به گزارش «نماینده»، صبح روز ۱۸ آبان ماه با یک خبر غافلگیر کننده برای صنعت نفت و گاز کشورمان آغاز شد: «موافقتنامه اصولی (HOA) طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی به ارزش ۴ میلیارد و ٨٠٠ میلیون دلار با حضور بیژن زنگنه، وزیر نفت، میان شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های توتال فرانسه، شرکت ملی نفت چین (CNPC) و شرکت پتروپارس امضا شد. این موافقتنامه اصولی به امضای علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، استفان میشل، مدیر بخش خاورمیانه توتال، مدیر خاورمیانه شرکت CNPC  و حمید اکبری، مدیرعامل پتروپارس رسید. توتال رهبری کنسرسیوم پروژه توسعه فاز ١١ پارس جنوبی را بر عهده دارد و سهم این شرکت فرانسوی در این کنسرسیوم ٥٠,١ درصد، سهم شرکت چینی CNPC ٣٠ درصد و سهم شرکت پتروپارس ١٩.٩ درصد خواهد بود».

البته در این مراسم، وزیر نفت تاکید کرد این موافقتنامه «قرارداد» نیست و شرکت ملی نفت ایران فاز ۱۱ پارس جنوبی را در قالب این موافقتنامه به این کنسرسیوم واگذار کرده است تا ظرف ۳ تا ۶ ماه آینده به قرارداد برسد، اما همه می دانند که زنگنه که ماه هاست برای بازگشت شرکت توتال به صنعت نفت و گاز ایران لحظه شماری می‌کرد، تمام تلاش خود را می‌کند که در کوتاه ترین زمان ممکن، این موافقتنامه اصولی به قرارداد تبدیل شود.

وزیر نفت اینقدر از حضور مجدد این شرکت فرانسوی در ایران خوشحال بود که در بخشی از سخنرانی خود در مراسم امضای موافقتنامه اصولی، به تشکر از توتال پرداخت و این شرکت را «صف شکن» نامید و گفت: «ممنون که آمدید».

مدیر بخش خاورمیانه توتال هم در این مراسم اینگونه گفت: «ممنون که به ما در فاز ۱۱ پارس جنوبی اعتماد کردید». تقدیر توتال از وزیر نفت بیانگر همان نکته مهم و غافلگیر کننده مهمترین خبر اقتصادی ۱۸ آبان ماه کشورمان است، هیچ کسی حتی خود فرانسوی ها هم باور نمی کردند امکان حضور مجدد آنها در پارس جنوبی فراهم شود زیرا هیچگاه فکر نمی کردند ایران، مجوزی را برای آنها صادر کند که اصولا هیچ کشوری حاضر به صدور آن نیست.

به طور خلاصه، در شرایطی که حضور مجدد شرکت توتال در صنعت نفت و گاز ایران با توجه به کارنامه بد این شرکت از لحاظ فنی و مالی در این صنعت، مخالفان متعددی داشت و در هاله ای از ابهام قرار گرفته بود بخصوص در میدان نفتی آزادگان جنوبی؛ حضور مجدد این شرکت در توسعه پارس جنوبی با توجه به کارنامه توتال در این زمینه و همچنین جایگاه این شرکت در توسعه بخش قطری این میدان مشترک گازی (میدان گنبد شمالی)، نوعی فاجعه محسوب می شود و موافقت زنگنه با این اقدام، بسیاری از کارشناسان داخلی و حتی مدیران خود این شرکت فرانسوی را شگفت زده کرد! موضوع وقتی تاسف بارتر می شود که بدانیم زنگنه قصد دارد مطالعه مخزن پارس جنوبی را هم به این شرکت فرانسوی واگذار کند.
پاس گل تاریخی زنگنه به قطری ها برای خالی تر کردن پارس جنوبی!

به طور خلاصه، قرار است که توسعه مرزی ترین فاز پارس جنوبی (فاز ۱۱) و همچنین کلیه اطلاعات محرمانه این میدان به عنوان بزرگترین میدان مشترک گازی ایران، بدون هیچ زحمتی در اختیار شرکتی قرار گیرد که اتفاقا در توسعه بخش قطری این میدان مشترک گازی، چند دهه هست که شریک قطری ها می باشد آنهم با مدل قراردادی به مراتب جذاب تر از ایران یعنی مدل قراردادی مشارکت در تولید.

بنابراین این شرکت فرانسوی از همه ابزارها برای تحقق اهداف مشترک خود با قطر بهره خواهد برد و تلاش می کند تا مخزن پارس جنوبی را به سود قطر خالی تر کند. جالب اینجاست که کارنامه شرکت توتال در توسعه پارس جنوبی در دو دهه اخیر (فازهای ۲ و ۳ و اتفاقا همین فاز ۱۱) هم موید این نکته است که این شرکت فرانسوی حافظ منافع قطری هاست و حاضر نیست منافع بلندمدت و به مراتب جذاب تر خود در بخش قطری این میدان مشترک گازی را به نفع ایران نادیده بگیرد.

در واقع، عجله دولت روحانی برای امضای هر چه سریعتر قراردادهای جدید نفتی و علاقه شدید زنگنه برای بازگشت شرکت توتال به صنعت نفت و گاز ایران موجب شده است که وزارت نفت در حال زمینه سازی برای ایجاد وضعیتی باشد که از مصادیق مهم «دو بار گزیده شدن از یک سوراخ!» محسوب می شود و موجب خواهد شد که فرانسوی ها و سایر کشورهای غربی متوهم شوند که حافظه تاریخی ملت و دولت ایران درباره سوابق این شرکت ها بسیار ضعیف است.

کارنامه منفی و ضعیف شرکت توتال در صنعت نفت و گاز ایران

احمد توکلی، نماینده سابق مجلس و رئیس هیئت مدیره سازمان دیده‌بان شفافیت و عدالت در نامه‌ای به نمایندگی از جمعی از منتقدان IPC به سران سه قوه در تاریخ ۱۶ مردادماه، سوابق شرکت توتال در صنعت نفت و گاز ایران را اینگونه تشریح می‌کند: «توتال کارنامه‌ای بسیار منفی و ننگین در ارتباط با ما دارد. از سال ۱۹۹۵ که توسعه میدان سیری A و E به توتال سپرده شد، همه قراردادها از سیری گرفته تا میدان نفتی ایلام، درود و توسعه فاز ۲ و ۳ پارس جنوبی نتایج برخلاف قرارداد و به زیان ما بود. سرنوشت پروژه ۲/۴ میلیارد دلاری پارس جنوبی دردناک‌تر است. ایران با عملکرد شرکت توتال ۱۰ سال از برداشت مهم‌ترین و بزرگ‌ترین لایه گازی پارس جنوبی محروم شده است. براساس اطلاعات به دست آمده در میدان گازی پارس ‌جنوبی، چهار لایه گازی وجود دارد، اما ۱۰ سال است که ایران از بزرگ‌ترین لایه گازی این میدان برداشتی نداشته است؛ ‌چراکه طرح شرکت توتال برای برداشت کامل نبوده است. شاید سهیم بودن این شرکت فرانسوی در بخش قطری این میدان، خیانت‌آمیز بودن این رفتار و مسئله‌دار بودن قرارداد با توتال را توضیح بدهد».

-    توسعه میدان سیری A و E : قرارداد توسعه این میدان نفتی با شرکت توتال در سال ۷۴ و با استفاده از مدل قراردادی بیع متقابل بسته شد. در واقع، این شرکت فرانسوی اولین شرکت خارجی بود که حاضر به امضای قرارداد بیع متقابل با کشورمان شد. مطابق با این قرارداد، قرار بود که با توسعه این میادین، ۱۲۰ هزار بشکه در روز به تولید نفت کشورمان اضافه شود اما شرکت توتال با بی توجهی به اصول برداشت صیانتی که به شدت مورد انتقاد کارشناسان ارشد و باسابقه نفتی مانند مرحوم دکتر سعیدی قرار گرفت، ضربه بزرگی به این مخزن زد و باعث شد که تولید این میدان هیچگاه به بیش از ۷۰ هزار بشکه در روز نرسد. انتقادات مرحوم دکتر سعیدی درباره عملکرد ضعیف شرکت توتال در این میدان در سال ۸۱ به عنوان گزارش مرکز پژوهش های مجلس منتشر شد.

-    توسعه فازهای ۲ و ۳ پارس جنوبی: قرارداد توسعه این فازها در سال ۷۶ با این شرکت فرانسوی بسته شد. هرچند هدف این قرارداد محقق شد اما کارشناسان انتقادات زیادی به عملکرد فنی شرکت توتال در شیوه برداشت از این میدان مشترک و بزرگ گازی وارد کردند انتقاداتی که مدیران این شرکت فرانسوی هیچ گاه پاسخی به آن ندادند. توتال متهم بود که به صورت آگاهانه و عمدی، این میدان مشترک را به شیوه ای توسعه داده است که ایران از لایه خودش، گاز برداشت کرده است و نه لایه مشترک با کشور قطر! اصغر ابراهیمی اصل، معاون وزیر نفت در دولت های نهم تا یازدهم درباره عملکرد شرکت توتال در این میدان گازی می گوید: «کلاه سر جمهوری اسلامی ایران گذاشت. یکی به جای اینکه بیاید نزدیک مرز با قطر شروع کند به بهره برداری آمد فاز دو و سه را در وسط میدان به طرف ساحل ما، آنجا سرمایه گذاری کرد. قطر یازده سال زودتر از ما شروع کرده بود که مهاجرت گاز و میعانات گازی و لایه نفتی مشترک صورت نگیرد. دوم در طرف ما چهار لایه ای وجود دارد که گاز و کاندنسیت (میعانات گازی) دارد، وقتی حفاری کردند قسمتی که پرفیکت کردند، سوراخ کردند کیسینگ را که تولید کنند، از لایه هایی تولید کردند که متعلق به خود ما است و مشترک نیست. یعنی در فاز دو، سه، چهار، پنج، شش، هفت و هشت ما تولید داریم از میدان مستقل خودمان در دریا می کنیم، میدان مشترکی که با قطر داریم تولید نشده است».

-    فاز ۱۱ پارس جنوبی: در سال ۷۹، توافقنامه ای بین ایران و شرکت توتال برای فاز ۱۱ پارس جنوبی امضا شد. اما با وجود پیگیری های مستمر ایران، این توافقنامه با بهانه گیری های مستمر این شرکت فرانسوی هیچ گاه تبدیل به قرارداد نشد و توسعه مرزی ترین فاز پارس جنوبی، ۸ سال به تاخیر افتاد. بهانه توتال این بود که با افزایش جهانی قیمت فولاد، هزینه اجرای طرح و ساخت سازه های عظیم فولادی آن بسیار زیاد شده است و همچنین ریسک سرمایه گذاری در ایران هم زیاد است. بر همین مبنا هم توتال، پیشنهاد عجیب و غریب ۱۰ میلیارد دلاری برای توسعه این فاز پارس جنوبی را به شرکت ملی نفت ایران داد. نهایتا در سال ۸۷، توتال اعلام کرد که ریسک سرمایه گذاری در ایران بسیار زیاد است و ما سرمایه گذاری را در این کشور متوقف می کنیم و رسما از صنعت نفت و گاز ایران خارج شد.

البته این تمام حواشی حضور شرکت فرانسوی توتال در صنعت نفت و گاز ایران نیست. وزارت دادگستری آمریکا در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد که شرکت توتال با رشوه ۶۰ میلیون دلاری به برخی مقامات ایرانی، برخی از پروژه ها صنعت نفت و گاز ایران (توسعه میدان سیری A و E و توسعه فازهای ۲ و ۳ پارس جنوبی) را از آن خود کرده است. این شرکت فرانسوی هم این اتهامات را پذیرفت و حدود ۴۰۰ میلیون دلار جریمه شد. اخیرا اسناد این موضوع توسط احمد توکلی، نماینده سابق مجلس و رئیس هیئت مدیره سازمان دیده‌بان شفافیت و عدالت رسانه ای شده است.

مشخص نیست با توجه به این کارنامه ضعیف و منفی شرکت توتال در صنعت نفت و گاز ایران و بخصوص در پارس جنوبی و همچنین روابط این شرکت فرانسوی با قطری ها در توسعه این میدان مشترک گازی، با چه توجیهی می‌توان برای بازگشت توتال به پارس جنوبی فرش قرمز پهن کرد؟