبود و گزافه نیست که گفته شود این انتخاب همچون شوک به بسیاری از نظام های حکومتی و فضاهای رسانه ای در سراسر جهان وارد شد. در چند هفته اخیر یادداشت ها و گفتگوهای متعددی در خصوص آمریکای دوران ترامپ منتشر شده است. در این چارچوب یکی از موضوعات بسیار مهم و مورد توجه نگاه رئیس جمهور جدید آمریکا به ایران و توافق هسته ای است.

در گفتگو با «ناصر نوبری» آخرین سفیر ایران در شوروی به بررسی آینده برجام و تحولات منطقه غرب آسیا و اشتراکات و منافع دو کشور در دوران پسا اوباما پرداختیم.

وی معتقد است ترامپ در مقایسه با اوباما همسویی بیشتری با ایران در مسائل منطقه ای دارد و برجام را اصلی ترین نزاع آمریکای ترامپی با ایران می داند.

این دیپلمات همچنین با انتقاد از ضعف تحلیل در دستگاه دیپلماسی، می افزاید: وزیرخارجه کشورمان اکنون  به وزیر برجام تبدیل شده است و همه جانبه نمی اندیشد.

متن کامل این گفتگو در ادامه می آید:

*در گفتگوی اخیری که قبل از انتخابات آمریکا با شما داشتیم به حضور جدی ترامپ در این کارزار سیاسی اشاره داشتید، تحلیل شما از موفقیت کنونی ترامپ و تاثیرش در روابط ایالات متحده با ایران به خصوص در موضوع برجام چیست؟

علت اینکه در ارزیابی های گذشته شانس برتری ترامپ را بیشتر می دیدم این بود که وی کاندیدای یک حزب بزرگ آمریکا با عنوان جمهوریخواهان بود، حمایت این حزب و اجازه ای که به وی داده شده بود تا سیاست انتخاباتی آمریکا را زیر سوال ببرد، حائز اهمیت است، طرح این موضوع توانست همه چیز را زیر سوال ببرد و یک شورش در مردم این کشور ایجاد کند و حتی تهدید نماید که در صورت برنده نشدن مردم را به شورش دعوت می کند. اگر جای نخبگان آمریکایی باشیم که پیروزی کدامیک امنیت بیشتری برای آمریکا به وجود می آورد، قطعاً با پیروزی هیلاری موافقت نمی کردند چرا که ترامپ پیش از این دعوت به شورش و به هم ریختگی کرده بود و کنترل آمریکا خیلی سخت می شد.

روحانی می تواند بر اساس یک آرایش جدید مواجهه را شروع کند بدون نگرانی از جنگ و با همان سودآوری که طرف مقابل به آن فکر می کنداگر هم از نظر امنیتی و حاکمیتی به موضوع نگاه کنیم، می بینیم که پیروزی ترامپ برای ثبات پس از انتخابات آمریکا منطقی تر بود، ترامپ با طرح سوال در خصوص همه مسائل توانست گروه های ضد نظام آمریکا را با خود همراه کند و با پیروزی در انتخابات همه را توجیه سازد که انتخابات سالم برگزار شده و فساد و یا تقلبی در آمریکا وجود ندارد. تمام حس ضد نظام آمریکایی با پیروزی دونالد ترامپ حل شد و همه چیز شستشو و ثبات پیدا کرد.

اما اگر ترامپ برنده این کارزار انتخاباتی نمی شد زمینه شورش برای حاکمیت آمریکا باقی می ماند و درست مانند آتش زیر خاکستر می شد که همواره می توانست اوضاع آمریکا را دچار بحران کند.

*این روزها شاهد دستور حمله گسترده روسیه به گروههای تروریستی در حلب بودیم آیا با انتخابات ترامپ وضعیت منطقه غرب آسیا بحرانی تر می شود و شاهد تقابل دو قدرت شرق و غرب در عرصه نظامی خواهیم بود؟

دونالد ترامپ نماینده جمهوریخواهی که امروز رئیس جمهور آمریکا شده است تفاوت زیادی با جورج بوش دارد. گرایش بوش نظامی-امنیتی بود، اما ترامپ اقتصادی و تجاری فکر می کند و به درآمدزایی و تجاری بودن فعالیت هایش می اندیشد. به همین خاطر بود که در تبلیغاتش از پیشرفت اقتصاد چین ناراحت  بود و گفت اگر کار را به من بسپارید ثروت و اقتصاد مطلوب را به مردم آمریکا می دهم. به نظر من نخستین تلاش ترامپ در ایجاد ثبات و امنیت در جهان است چرا که لازمه اقتصاد و سرمایه گذاری خارجی امنیت است و ترامپ به دلیل پیشرفت اوضاع اقتصادی کشورش، آن را حفظ می کند.

*تحلیل شما از آینده برجام و اقتصاد ایران در ماه های پیش رو چیست؟

در این شرایط ما نیازمند شیوه و اتخاذ تصمیمات جدیدی هستیم، ما باید شیوه و تاکتیک را تغییر دهیم تا بتوانیم شیوه جدیدی که در عرصه بین الملل نقش بسته است را تغییر دهیم.

گرایش جرج بوش نظامی-امنیتی بود، اما ترامپ اقتصادی و تجاری فکر می کند و به درآمدزایی و تجاری بودن فعالیت هایش می اندیشد. نباید فراموش کرد گرایش اصلی ترامپ اقتصادی است و ما باید چهارچوب جدیدی را بنا کنیم تا ضمن رسیدن به اهداف خودمان به نقاط اشتراکی دست پیدا کنیم.

ترامپ با واکنش در خصوص تحولات منطقه نشان داده است که می خواهد با ایران همراهی کند؛ برعکس هیلاری و اوباما که در مسایل سوریه کاملاً جلوی تهران ایستاده بودند. ترامپ عنوان کرده بود که تیم اوباما و هیلاری میلیاردها دلار صرف حمایت از گروههای تروریستی در سوریه کرده و معتقد است اگر داعش سرکار بیاید و حکومتش را ادامه دهد بدتر از اسد می شوند به همین دلیل عنوان می شود که زمانی که ترامپ سرکار بیاید برای مقابله با جبهه داعش با روسیه همکاری خواهد کرد. این توضیحات نشان می دهد که تیم ترامپ هم دارای اختلافات و هم دارای نقاط مشترکی با ایران است. ما نیازمند یک آرایش کمی و جدی هستیم و بایستی یک تجدید نظری در تاکتیک ها انجام دهیم.

*آیا با روی کار آمدن ترامپ شاهد نقض برجام از سوی آمریکا خواهیم بود؟

یکی از اشتباهات دولت آقای روحانی این بود که معامله نقد به نقد انجام نداد. ما تقاضاهای مطرح  شده غرب را کاملاً نقد انجام دادیم بدون اینکه امتیازی بگیریم. به همین دلیل بود که با وجود اینکه امضاء کرده بودند دبه درآوردند و آنقدر معطل کردند تا ادامه کار به دولت بعد برسد. مشخص است؛ ترامپ هم می گوید: من که تعهدی ندادم. از این رو است که معتقد به اجرای برد-برد و به صورت نقد باید بود و اگر این کار دو طرفه انجام می شد دیگر نگران انتخاب ترامپ نبودیم، ریشه این مشکلات در استراتژی سیاست خارجی ما بود.

*با توجه به اینکه تنها چند ماه به پایان دولت آقای روحانی باقی مانده، روند مذاکرات ایران و غرب را چگونه ارزیابی می کنید؟

دکتر روحانی می تواند خیلی قدرتمندانه اشتباهات خودش را اصلاح کند. بهتر است روحانی صادقانه با مردم صحبت کند و بگوید ما یک مسیری را رفتیم ولی نیازمند اصلاح است. زمانی که جامعه را با یک موضعگیری صادقانه همراه خودش کرد، آن وقت بر اساس یک آرایش جدید، مواجهه را شروع کند.

رئیس جمهور می تواند بر اساس یک آرایش جدید مواجهه را شروع کند بدون نگرانی از جنگ و با همان سودآوری که طرف مقابل به آن فکر می کند. ایران می تواند در این کارزار جدید با صلابت بیرون بیاید اما شرط آن این است که دکتر روحانی صادقانه اشتباهاتش را بگوید و با مردم در میان گذارد و با اتخاذ استراتژیک جدید و نیرویی جدید و کارآمد با ترامپ وارد مذاکره شود. از آنجایی که آقای ترامپ در مسائل سیاسی منطقه با ایران همسو است و نابودی داعش و ثبات اسد را مد نظر دارد می توان از در مذاکره و دوستی با ترامپ بیرون آمد.

*پیشتر گفته بودید که هر چقدر منطقه شلوغ تر باشد روسیه به ایران نزدیک تر می شود اما با توجه به اینکه امروز از ایجاد صلح و ثبات در منطقه می گویید، آیا این احتمال وجود دارد که مسکو از تهران دوری کند و تصمیماتی با آمریکا بر علیه ایران اتخاذ نمایند؟

 در یک نگاه کلان می توان گفت وقتی دو ابرقدرت شرق و غرب به یکدیگر نزدیک شده اند، ایران دچار مشکل شده حتی داستان جنگ ایران و عراق به خاطر نزدیکی دو ابرقدرت شوروی و آمریکا به وقوع پیوست و عراق توانست به ایران حمله کند. معاهده ۵۹۸ و جام زهری که هم به ایران تحمیل شد نتیجه نزدیکی این دو ابرقدرت به یکدیگر بود. این کشورهای قدرتمند با هماهنگی و اجماع در شورای امنیت، عملا تهران را وارد چالش می کنند.

بیشتر شعارهای انتخاباتی ترامپ اقتصادی بوده و ایران به ذات هم یک کشور ثروتمند است و جذابیت دوچندانی برای ترامپ دارد. ایران می تواند در این معادله مسکو- واشنگتن را به رقابت همکاری با تهران سوق دهداخیرا هم شاهد برجام و توافقات هسته ای ایران بودیم که این هم نشأت گرفته از هماهنگی این دو ابرقدرت بود. در جمله ای کوتاه می توان گفت: نزدیکی آمریکا و روسیه برای ایران مستقل خوش یمن نیست و اگر همکاری و همسویی مسکو- نیویورک بیشتر شود ما قطعا دچار مشکلات فزاینده ای در روابط دو جانبه با روسیه خواهیم بود.

در این بین نقطه قوت ما این است که آمریکا و روسیه همیشه در رقابت و همکاری به سر می برند. رقابت و همکاری آنها تنگاتنگ است و اگر در این همکاری و رقابت ها دیپلماسی ما به خوبی ظاهر شود می تواند از نگاه رقابت به این دو قدرت نزدیک شود ولی اگر در مواضع استراتژیک ضعیف عمل شود شاهد همسویی دو ابرقدرت شرق و غرب بر علیه ایران خواهیم بود. آینده ایران در گرو دیپلماسی قوی و فعال و حرفه ای است. ما باید از این مدل منفعلانه بیرون آییم و به موضع ابتکاری و فعالانه وارد شویم و این دو ابرقدرت را برای ادامه همکاری با ایران مجاب سازیم. نباید فراموش کرد بیشتر شعارهای انتخاباتی ترامپ اقتصادی بوده است و ایران هم به ذات یک کشور ثروتمند است و جذابیت دوچندانی برای ترامپ دارد. ایران می توان در این معادله مسکو- واشنگتن را به رقابت همکاری سوق دهد نه رقابت تحت فشار بر تهران.

*در کارزار انتخاباتی اخیر آمریکا شاهد حمایت کشورهای عربی از هیلاری کلینتون بودیم. حال که وی شکست انتخابات را پذیرفته است آیا شاهد افول روابط میان کشورهای عربی و آمریکا خواهیم بود؟ تهران بهتر است چه سیاستی در این برهه اتخاذ نماید؟

متاسفانه وزارت امورخارجه کشورمان پس از اعلام پیروزی ترامپ موضع گیری مستاصلی را انجام داد این موضع گیری که با نگرانی همراه بود گویی از هژمونی و معادله یک سویه بیرون آمده بود که نگاهش بر روی برجام متمرکز شده است.

امام خمینی(ره) وقتی به گورباچف پیام سرزنش به نظام شوروی را مطرح کردند در لابلای این پیام، یک استقبالی از سوی گورباچف دیده شد و سخنان مقام معظم رهبری به ترامپ این را نشان می دهد که آمریکا با سخنان خود ترامپ زیر سئوال رفته استوزیرخارجه کشورمان اکنون  به وزیر برجام تبدیل شده است و همه جانبه نمی اندیشد. ما فراموش کرده ایم که ترامپ و عربستان دچار تنش اند و آقای ترامپ از سیستمی که در سوریه بر علیه ما می جنگد نگران است و بر علیه تروریست های داعش موضع گرفته است. تنها اختلاف تهران – واشنگتن برجام است که آن را هم می توان با گفتگو حل کرد. موضع گیری مستاصلانه و توأم با نگرانی آقای ظریف در حالی صورت گرفته که این سخنان را باید عادل الجبیر وزیرامورخارجه عربستان عنوان می کرد که هر روز از گروه تروریستی داعش حمایت می کنند. واکنش توام با نگرانی دکتر ظریف به انتخاب ترامپ باعث شد تا نقطه ضعف سیاست خارجه کشورمان را به غربی ها نشان دهد و پاشنه آشیلی برای فشار بیشتر غرب در زمینه برجام به وجود آورد.

وزیرخارجه می توانست در اظهار نظر خود به موضوعات سوریه، عراق و گروه تروریستی داعش بپردازد که وجه اشتراک سخنان رئیس جمهور منتخب آمریکا و دولت ایران است و بگوید منافع آمریکا در اجرای بهتر برجام است تا طرف مقابل به انجام تعهداتش در برابر ایران ترغیب شود.

دولت ما و دستگاه سیاست خارجی با ایجاد آرایشی جدید می تواند ابتکار عمل را بدست گیرد و در برابر دولت منتخب آمریکا امتیازات لازم خود را از آنها بدست آورد اما اگر انفعالی پیش برود همیشه در گوشه رینگ می ماند و همیشه هم کتک خواهد خورد و ابتکار عمل به دست رقیب می افتد. اگر شاهد تحول اساسی در سیستم دیپلماسی خود باشیم شانس بهتری برای رویارویی با سیاست های غربی ها پیدا خواهیم کرد.

*آیا روی کار آمدن ترامپ شرایط دوران بوش را در منطقه غرب آسیا احیا خواهد کرد؟

جرج دبلیو بوش نگاه سیاسی امنیتی به منطقه و جهان داشت اما آقای ترامپ نگاه سیاسی و اقتصادی به جهان اطراف خود دارد. ترامپ تلاش می کند تا در تبادل با کشورهای جهان، سرمایه ها و سودآوری را نصیب مردم آمریکا کند از این رو مناسب می بیند تا با ایران که کشوری ثروتمند و غنی از منابع معدنی است از در دوستی و مذاکرات وارد شود چرا که هیجانات او کوتاه مدت و موقتی است. با یک برنامه ریزی دقیق می توان تهدید ترامپ را به فرصت تبدیل کرد. اگر سیستم دولتی ما خودش را پیدا کند و از یکسو نگری برجام خلاص شود می تواند تهدیدهای پیش آمده اخیر را به فرصت تبدیل نماید.

*پیش از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا شاهد تحلیل رهبر انقلاب درباره دلیل اقبال مردم آمریکا به دونالد ترامپ بودیم، تحلیل شما در این خصوص چیست؟

به عنوان یک دیپلمات، اظهارت مقام معظم رهبری را فوق العاده حرفه ای و دیپلماتیک می دانم و از برخورد صادقانه ترامپ با سخنان رهبری می توان متوجه شد که مواضع ایشان درباره آمریکا می تواند یک سرمایه برای دستگاه دیپلماسی و دیپلماتیک ما محسوب شود. این موضوع را با یک مثال بهتر تشریح نمایم:

امام خمینی(ره) وقتی به گورباچف پیام سرزنش به نظام شوروی را مطرح کردند در لابلای این پیام، یک استقبالی از سوی گورباچف دیده شد و سخنان مقام معظم رهبری به ترامپ این را نشان می دهد که آمریکا با سخنان خود ترامپ زیر سئوال رفته است. هر دو پیام(گورباچف – ترامپ) نشان دهنده مطالعه بالای رهبران ایران به سیاست های موجود در عرصه جهانی است و تنها یک دستگاه دیپلماسی و حرفه ای می تواند به ابعاد واقعی این تحلیل ها دست یابد.