«نماینده»؛ مهدی کاشی‌پزها/ حدود ۳ سال پیش بود که «حسن روحانی» با شعار بهبود معیشت مردم از راه تعامل با دنیا توانست با حدود ۵۱ درصد آرا برای ۴ سال رئیس‌جمهور ایران شود. با باز شدن پای روحانی به پاستور، همه امیدوار شدند که وعده‌های رئیس‌جمهور یازدهم عملی شده و مشکلات اقتصادی مردم از پیش پای آنها برداشته شود. بیکاری جوانان و مشکل اشتغال از اساسی‌ترین مسائلی بود که مردم انتظار حل آن را از دولت تدبیر و امید داشتند. اما امروز و با گذشت ۱۱۰۰ روز از آغار به کار دولت یازدهم، امید مردم به یأس تبدیل شده است. توجه بیش از حد حسن روحانی و یارانش به برجام و مذاکرات هسته‌ای نه تنها آنها را در ایجاد شغل جدید ناکام کرد، بلکه بسیاری از شغل‌های قبلی را هم از بین برد. حالا کمتر از یک سال دیگر از دولت تدبیر باقی مانده و به نظر می‌رسد یاران روحانی در ۳۶۵ روز آینده نیز برنامه‌ای برای خیل عظیم بیکاران نداشته باشند. این روزها، شاهد تعطیلی کارخانه‌هاي تولیدی هستیم که توان ماندن در عرصه فعالیت تولیدی کشور را ندارند.

«عبدالوهاب»، معاون وزیر اسبق کار چندی پیش گفته بود که در ۲ سال اخیر، حدود ۶۰۰ هزار نفر از كار بیکار شده‌اند. همچنین «سلیمانی» نماینده سابق مجلس نیز در اظهارنظری چند هفته پیش ادعا کرد که بیش از یک میلیون نفر در دولت روحانی شغل خود را از دست داده‌اند. در هر حال ادعای کارشناسان و برخی از مسئولان سابق درباره اوضاع وخیم بیکاری در کشور، نشان می‌دهد، بحران بیکاری در ماه‌های آینده در کشور به وقوع خواهد پیوست.

 رکود گسترده در اقتصاد و ایجاد فضای انتظاری در میان فعالان اقتصادی صنایع، کشور را به بدترین وضع ممکن طی دهه‌های گذشته دچار کرد تا واحدهای تولیدی زیادی تعطیل شوند. تعطیل شدن واحدهای تولیدی هم دستاوردی جز بیکاری نداشته و وضعیت اقتصادی کشور را بحرانی‌تر از گذشته کرده است. علی‌رغم کاهش تورم تا حدود ۱۰ درصد، قدرت خرید مردم به شدت پایین آمده تا هیچ‌کس کاهش تورم را احساس نکند. متوقف شدن طرح مسکن مهر شوک بعدی دولت روحانی به اشتغال کشور بود. اجرای این طرح در دولت گذشته توانسته بود، بسیاری از مشاغل وابسته به صنعت ساختمان را به رونق برساند و مشکل مسکن بسیاری از اقشار مختلف جامعه را حل کند، اما دولت روحانی تمایلی به ادامه این طرح و حتی تحویل واحدهای نیمه کاره مسکن مهر نداشت. دولتمردان تدبیر و امید با مزخرف و اقتصاد برانداز خواندن این طرح، شرایطی را فراهم کردند که بسیاری از کارگران و افراد درگیر با صنعت ساختمان کشور بیکار شوند تا آمار بیکاری بالاتر هم برود. این وضعیت در شرایطی ایجاد شد که رقم نقدینگی در سال‌های فعالیت دولت تدبیر و امید با یک افزایش بی‌سابقه و سرسام‌آور، از ۴۹۲ هزار میلیارد تومان به ۱۰۱۷ هزار میلیارد تومان رسید و پایه پولی هم با ۴۰ هزار میلیارد افزایش به ۱۳۰ هزار میلیارد تومان رسید اما هیچ‌کس تأثیر آن را در اقتصاد کشور ندید. بسیاری از واحدهای تولیدی به دلیل دست و پنجه نرم کردن با مشکل کمبود نقدینگی با ۳۰ درصد ظرفیت خود به فعالیت ادامه دادند و همین مسئله باعث تعدیل نیرو و بیکاری تعداد زیادی از افراد شاغل شد.

رکود اقتصادی اوضاع بازار را هم بدجوری به هم گره زد، به طوری که کاهش قدرت خرید مردم باعث تعطیلی بسیاری از کسب‌وکار فروشندگان و فعالان اقتصادی شد و همین مسئله هم ضربه دیگری به وضعیت اشتغال در کشور وارد کرد. در حوزه برنامه‌ریزی برای ایجاد شغل هم دولت روحانی ضعیف‌ترین عملکرد را در میان دولت‌های بعد از انقلاب از خود به نمایش گذاشت. دولت تدبیر و امید که در ۱۱۰۰ روز فعالیت خود یک برنامه مدون اقتصادی هم ارائه نداد، در حوزه اشتغال هم به همین ترتیب عمل کرد تا مسئله مهم اشتغال در کشور که مهم‌ترین دغدغه جوانان به شمار می‌رود، بدون برنامه و سیاست‌گذاری باقی بماند. شورای عالی اشتغال کمترین میزان جلسات را در دولت یازدهم برگزار کرد، به طوری که هنوز تعداد جلسات این شورا در دولت تدبیر و امید به تعداد انگشتان دو دست نرسیده است. جالب اینجاست که در همین جلسات اندک هم هیچ مصوبه خاصی از سوی اعضای شورا خارج نشد، تا بی‌برنامگی در حوزه اشتغال به حد نهایت خود در دولت تدبیر و امید برسد.

در ابتدای روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، «علی ربیعی» وزیر کار دولت روحانی، «حسن طایی» اقتصاددانِ با تجربه، که سال‌ها در حوزه اشتغال فعالیت کرده را به سمت معاون اشتغال‌آفرینی منصوب کرد. طایی در ابتدا برنامه‌های مختلفی را برای جهش در اشتغال کشور ارائه کرد اما از همان ابتدا معلوم بود که چندان از همکاری سایر دولتمردان با خود راضی نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از برنامه‌های طایی در جلسات شورای عالی اشتغال چندان مورد توجه رئیس‌جمهور و معاونینش قرار نگرفته و همین مسئله باعث شده که وی نتواند نقش خود را در معاونت اشتغال‌آفرینی به خوبی ایفا کند. وی در دوران حضور خود در وزارت کار بارها از بانک مرکزی گله کرد و سیاست‌های ساختمان میرداماد را بر خلاف مسیر اشتغال‌زایی در کشور دانست. در نهایت هم اختلافات طایی با سایر دولتمردان موجب شد تا علی ربیعی او را از سمت خود برکنار کند و فردی نه چندان شناخته شده به نام «عیسی منصوری» را به عنوان معاون اشتغال‌آفرینی خود منصوب کند.

در زمینه آمار اشتغال‌زایی هم دولت روحانی رکورد بسیار ضعیفی از خود به جا گذاشته است. حسن روحانی و مشاور اقتصادی وی «مسعود نیلی»، در ایام مبارزات انتخاباتی و قبل از روی کار آمدن دولت یازدهم معتقد بودند که رقم اشتغال خالص در دولت‌های نهم و دهم چیزی در حدود صفر است. یعنی عملاً دولت احمدی‌نژاد هیچ شغلی را در کشور ایجاد نکرده است. اما خودشان عملکردی به مراتب بدتر را به نمایش گذاشتند. اگر رقم اشتغال خالص را با همان معیار مشاور اقتصادی حسن روحانی در ۳ سال فعالیت دولت یازدهم محاسبه کنیم، به رقم بسیار جالب‌تری می‌رسیم.

طبق اعلام مرکز آمار، تعداد شاغلان در پایان بهار ۹۴ چیزی در حدود ۲۱ میلیون و ۸۶۰ هزار و ۸۳۶ نفر بوده است. این در حالی است که در ابتدای دولت تدبیر و امید این مقدار چیزی در حدود ۲۲ میلیون و ۱۹۱ هزار و ۱۴۴ نفر بوده که نشان از بیکار شدن چیزی در حدود ۳۳۰ هزار نفر در دولت یازدهم است. با یک محاسبه ساده در خصوص میزان اشتغال‌زایی در دولت یازدهم می‌توان به دست آورد، این ۳۳۰ هزار نفر بیکار شده چیزی حدود ۶ درصد از کل افراد شاغل جامعه را تشکیل می‌دهند، بنابراین با توجه به جهت منفی که ایجاد شغل در دولت تدبیر و امید داشته است، وضعیت اشتغال‌زایی در دولت یازدهم چیزی در حدود ۶.۶- می‌باشد.

اما جالب اینجاست با وجود این آمار فاجعه‌بار و بیکار شدن حدود ۶۰۰ هزار نفر در ۷۰۰ روز گذشته، رئیس‌جمهور سال گذشته ادعای عجیبی را مطرح کرد که با واکنش شدید کارشناسان اقتصادی رو‌به‌رو شد. روحانی مدعی شد که دولت متبوعش در ۳ سال گذشته حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار شغل در کشور ایجاد کرده است. این صحبت‌ها نشان می‌دهد که مشاوران روحانی اطلاعات غلطی را به وی می‌دهند.

نکته دیگر اینجاست که چند هفته قبل از ادعای ایجاد ۱.۲ میلیون شغل توسط روحانی، مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس دولت یازدهم اعلام کرده بود که دولت تدبیر و امید در ۲ سال گذشته به طور متوسط هر ماه ۸۰۰۰ شغل ایجاد کرده که این عدد نشان دهنده حدود ۲۰۰ هزار شغل در دوران مدیریت حسن روحانی بر قوه مجریه است، بنابراین آمار اشتغال‌زایی ۱.۲ میلیونی حسن روحانی از این نظر با آمار مشاور اقتصادیش تطابق ندارد. اما این تفسیر مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور و همچنین با استناد به نظریه مرسوم در میان اقتصاددانان که بنابر آن «هر یک درصد رشد اقتصادی ۱۰۰ هزار شغل ایجاد می‌کند» می‌توان مقایسه جالبی از میزان اشتغال‌زایی در دولت یازدهم و دولت‌های نهم و دهم بر پایه ادعای ۱.۲ میلیون شغلی روحانی کرد.

طبق اعلام مرکز آمار کشور اگر میزان رشد اقتصادی بدون نفت مجموع سال‌های ۸۹ و ۹۰ را در نظر بگیریم، به عدد رشد اقتصادی ۱۲.۴ درصد می‌رسیم. اگر رشد اقتصادی ۲.۸ درصدی سال ۹۳ را در کنار رشد اقتصادی حدود یک درصدی سال ۹۴ (در خوش‌بینانه‌ترین حالت) قرار دهیم هم به عدد رشد اقتصادی ۳.۸ درصدی در مجموع ۲ سال گذشته می‌رسیم. بنابراین بنا به اظهارات رئیس‌جمهور در آخرین روزهای سال گذشته با وجود رشد اقتصادی ۱۲.۴ درصدی (مجموع سال‌های ۸۹ و ۹۰) هیچ شغلی ایجاد نشده و براساس رشد اقتصادی ۳.۸ درصدی (مجموع سال‌های ۹۳ و ۹۴) ۱.۲ میلیون شغل ایجاد شده است. حال باید پرسید چطور ممکن است چنین اتفاقی بیفتد؟

همچنین این را هم نباید فراموش کرد که دولت یازدهم با این آمار عجیبی که از اشتغال‌زایی خود بیان می‌کند به نوعی در حال فرار از پاسخگویی در برابر میلیون‌ها جوان بیکار ایرانی نسبت به عملکرد ضعیف خود در حوزه اشتغال است.

آمارهای دولتمردان تدبیر و امید درباره وضعیت اشتغال در ۳ سال گذشته

رقم اشتغال خالص در دولت روحانی