«نماینده»؛ عباس سلیمی نمین/* روند نوگرایی و استفاده هم زمان احترام آمیز از نیروهای مجرب و باسابقه در عرصه های مدیریتی مدتی است در جامعه ما دچار به هم ریختگی مشهودی شده است.

شاید بتوان انتخابات سال ۸۴ را از جمله عوامل شکل دهنده چنین شرایط نامطلوبی خواند. در تقابل آشکار قرار گرفتن نسل اول با نسل دوم انقلاب در این رقابت انتخاباتی از یک سو جو بسیار تند و آشتی ناپذیری را میان آنان حاکم ساخت و از دیگر سو راه انتقال تجارب به عنوان پیش نیاز جا به جایی نسل ها را به شدت ناهموار کرد.

تداوم این تقابل و رویارویی در سال ۸۸ به اردوکشی های خیابانی نیز منجر شد و فرصت ساز تحرکات میدانی دشمنان سر سخت استقلال این مرز و بوم گشت. به تحقیق جرقه این به هم ریختگی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری نهم زده شد؛ یعنی زمانی که جناب آقای هاشمی رفسنجانی علی رغم پشت سر گذاشتن دو دوره ریاست جمهوری و همچنین بر عهده داشتن مسئولیت های کلیدی فراوان دیگر در کارنامه خود با تلاش بسیار و بهره گیری از همه امکانات (بعضاً ناهمگون) برای بازگشت به این مسند راه نوگرایی و جوان گرایی را سد می کرد و تضاد مورد اشاره که عامل عمده تنش زایی بود را کلید می زد؛ به اذعان آقای هاشمی و سایر مستندات و قرائن مختلف، رهبری انقلاب با این رویکرد ایشان مخالف بوده اند:

«هاشمی مصمم بود در انتخابات خبرگان ثبت نام نکند. هاشمی: ... بعد از این که بحث ثبت نام پیش آمد گفتم شرکت نمی کنم. ایشان (رهبری) ابتدا توسط آقای طبسی و دکتر روحانی به من پیام دادند که شما باید بیایید. شما در ریاست جمهوری نمی بایست می آمدید که آمدید ولی این جا که باید بیایید نمی آیید.» (روایتی از زندگی و زمانه آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، جعفر شیر علی نیا، نشر سایان، فصل ۹، ص ۸۰۹)

در این نوشتار بنا، بر انگیزه یابی بی توجهی جناب آقای هاشمی رفسنجانی و اطرافیان ایشان به رهنمود رهبری نیست، اما آن چه پیش روی ماست تبعات غیر قابل جبران پافشاری بر بازگشت به امور اجرایی از سوی کسانی است که علی رغم استفاده از تمام ظرفیت های قانونی در این زمینه، امر عادی چرخش قدرت در کشور را ناهموار و پرهزینه ساختند؛ در صورتی که اگر نیروهای به سن بازنشستگی رسیده داوطلبانه به امور فکری و تولید اندیشه می پرداختند هم فرصت انتقال تجربیات به دیگران را فراهم می کردند و هم نسل جوان تر که به طور طبیعی سودای گام گذاشتن در سلسله مراتب قدرت را در سر دارد نسل اول انقلاب را در ستیز با خود نمی پنداشت.

متأسفانه امروز به دلیل عدم رویکرد کسانی که در بالاترین جایگاه اجرایی کشور از همه فرصت های قانونی بهره مند شده اند به تولید فکر و اندیشه، هم جایگاه تحقیق و پژوهش در کشور فاقد اهمیت جلوه گر می شود و هم تجربیات مدون نمی شوند تا از تکرار خطاها جلوگیری گردد.

امروزه بخش اعظم نیروهای حاکمیتی علی رغم این که مدت هاست به دوران بازنشستگی وارد شده اند مایل به ترک جایگاه های تعیین کننده خود نیستند.

بدون تردید در آرامش سیاسی می توانیم به سهولت نسل جدید را جایگزین نسل قدیم که کارایی اش به وضوح تنزل یافته است کنیم. در ادوار گذشته دولت هایی که خوش نشینانش بقای خود را در تنش زایی می دیدند آشکارا در التهاب آفرینی ایفای نقش می کردند.

این رویکرد منفعت طلبانه علاوه بر سخت کردن تغییر و تحولات عادی و معمولی جامعه به شفافیت فضای سیاسی نیز ضربه می زد.

این که رییس جمهورهای قبلی نباید به هر قیمت ولو با بحران زایی بیایند موضوعی عامه فهم و قابل درک برای همگان است، اما بحث اصلی یعنی گذار از نسلی به نسل دیگر که حیاتی تر می نماید راهبردی و خواص فهم است. ما با عمل خویش می توانیم این پرسش را ایجاد کنیم که آیا وقت آن نرسیده است که توانمندی ای تازه وارد فضای سیاسی شود؟

تقابل غیر اصولی نسل اول و دوم انقلاب علاوه بر شکستن حرمت باتجربه ها و نادیده گرفتن و بعضاً تحقیر توانمندی های نو در جامعه فرصت مناسبی برای کرم های اقتصادی ایجاد می کند.

برای نمونه، با پژوهشی مختصر در سال های ۷۸ تا ۸۰ در می یابیم تنش های سیاسی این ایام بهترین شرایط را برای چنین موجوداتی که سلامت نظام را از درون مورد تهدید قرار می دهند فراهم ساخت. همچنین در فاصله زمانی ۸۸ تا ۹۰، تنش های سیاسی، غبارآلود شدن فضای کشور و غفلت مردم از فساد موجب شد تا کرم های اقتصادی تبدیل به تمساح های مهاجم و درنده ای شوند.

حال آن که در فضایی آرام و بدون تنش امکان رشد نداشتند. عوامل تهدیدکننده ای همچون آقازاده ها یا حلقه های بسته نزدیک شده به قدرت از تنش سیاسی ارتزاق می کنند؛ زیرادر فضای آرامش، مردم تیزبین همه امور را تحت نظر دارند و در بحران زایی هاست که افراد فاقد صلاحیت پست های مهم را اشغال می کنند و زد و بندها را پی می گیرند.

دولت آقای روحانی دستاورد عظیمی نداشته و در آینده نیز نخواهد داشت؛ زیرا دولتی است معمولی و فاقد قدرت ایجاد تشنج. از همین رو وی که با رأیی شکننده انتخاب شد با تشکیل دولتی ائتلافی درصدد جبران ضعف عقبه خود برآمد و امکان ایجاد تنش را نداشته است؛ هرچند در بعضی امور یا قدرت هضم سیاست های کلان نظام را نداشته یا به دلیل مسائل خصلتی یا تمایلاتی متعارض با آرمان های انقلاب به ترویج نگاهی متفاوت مبادرت کرده است، اما تاکنون در همین امور نیز بر خطای خود تا مرز ایجاد تنش پافشاری نکرده است؛ به همین دلیل، فراوانی گفتمان مبارزه با فساد را این روز ها بسیار بیشتر از دورانی می بینیم که ریاست محترم جمهوری لیست متخلفان را همواره در جیبش داشت و فرصت خارج کردن آن را هرگز نیافت!

نبود تنش های کاذب در شرایط کنونی موجب شده است که مردم با دقت و هوشیاری لازم فعل و انفعالات کشور را رصد کنند. این روند اگر ادامه پیدا کند علاوه بر مقابله مؤثر با آفات نابودکننده هر نظام از درونش، از ثبات لازم داخلی برای حضور در صحنه های منطقه ای و جهانی نیز برخوردار خواهیم بود.

از نظر نباید دور داشت که دستاورد ثبات، سلامت فکری و اقتصادی از یک سو و گذار از یک نسل به نسل دیگر از دیگر سو در کم هزینه ترین شکل ممکن خواهد بود؛ در این چارچوب بازگشت به عقب معنی نخواهد داشت.

رییس جمهوری که تمامی قوت ها و ضعف های خود را به نمایش گذاشته است و بدون هرگونه حب و بغض سیاسی  دوران او را یکی از پر تنش ترین ایام می توان ارزیابی کرد بر اساس کدام مصالح می خواهد راه نوگرایی را بر نظام سد کند؟ تکرار منع رهبری در ملاقات اخیر با چنین شخصیتی که همچون آقای هاشمی اصرار فوق العاده ای برای بازگشت به قدرت اجرایی دارد، فرصتی است برای محک زدن انگیزه ها.

همان گونه که انگیزه پیشینیان مورد ارزیابی قرار گرفت دیگر مدعیان نیز در ترازوی سنجش قرار خواهند گرفت. دولت مردانی که علاوه بر تنش زا بودن ادعاهای فراوانی داشته اند اکنون با منع رهبری با فرصتی تازه مواجه شده اند. امید آن که با غلبه بر نفسانیات خود زمینه چرخش قدرت را هموار تر سازند.