«نماینده» - هم‌زمانی انتخابات مجلس شورای اسلامی با انتخابات خبرگان رهبری و جو خاص سیاسی حاکم بر انتخابات این دوره مجلس، سبب شد تا وجه غالب فقاهت و عالمیت به عنوان اصلی‌ترین پارامتر انتخاب، در انتخابات خبرگان رهبری دچار خدشه شود.

 
* کشاندن خبرگان به ورطه جناح‌بازی سیاسی

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به عنوان اصلی‌ترین و نزدیک‌ترین نهاد به حوزه‌های علمیه، همانند سالیان گذشته در تمامی استان‌ها و حوزه‌های انتخابیه، معتمدین خود را به مردم معرفی کرد اما جامعه روحانیت مبارز به‌عنوان نهاد واسط بین حوزه و فضای سیاسی کشور، برای اولین بار فهرستی متفاوت از لیست انتخاباتی جامعه مدرسین به مردم معرفی کرد، البته هرچند که این دو لیست در سراسر کشور تنها ۸ نفر تفاوت داشتند اما همین امر خود آغازی بر نوعی کشمکش سیاسی در انتخابات خبرگان بود.

خبرگان رهبری که همواره فضایی سوای جناح‌بندی‌های سیاسی را در طول انقلاب اسلامی تجربه کرده است، این بار و در سال ۹۴ شاهد وقایع متفاوت و البته بزرگ‌تری هم بود.

به‌جز جامعه روحانیت مبارز که تنها به علل سیاسی و گرایشات برخی اعضای آن؛ مجبور به معرفی لیستی متفاوت از لیست معتمدین حوزه علمیه قم شد، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام هم که قبلاً خود را به عنوان نقطه تفاضل جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم مطرح کرده بود، در لیست جدیدی بانام "یاران اعتدال" جمع اضدادی را در کنار هم قرار داد؛ که باعث شد رقابت‌های سیاسی از انتخابات مجلس شورای اسلامی به انتخابات خبرگان رهبری هم کشانده شود.

 
*جمع اضداد در لیست انتخاباتی هاشمی و روحانی

هاشمی رفسنجانی که برای اولین بار در دوران انقلاب اسلامی از لیست جامعه مدرسین کنار گذاشته شده بود، در این انتخابات در کنار نام خود و حسن روحانی، دو طیف از علما و روحانیون را نیز در لیستش قرار داد. اول جمعی از روحانیون حامی خود  و دوم جمعی متفاوت که از نظر گرایشات سیاسی و فقاهتی بعضاً در نقطه‌ای دقیقاً مقابل هاشمی و حسن روحانی قرار داشتند. در این میان بیشترین تضاد و شکاف در لیست تهران هاشمی رفسنجانی به چشم می‌خورد. چنانکه آیت‌الله اعرافی رئیس حوزه "جامعه المصطفی العالمیه قم" اولین نفری بود که علیه این اقدام موضع‌گیری کرد. وی با ابراز برائت از لیست هاشمی، اعلام کرد که تمایلی برای حضور در این لیست ندارد و تنها به دعوت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم کاندید خبرگان شده است.

پس از اعلام موضع آیت‌الله اعرافی، آیت‌الله بطحائی نیز  در دیدار با جمعی از دانشجویان گفت که : می‌گویم ما همه اصولگراییم بر اصول اسلام و انقلاب؛ دسته‌دسته کردن جریان‌ها و گروه‌ها تلاش دشمن برای تفرقه و تخریب است ... من به (یاسر) پسر آقای هاشمی هم گفتم که چرا گزک دست دشمن می‌دهید، در جلسه دیگری هم با خود آقای هاشمی تند صحبت کردم گفتم شما خودت را خراب کردید. چرا جلوی فائزه را نمی‌گیرید؟ ...  به ایشان گفتم شما در رقابت‌های انتخاباتی افرادی را در اطراف خودت جمع کردی که رفتار ناشایست دارند؛ بنده باشم احساس حقارت می‌کنم. "

نفر سوم و مهم‌ترین عضو این جمع؛ آیت‌الله موحدی کرمانی امام‌جمعه موقت تهران بود. دبیر کل جامعه روحانیت مبارز تهران در خصوص قرار دادن نامش در فهرست مورد حمایت هاشمی و اصلاح‌طلبان گفت: باید بگویم که من انقلابی و ولایی و اهل اصول هستم، کسانی که اسم بنده را در لیست‌هایشان می‌آورند، می‌دانند من مواضعم چیست. شنیده‌ام که این اصلاح‌طلبان  هم اسم من را در لیستشان گذاشته‌اند. من راضی به زحمتشان نبودم! هم آن‌ها می‌دانند و هم مردم می‌دانند که من گروه خونی‌ام به این جریان نمی‌خورد و به این جریان نمی‌چسبم. من انقلابی و ولایت مدار هستم و پایبند به اصول. "

نفر بعدی آیت‌الله محمدعلی تسخیری بود که صراحتاً از این لیست اعلام  برائت کرد و نسبت به قرار گرفتن نامش در این لیست اعتراض کرد.

دست‌آخر هم نوبت به آیت‌الله دری نجف‌آبادی رسید. امام‌جمعه و نماینده ولی‌فقیه در استان مرکزی هم در واکنش به قرار گرفتن اسمش در لیست هاشمی رفسنجانی تصریح کرد: به جز لیست جامعتین در هیچ لیستی نیستم. خیلی‌ها من را در خیلی فهرست‌ها می‌گذارند اما من فقط در لیست جامعتین هستم.

 
* مردم برخلاف جریان سازی رسانه‌ای

همین اتفاق و دو دستگی علاوه بر تهران در دیگر استان‌های کشور هم رخ داد و در کنار فقدان نیروی نزدیک به جریان هاشمی در بسیاری از حوزه‌های انتخابیه، نهایتاً شرایطی فراهم آمد که لیست سیاسی هاشمی رفسنجانی در انتخابات خبرگان رهبری نهایتاً توانست قریب به ۲۰ کرسی خبرگان رهبری را آن‌هم با سلام و صلوات و استفاده از همپوشانی نامزدها در برخی حوزه‌ها با لیست جامعتین؛ تصاحب کند.

اما پس از انتخابات؛ جریان رسانه‌ای نزدیک به هاشمی و اصلاح‌طلبان که تلاش ویژه‌ای را برای ساپورت لیست اعتدال هاشمی و روحانی انجام داده بودند، دوباره دست به کار شدند تا این بار با بسط مجازی نتایج انتخابات تهران به دیگر نقاط کشور استیلای سیاسی هاشمی بر مجلس خبرگان را از اوهام و خیال خود به میان خبرگان منتخب منتقل کنند و منتخبان دور پنجم را برای ریاست هاشمی محک بزنند، چنانکه از روزنامه‌های این جریان سیاسی در روزهای پس از ۷ اسفند این مسئله مشخص است.

* ورق ۱۸۰ درجه برگشت

اما پس از گذشت چند روزی از انتخابات هفتم اسفند و شناخته‌شدن تمامی اعضا، مشخص شد که رأی هاشمی رفسنجانی در دوره پنجم نسبت به دوره چهارم ریزش جدی داشته و با ترکیب جدید خبرگان او حتی به ریاست فکر هم نمی‌تواند بکند.

سایت انتخاب –نزدیک به خانواده هاشمی رفسنجانی- در ۱۹ فروردین‌ماه با اشاره  تلویحی به عدم کاندیداتوری هاشمی برای خبرگان می‌نویسد:  یاسر هاشمی فرزند کوچک آیت‌الله هاشمی گفته، در صورتی که افراد معتدل، متعهد و دلسوزی برای ریاست خبرگان نام‌نویسی کند، این احتمال وجود دارد که رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از او حمایت کند. از این رو از آیات امینی و امامی کاشانی به عنوان دو گزینه اصلی آیت‌الله هاشمی برای ریاست مجلس خبرگان یاد می‌شود.

روزنامه آرمان وابسته به خاندان هاشمی رفسنجانی و همان روزنامه‌ای که ادعای حضور سونامی‌وار هاشمی را در انتخابات کرده بود، در شماره پنجشنبه گذشته خود در اوج ناامیدی از ریاست هاشمی در مطلبی با عنوان «آیت‌الله... امینی کاندیدای ریاست خبرگان؟» به بررسی موضوع ریاست مجلس آتی خبرگان پرداخت و نوشت: برخی آیت‌الله... امینی را گزینه جدی ریاست خبرگان می‌دانند و گفته می‌شود این موضوع مورد حمایت آیت‌الله... هاشمی است.

روزنامه آرمان در ادامه با اعتراف به اینکه «باید توجه داشت که همه افراد حاضر در لیست متبوع آیت‌الله... هاشمی، دقیقاً همسو با ایشان نبودند» نوشت: نمونه بارز آن آیت‌الله موحدی کرمانی است که خود گزینه جدی و مهمی برای تصدی این مقام است ... و در کنار آیت‌الله موحدی، آیت‌الله جنتی و هاشمی شاهرودی هم گزینه‌های اصلی ریاست خبرگان رهبری.

روزنامه ایران حامی دیگر این روزهای هاشمی در چهار روز مانده به اجلاسیه خبرگان هم به قلم فیاض زاهد با فرار به جلو در قضیه ریاست مجلس خبرگان در مطلبی با عنوان "هاشمی در خبرگان بازیگردانی می‌کند نه بازیگری" نوشت: باید بدانیم ریاست خبرگان به آقای هاشمی منزلت ویژه‌ای نخواهد داد... در سال‌های گذشته هاشمی رفسنجانی نشان داده است که برای او فرقی ندارد در بالا یا پایین تشکیلاتی قرار بگیرد. قدرت اثرگذاری ملی و اجتماعی‌ هاشمی رفسنجانی آن‌قدر هست که حضور صرف او در خبرگان تعیین‌کننده محسوب شود. از طرفی رفتارهای بعضی دوستان نادان یا برخی نفوذی‌های آگاه در جهت ایجاد شکاف در بین رهبران نظام، آقای هاشمی را وادار کرده تا خود را در برابر این دعوا و مجادله قرار ندهد... د. وی  در دوره‌ای با کنار کشیدن خودش، از ریاست آیت‌الله مهدوی کنی در خبرگان حمایت کرد تا هیچ شانسی برای تندروها باقی نگذارد. به نظر می‌رسد آیت‌الله هاشمی این بار هم‌چنین نقشی را ایفا می‌کند و زمینه ریاست خبرگان را برای کسی که به حرف‌های او نزدیک‌تر است یا می‌تواند خبرگان را به یک تعادل برساند، فراهم خواهد ساخت. "

علاوه بر آن این یأس و ناامیدی از ریاست در خبرگان رهبری در سخنان هاشمی به‌ویژه در ایام نزدیک به تشکیل مجلس خبرگان جدید کاملاً مشخص است چنانکه هاشمی در آخرین اظهارنظر خود یک هفته قبل از آغاز مجلس خبرگان گفت: "من که فعلاً بنا ندارم خودم را برای ریاست مطرح کنم. برای اینکه الآن در همین‌جا کار‌های زیادی داریم. در آنجا نیاز نیست که انسان رئیس باشد و همین که در خبرگان باشم، خوب است. "

این اظهارنظر هاشمی رفسنجانی البته تنها نشانه شکست وی در رسیدن به جایگاه ریاست نبود؛ چراکه با توجه به شرایط این روزهای مجلس خبرگان به نظر می‌رسد که شکست بزرگ‌تری هم برای هاشمی رفسنجانی در راه است.

شواهد و قرائن نشان می‌دهد هاشمی که تلاش ویژه‌ای را در دوران انتخابات برای ایجاد دوقطبی بین خود و جریان علمای انقلابی یعنی آیت‌الله احمد جنتی، آیت‌الله محمد یزدی و علامه مصباح یزدی آغاز کرده بود و تا حدی هم در ایجاد آن و غبارآلود کردن فضا موفق بود، خود را آماده پذیرش ریاست یکی از همان علمای انقلابی بر مجلس خبرگان رهبری می‌کند.

زمزمه‌هایی که از ابتدای سال جدید در مورد کاندیداتوری آیت‌الله احمد جنتی برای ریاست خبرگان رهبری به گوش می‌رسید این روزها با نقل‌قول‌های مختلف به عرصه تحقق نزدیک‌تر شده و به نظر می‌رسد که  علی‌رغم امتناع دبیر شورای نگهبان برای کاندیداتوری، آیت‌الله جنتی با درخواست‌های فراوان اعضای خبرگان برای کاندیداتوری انتخابات ریاست قانع شده است و به احتمال فراوان وی برای حضور در این جایگاه اقدام خواهد کرد.

آیت‌الله محسن حیدری نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری اولین فردی بود که در ابتدای امسال از این اتفاق خبرداد و خبرگزاری رسا، مجموعه نزدیک به جامعتین نیز رسانه‌ای بود که در آخرین روز هفته گذشته وقوع آن را قطعی اعلام کرد.

با این اوصاف اگرچه این کاندیداتوری به مذاق شخص آیت‌الله احمد جنتی آن‌چنان خوش نمی‌آید، امانگاهی به ترکیب مجلس خبرگان و اظهارنظرهای آن‌ها در روزهای اخیر نشان می‌دهد که در صورت این کاندیداتور، دبیر شورای نگهبان بارأی بالایی رئیس مجلس خبرگان خواهد شد و پس از مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی و آیت‌الله محمد یزدی، هاشمی رفسنجانی را مغلوب و به حاشیه خواهد راند.

این شکست می‌تواند ازنظر سیاسی بیش از پیش  جایگاه هاشمی رفسنجانی را خدشه‌دار کند و در روزهایی که جریان اصلاحات و نزدیک به هاشمی سرمست از پیروزی در انتخابات تهران هستند، آن‌ها را نسبت به ادامه رشد در فضای سیاسی  مأیوس کند.