به گزارش«نماینده»، داوود عامری شهرابی فوق دکتری نفت و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر، به بررسی علل کاهش شتاب رشد علمی کشور پرداخت.

وی معتقد است شتاب رشد علمی کشور کاهش یافته است و بی انگیزگی نخبگان و تولید کنندگان داخلی به خاطر عدم اعتماد دولت به توان و رشد آن ها را علت اصلی این موضوع می داند.

عامری با انتقاد از تمایل دولت به انعقاد قرارداد با شرکت های خارجی در زمینه نفت، خودرو سازی و لوکوموتیو معتقد است دولت به جای استفاده از توان داخلی و افزایش بودجه پژوهشی به دنبال واردات است.

وی همچنین به عنوان متخصص نفت از قراردادهای جدید نفتی و محرمانه بودن آن انتقاد کرد و این قراردادها را در راستای منافع شرکت های خارجی خواند.

عامری با اشاره به تصویب طرح های کلان پژوهشی در سال ۸۹ در کمیته ای با حضور زنگنه، چیت چیان و مقدم گفت: بودجه این طرح ها که در راستای ایجاد رابطه میان صنعت و دانشگاه بود ۹۰ میلیارد تومان بود که در دولت یازدهم صفر شد. این طرح ها مانع از مهاجرت نخبگان شده و رابطه میان صنعت و دانشگاه برقرار می کند.

در ادامه متن کامل این مصاحبه را می خوانید:

مقام معظم رهبری چندی پیش نسبت به کاهش سرعت شتاب رشد علمی کشور هشدار دادند، اما وزارت علوم در برابر این هشدار واکنشی نشان نداد و بر اساس اظهارات اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات، مسئولان وزارت خانه حتی قائل به شتاب فزاینده هستند. نظر شما چیست؟

شتاب رشد علمی کشور کم شده است. رهبری هم بر این موضوع تاکید کردند. مسئولان وزارت علوم هم با برخی لغات بازی می کنند وگرنه به این موضوع اذعان دارند. من مدیر پژوهشی دانشگاه هستم و آمار مقالات پژوهشی را دارم و براساس این آمار اعلام می کنم که شتاب رشد علمی کشور کم شده است.

بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر هشدار نسبت به کاهش رشد شتاب علمی کشور باید مستنداتی در این خصوص از سوی وزارت علوم ارائه می شد.

از سایت های مختلف علمی و پژوهشی می توان این موضوع را فهمید. منحنی فعالیت های پژوهشی و علمی کاملا این موضوع را مشخص می کند. مسئولان دولتی در دانشگاه ها نیز در جلسات مختلف به این موضوع مبنی بر کاهش رشد شتاب علمی کشور اذعان دارند.

اگر وزارت علوم به شرایطی که موجب شتاب علمی کشور می شود ملتزم نباشد ما شاهد کاهش شتاب رشد علمی می شویم. علاوه بر وزارت علوم سایر مسئولان نیز باید به فعالیت های علمی و پژوهشی اعتقاد داشته باشند. برای رشد پژوهش باید توجه ویژه ای به بودجه های علمی داشت که کاهش نیابد. مسئولان علاوه بر حرف باید در عمل نیز به این موضوع اعتقاد داشته باشند.

به نظر شما علت عدم انگیزه نخبگان و در نتیجه کاهش شتاب رشد علمی کشور چیست؟

وقتی برخی مسئولان اعلام می کنند که وضعیت علمی ما در حد آبگوشت بزباش و قرمه سبزی است نمی توان از نخبگان جامعه انتظار داشت که انگیزه ای برای فعالیت داشته باشند. مسئولان فعلی اهتمام به علم و پژوهش ندارند و به جای اینکه به دنبال این باشند که بودجه علم و فناوری را برای حل مشکلات خودروسازان افزایش دهند به دنبال انعقاد قرارداد با شرکت های اروپایی برای واردات ماشین و واگن های لکوموتیو هستند. بازخوردهای عدم اعتماد و اعتقاد مسئولان دولتی به دانشمندان داخلی موجب می شود نخبگان ما این پیام را دریافت کنند که امروز زمان فعالیت های علمی و تجاری سازی علم و فناوری نیست بلکه زمان واردات است. واردات از چین طی دو سال اخیر هشت برابر چهار سال قبل رشد داشته است. واردات عدم توجه به توان داخلی موجب شده است نخبگان انگیزه جدی برای فعالیت نداشته باشند.

به نظر شما قراردادهای نفتی از مصادیق عدم توجه دولت به توان داخلی است؟

بنده فوق دکترای نفت دارم اما به عنوان استاد دانشگاه هنوز قراردادهای جدید نفتی را ندیده ام. علاوه بر بنده، نمایندگان مجلس هم هنوز این قراردادها را ندیده اند. طبق اصل ۷۷ قانون اساسی همه قراردادها باید به تصویب مجلس برسد حتی طبق قوانین وزارت نفت هر قراردادی که طول مدت آن بیش از ۵ سال باشد باید به صورت محرمانه به مجلس ارائه شود. این در حالی است که قراردادهای آی پی سی ۲۰ ساله است اما مجلس و نخبگان از آن خبر ندارند.

این قراردادها براساس منافع پیمانکاران خارجی تنظیم شده است یعنی به جای رفع مشکل پیمانکار و محقق داخلی، به دنبال ایجاد انگیزه برای پیمانکاران خارجی هستند. ما تا قبل از تحریم ها مشکلی برای تولید نفت نداشتیم. حدود ۴ میلیون بشکه نفت در روز تولید می شد. در حال حاضر مشکل ما این است که باید به سمت زنجیره تولید و افزایش ارزش برویم.

نبض قیمت نفت در دست کشورهای منطقه و نوکران آمریکاست و ما نمی توانیم در قیمت نفت تاثیر بگذاریم حتی با شیوه تعاملی که برخی فکر می کنند با تعامل با دنیا می توانند همه مشکلات را حل کنند نتوانستند قیمت نفت را اصلاح نمایند.

آیا شما مخالف قراردادهای وزارت نفت با شرکت های خارجی هستید؟

من مخالف قرار داد های وزارت نفت با شرکت های خارجی نیستم، به خاطر تخصصم در فازهای ۹ و ۱۰ پارس جنوبی با شرکت های انگلیسی و هلندی همکاری کردم. براساس قراردادهای آن زمان شرکت های داخلی و خارجی با هم کار می کردند و شرکت نفت شرکت خارجی را مجبور می کرد با شرکت داخلی که توانمندی دارد جهت انتقال تکنولوژی فعالیت کند که در این خصوص بنده در دو پروژه فعالیت کردم.

در قراردادهای جدید شرکت های اروپایی شرکت های داخلی را انتخاب می کنند. شرکت های خارجی هیچ علاقه ای به انتقال تکنولوژی ندارند مگر اینکه مجبور شوند. اگر قرار باشد پیمانکار خارجی شرکت داخلی را انتخاب کند شرکتی ضعیف را انتخاب می کند که منافع خود را بر منافع ملی ترجیح می دهد و در عمل انتقال فناوری و تکنولوژی اتفاق نمی افتد. این مشکلات باعث می شود هزینه تولید برای ما افزایش یابد و برای شرکت های داخلی رقیب پیدا شود. شرکت نفت میان شرکت های داخلی و خارجی برای سرمایه گذاری تفاوت قائل است. متخصص داخلی پول خود را ۱۰ تا ۲۰ ماه بعد از اجرای پروژه دریافت می کند اما شرکت خارجی طبق برنامه زمان بندی دقیق پول خود را دریافت می کند.

علاوه بر این مسئولان به دنبال تدوین قراردادهای محرمانه هستند و به جامعه نخبگان اهمیت نمی دهند. براساس این قراردادهای محرمانه، پیمانکار و تولیدکننده داخلی اصل نیست و اصل کار با شرکت خارجی است. حتی برای ترغیب شرکت خارجی کارهای خلاف قانون اساسی انجام می دهد و مدیریت تولید مخازن به شرکت های خارجی واگذار شده است، در حالی که طبق قانون اساسی ما حق نداریم انفال را حتی به شرکت های خصوصی داخلی بدهیم چه برسد به اینکه مدیریت انفال را به شرکت های صهیونیستی شل و توتال بدهیم تا مجبور شویم در زمینه میزان تولید براساس نظرات آنها عمل کنیم.

اقدامات دولت یازدهم برای ایجاد ارتباط میان صنعت و دانشگاه را چگونه ارزیابی می کنید؟

وقتی دولت مشکل بودجه عمرانی و جاری دارد اولین بودجه ای که حذف می شود بودجه تحقیقات است. عدم حمایت و دیدگاه های مسئولان در خصوص عدم توان علمی کشور نیز از سوی دیگر مشکلات را تشدید می کند.

بنده دبیر کمیسیون انرژی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری در سال ۸۹ و ۹۰ بودم. در این شورا برای اولین بار برای ایجاد ارتباط میان دانشگاه و صنعت مقرر شد اطلاعات پروژه های مورد نیاز صنایع در اختیار دانشگاه ها قرار گیرد.

صنایع ما مطالبات جدی از دانشگاه ها ندارند و همین امر باعث می شود اطلاعات خود را در اختیار دانشگاه ها قرار ندهند و دانشجویان ما نیز مقالات و پژوهش های خود را در راستای رفع نیاز کشورهای اروپایی و آمریکایی تدوین می کند. در این کمیسیون نیازهای تحقیقاتی صنایع را از وزارتخانه های نیرو، نفت و سازمان انرژی هسته ای گرفتیم.

اعضای این کمسیون دارای گرایشات مختلف سیاسی بودند که البته در آن زمان برای ما گرایشات سیاسی اصلا مطرح نبود. در سال ۸۹ آقای چیت چیان، زنگنه و دکتر مقدم در این کمیته عضویت داشتند و ما به دنبال کار تخصصی بودیم.

اگر بخواهیم مشکلات کشور را حل کنیم باید به سلایق مختلف در داخل کشور اعتماد کنیم وگرنه باید به صهیونیست ها و آمریکایی ها اعتماد کنیم. سلایق مختلف سیاسی در کشور امین هستند اما کسانی که در شرکت های آمریکایی و صهیونیستی کار می کنند و حتی طرح های براندازی علیه جمهوری اسلامی را مدیریت می کنند، امین نیستند.

طرح های کلان در این کمیسیون برنامه ریزی شد و ۹۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومان بودجه به آن اختصاص داده شد تا نیازهای واقعی صنعت در دانشگاه برطرف شود، نه اینکه تنها دانشجویان ما اقدام به تولید مقالات آی اس آی کنند.

آیا این طرح ها می توانست مانع از فرار مغزها نیز بشود؟

این طرح ها حتی برای حل مشکل فرار مغزها نیز تاثیرگذار بود. مشکل یک محقق اعطای ۱۰ تا ۱۵ میلیون وام نیست این امر توهین است، یک محقق دوست دارد که به فکرش بها داده شود و از آن استفاده شود. اگر به نخبگان کشور بها داده نشود مهاجرت می کنند. طرح های کلان موجب شد پایان نامه های دانشگاه ها در راستای حل مشکلات واقعی صنایع برنامه ریزی شود. از سوی دیگر دانشجویان دکترا که در سنین بالا هستند نیز می توانستند حقوق ثابتی برای اجرای برخی پروژه ها داشته باشند تا حداقل های زندگی شان را تامین کنند. طرح های کلان براساس فعالیت های علمی افراد فراجناحی تنظیم شده بود چرا باید تعطیل شود.

مصادیق عملکردی دولت در عدم توجه به پژوهش و رشد علمی دانشگاه ها چیست؟

اول؛ بی توجهی و عدم اعتماد به پژوهشگر داخلی و اعتقاد برخی به اینکه پژوهشگران و نخبگان داخلی فقط قادر به پختن آبگوشت بزباش و قرمه سبزی هستند

دوم؛ توجه به قراردادهای خارجی و شرکت های خارجی و عدم توجه به شرکت های داخلی

سوم؛ عدم توجه به طرح ها و پژوهش هایی که به صنعت کشور کمک می کند. همه اینها باعث کاهش شتاب رشد علمی کشور شد. برخی می گویند چون این طرح ها در دولت قبل انجام شده در دولت فعلی تعطیل شده است.

و چهارم اینکه مسئولان وقت وزارت علوم توجه بیشتری به فعالیت های سیاسی نسبت به فعالیت های علمی و پژوهشی دارند. که ماجرای بورسیه ها یکی از مصادیق آن است.

شما ماجرای بورسیه ها را یکی از مصادیق سیاسی کاری ها در وزارت علوم خواندید که شتاب رشد علمی را کم کرد شما مصداقی را در این خصوص در دانشجویان خود مشاهده کردید؟

من در دانشگاه دانشجویان بورسیه و آزاد دارم. اکثر مسئولان فعلی وزارت علوم دانشجویان بورسیه بودند. از زمانی که آقایان تصمیم گرفتند با بورسیه ها برخورد کنند دانشجویان دکترا دچار مشکل شدند. اکثر دانشجویان بنده دارای معدل های عالی بودند و با نمرات عالی واحدهایشان را پاس می کردند. در امتحان جامع نیز موفق بودند اما پس از مدتی مجبور شدند بیشتر وقت خود را در دادگاه بگذرانند.

دانشجویان بنده بورس وزارت نفت بودند و طبق قانون باید فقط تا اخذ مدرک دکترا درس می خواندند اما بعد از مدتی وزارت علوم اعلام کرد که این دانشجویان موظف به کار هستند. بنابراین دانشجویانی که تمام وقت خود را به تحقیق می پرداختند باید از صبح تا بعد از ظهر کار کنند و فقط می توانند بعد از ساعت کار تحقیق کنند وگرنه اخراج می شدند و طبق قوانین وزارت نفت اگر یک بار اخراج شوند دیگر نمی توانند به این وزارتخانه بازگردند. این اقدامات سطح علمی کشور را پایین می آورد. به نظر می رسد عده ای به دنبال حذف بدنه علمی کشور هستند.

در دانشگاه ها تشکل های دانشجویی همیشه از کف دانشگاه یعنی توسط دانشجویان شکل می گیرد اما در دولت یازدهم وزارت علوم چون تشکل فراگیری از جناحشان حمایت کند نداشت خودش از بالا اقدام به ایجاد این تشکل کرد که این امر موجب شکل گیری فضای سیاسی در دانشگاه ها شد. در کشور ما آن چیزی که مسئولان نسبت به آن ارائه جدی ندارند علم و پژوهش است. وقتی حمایت ها از فعالیت های علمی حذف شود و انگیزه های سیاسی جایگزین آن شود نتیجه کاهش شتاب علمی کشور است.