«نماینده»؛ اوضاع به قدری خطرناک و اسف‌بار است که بانک مرکزی جمهوری اسلامی خجالت کشیده است تا گزارش عملکرد اقتصادی ایران را به طور کامل در سال ۹۴ منتشر کند! متنی که بانک مرکزی چند روز پیش از متغیرهای اقتصادی سال ۹۴ منتشر کرد، تنها قسمت کوچکی از آمارهای اقتصادی کشور بود. این گزارش مهمترین متغیر اقتصادی کشور را در سال ۹۴ منتشر نکرد! کارشناسان معتقدند مهمترین دلیل عدم انتشار آمارهای اقتصادی منفی از سوی دولت، ترس بانک مرکزی از انتشار این آمارها است. دکتر «عبدالمجید شیخی» اقتصاددان و دکترای اقتصاد از دانشگاه علامه در این باره به هفته‌نامه «نماینده» می‌گوید: «آمارها نسبت به سال‌های گذشته بدتر شده و این نشان دهنده وضعیت بد اقتصاد ایران است. در آمارهایی که بانک مرکزی آن را منتشر کرده بود، آمده است تولیدکارگاه‌های صنعتی در سومین سال دولت جناب روحانی به حدود منفی ۳ درصد رسیده است. این وضع نشان دهنده وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی کشور است یا تعداد جوازهای صنعتی نیز در سال ۹۴ با رقم منفی ۱۱ درصد نمایش داده شده است.»

آقای دکتر شیخی به تازگی گزارشی از سوی دولت یازدهم منتشر شده است که در آن مشخص می‌شود اغلب آمارهای اقتصادی کشور منفی است؟ مثلاً شاخص تولید کارگاه‌های تولیدی و ساخت‌وساز نسبت به گذشته سقوط کرده است. تحلیل شما چیست و فکر می‌کنید این ارقام نشان دهنده چیست؟

من آمارها را دیدم. آمارها نسبت به سال‌های گذشته بدترشده و این وضعیت نشان دهنده وضعیت بد اقتصاد ایران است. در آمارهایی که بانک مرکزی آن را منتشر کرده بود آمده است تولیدکارگاه‌های صنعتی در سومین سال دولت جناب روحانی به حدود منفی ۳ درصد رسیده است. این وضع نشان دهنده وخیم‌تر شدن اوضاع اقتصادی کشور است یا تعداد جوازهای صنعتی نیز در سال ۹۴ با رقم منفی ۱۱ درصد نمایش داده شده است. همچنین تعداد پروانه‌های صادرشده ساختمانی نیز هم در تهران و هم در شهرهای بزرگ و کوچک به شدت کاهش پیدا کرده و نسبت به سال گذشته با منفی ۱۵ تا ۲۰ درصد افت مواجه شده است. این موضوع نشان دهنده تعطیلی ساخت‌وساز در کشور است و می‌توان تحلیل کرد که رکود همچنان نسبت به گذشته سخت‌تر شده است.

نکته قابل توجه در شاخص‌هایی که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی منتشر شده است، جای خالی رشد اقتصادی و نرخ سرمایه‌گذاری است. متأسفانه جای دو متغیر و شاخص مهم در انتشار آمارهای اقتصادی خالی است و من توقع داشتم این آمارها نیز به موقع منتشر شود.

فکر می‌کنید دلیل عدم انتشار شاخص‌های منفی اقتصادی چیست؟

به نظرم مسئولان بانک مرکزی می‌ترسند آمارهای منفی اقتصادی را منتشر کنند یا اینکه رئیس‌جمهور و اعضای ارشد دولت به آنها فشار می‌آورند که فعلاً حق ندارید شاخص‌های منفی را اعلام کنید. در حالی که وقتی متغیرهایی مانند: «جواز صنعتی- ساخت‌وساز و شاخص تولید کارگاه‌های صنعتی و...» استخراج شده مگر می‌شود محاسبه رشد اقتصادی احصا نشود؟! من تعجب می‌کنم از رفتار اخیر بانک مرکزی در قبال اعلام شاخص‌های آماری. از رئیس‌جمهور درخواست می‌کنم به بانک مرکزی تکلیف کنند که هرچه زودتر آمار رشد اقتصادی سال گذشته را به اطلاع عموم مردم و پژوهشگران اقتصادی برسانند. این اقدام عجیب بانک مرکزی در شأن او نیست. متأسفانه دولت به دلیل اینکه می‌داند رشد اقتصادی به شدت پایین است، آن را اعلام نمی‌کند و این خجالت‌آور است.

شما وضعیت اقتصادی کشور را در ۳ سالگی دولت چگونه ارزیابی می‌کنید؟

وقتی شاخص‌ها و متغیرهای اقتصادی را مطالعه می‌کنم، مشاهده می‌نمایم که اوضاع خیلی نابسامان است. دلیل مهم این نابسامانی نیز دولت و اقدامات اوست. آقای روحانی از وقتی دولت را تحویل گرفت فقط به سیاست خارجی اتکا کرد و برنامه اقتصادی خاصی را اجرا و عملیاتی نکرد. لذا بعد از سه سال نیز تنها برنامه او که به اجرا درآوردن برجام بود هم با بدعهدی خارجی‌ها مواجه شد و به‌گونه‌ای شکست خورد. بنابراین می‌توان به راحتی اذعان کرد، دولت در ۳ سال گذشته نمره خوبی در اقتصاد نمی‌گیرد. به عبارت بهتر اصلاً دولت کاری نکرد که بخواهم عملکرد اقتصادی او را ارزیابی کنم. وقتی می‌توان یک دوره را ارزیابی کرد که کار خاصی در آن دوره صورت بگیرد. دیکته نانوشته غلط ندارد. دیکته‌ای که نوشته نشده است، نمی‌توان از آن غلط گرفت.

دو برنامه خروج از رکود از دولت روحانی به اجرا درآمد. نظرتان درباره آنها چیست؟ چرا آن دو برنامه نتوانست اقتصاد را از حالت رکودی خارج کند؟

پشت آن دو برنامه چیزی نبود. مشاوران رئیس‌جمهور با عجله دو برنامه برای اقتصاد نوشتند. قرار بود این برنامه، اقتصاد ایران را از رکود خارج کند. یادم هست آقایان دولتی وقتی می‌خواستند برنامه خروج از رکود اول را اجرایی کنند، می‌گفتند با اجرایی شدن این برنامه، اقتصاد ایران از رکود خارج خواهد شد، اما آخرش چه شد؟! آیا اقتصاد از رکود خارج شد؟ چند وقت گذشت و دیدند که نتوانستند، لذا مجبور شدند تا یک برنامه دیگر بنویسند. این برنامه هم اجرایی شد و این بار باز هم قول دادند. این برنامه دارای دو بسته مالی بود که فکر می‌کردند با اجرای آن دو بسته می‌توانند این بار اقتصاد را از رکود خارج کنند اما امروز بعد از گذشت چندین ماه باز هم این اتفاق نیفتاد. بنده همان زمان نیز به دولت هشدار دادم که با این دو برنامه نمی‌توانند اقتصاد ایران را از رکود خارج کنند اما هیچ‌گاه دولتی‌ها به حرف‌های ما گوش ندادند.

آقای دکتر! یکی از مواردی که دولتی‌ها در ۳ سال اخیر به آن افتخار می‌کنند، کاهش تورم است. تحلیل شما از این روند در دولت تدبیر چیست؟

من معتقدم کاهش تورم در شرایط کنونی در اقتصاد ایران افتخار ندارد. امروز شاهد بدترین رکود در اقتصاد ایران هستیم. من مشاهده کرده‌ام که دولتی‌ها در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌هایشان با رسانه‌ها ادعا کرده‌اند که کاهش تورم در ماه‌های اخیر، نتیجه عملکرد دولت و سیاست‌های اقتصادی دولت بوده است. به نظرم این یک اشتباه و تحلیل نادرست است. دولت برای کاهش تورم هیچ اقدام خاصی انجام نداده است. دولت جناب روحانی در ۳ سال اخیر نگاهش تنها به خارجی‌ها بوده و بس!

لذا فکر می‌کنید با این نگاه می‌توان تورم را کم کرد؟! من بر این باورم که در ۳ سال اخیر عملاً هیچ اتفاقی در اقتصاد ایران رخ نداده است. نوع نگاه دولتمردان به اقتصاد باعث افزایش انتظارات کاهنده تورمی شده است. دولتمردان سخنانی را به زبان می‌آورند که با منطق علم اقتصاد هم‌خوانی ندارد و این رفتار آنها عملاً مشکلات را حادتر می‌کنند.

دولتمردان ادعا می‌کنند که تورم را کاهش داده‌اند، در حالی که تورم تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها برای ۳۵۹ قلم کالا و خدمات است و شواهد نشان می‌دهد که علی‌رغم کاهش تورم افزایش قیمت کالاهای اساسی مردم همچنان ادامه دارد.

برخی از کارشناسان معتقدند اگر اقدامات دولت مثبت بود، تورم حتی از این بیشتر هم کاهش پیدا می‌کرد. تحلیل شما چیست؟

با توجه به افزایش انتظارات کاهنده تورمی به دلیل گره زدن مشکلات اقتصادی کشور به برجام، می‌توان گفت که اگر مدیریت دولتمردان در اقتصاد کارآمدتر بود امروز تورم از همین مقدار فعلی هم کمتر می‌شد، زیرا سردرگمی دولت در عوامل بازار در تحقق وعده‌های خود دچار تزلزل شده است. بنابراین طرف عرضه به دلیل پیش‌بینی افزایش هزینه‌ها، خودبه‌خود قیمت‌ها را افزایش دادند. همچنین طرف تقاضا نیز در تأخیر انداختن بیشتر تقاضای خود دچار گسست شده و اگر این گسست عمیق‌تر نشده به دلیل کاهش قدرت خرید است.