سرزمین خوزستان هنوز از خسارات سیلاب اخیر کمر راست نکرده که باید آرام آرام منتظر باشد تا مهمان هر ساله یعنی ریزگردها از راه برسد. هرچند سیلاب اخیر در ۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بود اما سایر بلایای طبیعی که به سراغ این استان می‌آیند همچون زخم‌های چرکینی هستند که هرازگاهی سر باز می‌کنند و ذره ذره جان خوزستان را می‌گیرند.

پرده اول: خشکسالی و آتش سوزی

سال گذشته خوزستان رتبه هفتم را در میان استان‌های دچار خشکسالی به خود اختصاص داد. این خشکسالی‌ها بیشترین آسیب را به کشاورزان وارد می‌کند. به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی خوزستان ۱۱ حلقه از چاه‌های استان کاملاً خشک شده و ۱۸ چاه باقی‌مانده نیز با کاهش سطح تا یک سوم روبه‌رو هستند. به گفته وی اصلاً انتظار مشکل کم آبی در شمال و غرب و خوزستان وجود نداشت.

استان خوزستان از نعمات حوزه زاگرس به خوبی برخوردار است. جنگل‌های باقی‌مانده جنوب غرب کشور و جنگل‌های کرخه و دز، در حدود بیش از ۳۰ هزار هکتار وسعت دارند. این جنگل‌ها نقش بسیار مهمی در اکوسیستم طبیعی این حوزه دارد. همچنین از جاری شدن سیل و فرسایش خاک جلوگیری می‌کند. تهديد خشكسالي در دو حوزه زاگرس و جنگل‌هاي كرخه و دز، خطر خشك شدن پوشش گياهي را به دنبال دارد. آتش سوزي نيز يكي ديگر از تهديدات از بين رفتن جنگل‌هاي اين دو حوزه در استان خوزستان به شمار مي‌رود كه به نوعي علت عمده وقوع اين آتش سوزي‌ها برگرفته از خشكسالي است. افتادن آتش به جان جنگل‌های خوزستان هر ساله جان هزاران درخت را می‌گیرد. آخرین این آتش سوزی‌ها اواسط اردیبهشت ماه بود که در جنگل ام الدبس شهر بستان از توابع شهرستان دشت آزادگان موجب از بین رفتن ۱۷ هکتار از این جنگل شد. درختانی که در این آتش سوزی از بین رفتن قریب به ۲۵ سال طول کشیده بود تا قد بکشند و معلوم نیست چندین سال باید منتظر ماند تا درختانی که سوخته‌اند جایگزینی پیدا کنند. در كنار خشكسالي و خطر آتش سوزي در حوزه جنگل‌هاي استان خوزستان، قطع درختان نيز تهديد ديگري است ولی در خوزستان اين موضوع كمتر جنگل‌هاي اين حوزه را تهديد مي كند.

پرده دوم: سیلاب

تقریباً چهار هفته پیش بود که به دلیل بارش‌های گسترده در سراسر کشور، ۲۱ استان دچار سیلاب و آبگرفتگی و با خسارت‌های جانی و مالی مواجه شدند. در میان همه این استان‌ها وضع خوزستان، لرستان و ایلام از همه بحرانی‌تر بود. در این میان بیشترین خسارت‌ها به بخش کشاورزی، برق، راه، اماکن روستایی، آبفا روستایی، دام و طیور، مسکن عشایر، نوسازی مدارس و ادوات کشاورزی به ویژه در روستاها وارد آمد. به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، سیلاب نزدیک به ۴۸۱ ‌میلیارد تومان خسارت به بخش کشاورزی این استان وارد کرده است. بسیاری از ساکنان روستاها آواره شده‌ و دام‌های خود را از دست داده‌اند.

طغیان رودخانه دز منجر به آبگرفتگی و خسارت به ٥٠ روستا در شهرستان شوش و دزفول در شمال خوزستان شد. حالا خیلی از روستانشینان خوزستان، روی پشت بام‌ها زندگی می‌کنند، چون خانه‌هایشان را آب گرفته و این روزها در نخستین روزهای برداشت گندم‌هایشان، به سوگ زمین‌هایشان نشسته‌اند که فقط آب گل‌آلود است و سنبله گندم‌های کاشته شده‌شان در گل فرو رفته. این روزها، برای آنها عزای عمومی است.

روستانشینان که طعمه سیلاب شده‌اند نه فقط، تنها ممر معاش خود یعنی زمین‌های کشاورزی‌شان را از دست داده‌اند و مشخص نیست تا چه زمانی می‌توانند زندگی و کسب را از سر بگیرند بلکه همان وسایل ناچیزی که برای زندگی روستایی خود مهیا کرده بودند را نیز از دست داده‌اند.

نماینده مردم دزفول در مجلس در خصوص وضعیت مردم سیل زده می‌گوید: «با وجود اینکه سیل فروکش کرده است اما تا سال‌ها آثار آن باقی خواهد ماند چون کشاورزان و دامداران زمین‌ها و احشامشان را از دست داده‌اند و چندین سال طول می‌کشد که آنها بتوانند خساراتشان را جبران کنند. از طرف دیگر کشاورزانی که با تحمل هزینه بر روی زمین‌ها کشت کرده بودند اکنون که زمان برداشت فرارسیده به دلیل سیل محصولی برایشان باقی نمانده که بخواهند برداشت کنند که این بدان معناست عملاً سرمایه آنها از بین رفته و در آمدی برای آنها و خانواده‌شان باقی نمانده و مردم در موضوع معیشت دچار مشکل شدند.

پرده سوم: ریزگردها

بحران ریزگردهای خوزستان یک بحران زیست محیطی است که در استان وجود دارد. در حال حاضر، کانون اصلی تولید این ریزگردها، از داخل ایران است اما ریزگردهایی که از کشورهای همسایه از جمله عراق وارد خاک ایران می‌شوند شرایط را تشدید کرده‌اند. بخش‌های جنوبی تالاب هورالعظیم و محور اهواز و ماهشهر کانون‌های اصلی تولید ریزگرد در داخل و جنوب شرقی کشور عراق به دلیل توقف کویرزدایی و نابودی تالاب‌های بین النهرین کانون برون مرزی ریزگردها هستند.

این بحران باعث شده است شهر اهواز مرکز این استان از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان یکی از آلوده ترین شهرهای جهان شناخته شود که باعث مشکلات تنفسی ساکنان این شهر شده است. سالانه حدود ۲۲ هزار نفر در استان خوزستان به دلیل مشکلات ناشی از آلودگی هوا و ریزگردها به بیمارستان و مراکز درمانی مراجعه می‌کنند.

در برخی از روزهای سال میزان گرد و غبار در آبادان ۲۲۵، اندیمشک ۱۲۷، سوسنگرد ۷۶۷، امیدیه ۶۵۴، بهبهان ۵۸۹، گتوند ۱۶۶ و شوش ۴۶۰ میکروگرم بر مترمکعب گزارش شده است، این در حالی است که میزان آلایندگی استاندارد ۱۵۰ تا ۲۵۰ میکروگرم بر مترمکعب است. شدت ریزگردها در اهواز به اندازه‌ای است که از نهایت قدرت سنجش آنالایزرهای سازمان محیط زیست ایران بیشتر است.

پرده چهارم: باران های اسیدی

«در کنار آلودگی هوا، مردم خوزستان با مشکلی به نام باران اسیدی مواجه هستند. پس از بارش اولین باران پاییزی در سال ۱۳۹۲ بیش از ۳۰ هزار نفر در شهرستان اهواز و حومه دچار مسمویت‌های گوناگون شدند. این مسمومیت ها حتی منجر به بستری شدن تعدادی از همشهریان در بخش مراقبت‌های ویژه و «ICU» شد.» این را «ناصر سودانی» یکی از نمایندگان اهواز به «نماینده» گفته است. وی معتقد است: «مشابه اتفاقی که در خوزستان رخ می‌دهد در سایر استان‌های کشور بی‌سابقه است و آنچه باعث نگرانی شده، عدم شفافیت در اعلام علت اصلی ایجاد این پدپده زیان بار است.» با وجود پیگیری‌های زیاد اما هیچ یک از مسئولان کشور حاضر به پاسخگویی در خصوص علل ایجاد این مشکل در خوزستان نیستند.