مهدی کاشی‌پزها- به گزارش هفته نامه «نماینده» بازار سهام در دو سال و نیم گذشته روزهای بسیار پرنوسانی را سپری کرده است. با حضور حسن روحانی در رأس قوه مجریه، بورس یک روز در آرمانی‌ترین شرایط خود قرار گرفت و روز دیگر بدترین روزهای خود را تجربه کرد. در روزهای اخیر و به خصوص بعد از اجرای برجام، نمودار پر نوسان بورس در دولت یازدهم در روزهای صعود و رشد خود قرار دارد. این صعود از دید دولتمردان و رسانه‌های حامی آنها نشان دهنده وضعیت مطلوب بازار سرمایه طی هفته‌های اخیر است، اما به نظر می‌رسد واقعیت بازار سرمایه چیزی متفاوت از این دیدگاه باشد.

بازار سرمایه در ۹ ماه نخست امسال بدترین روزهای تاریخ خود را سپری کرده به شکلی که در اکثر صنایع حاضر در بورس با کاهش فروش، زیان و کاهش تولید مواجه بوده‌اند. اما طی هفته‌های اخیر و با نزدیک شدن به زمان اجرای برجام به یکباره بورس در وضعیت مطلوبی قرار گرفت و با رشد ۱۰ هزار واحدی ناگهان به عدد ۷۰ هزار واحد رسید.

برخی از اقتصاددانان و فعالان بازار سرمایه معتقدند که رشد بورس طی هفته‌های اخیر تطابقی با واقعیت اقتصاد کشور ندارد و ناشی از یک رشد حباب گونه است که نمونه آن را حدود دو سال قبل و در روزهای بعد از انعقاد توافق ژنو هم تجربه کردیم. در آن ایام شاخص بورس تا میزان ۹۰ هزار واحد هم رشد کرد اما بعد از مدتی به شدت فرو ریخت تا جایی که فعالان بازار سرمایه را به زیان ۱۵۰ هزار میلیاردی رساند.

برای بررسی دقیق موضوع بهتر است به سیر تحولات بورس در دو سال و نیم اخیر بپردازیم. حسن روحانی در شرایطی به عنوان رئیس‌جمهور یازدهم انتخاب شد که شاخص بورس در حدود ۵۰ هزار واحد قرار داشت. با گذشته چند هفته از انتخاب روحانی و فرآیندی که منجر به تشکیل کابینه یازدهم شد، شاخص بورس با ۱۰ هزار واحد رشد تا میزان ۶۰ هزار واحد رسید. در همین ایام رئیس‌جمهور با دعوت مردم به حضور در بازار سرمایه شرایطی را فراهم کرد که شاخص بورس به مسیر صعودی خود ادامه دهد. با فرا رسیدن آذر ۹۲ و انعقاد توافق ژنو، شاخص بورس به آرمانی‌ترین میزان خود در دو سال نیم گذشته رسید و به رقم ۹۰ هزار واحد نزدیک شد. در این ایام با توجه به عدم تطابق شاخص بورس با واقعیت‌های اقتصاد ایران، بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه و دلسوزان این بخش اعلام کردند که رشد بورس بعد از توافق ژنو یک رشد حباب‌گونه است و مطمئناً تداوم نخواهد داشت. اما دولتمردان به جای آگاهی بخشی دقیق به مردم و سهامداران، انتقادها را تخریب دانسته و در هر محفلی با افتخار از رشد شاخص بورس در ماه‌های اولیه فعالیت دولت روحانی صحبت می‌کردند.

سرانجام بعد از گذشته دو ماه از توافق ژنو، مسیر سقوط بازار سرمایه آغاز شد و بورس به نقش اصلی خود در اقتصاد کشور یعنی نمایش وضعیت حقیقی اقتصاد ایران بازگشت. شاخص بورس در وضعیت مسیر سقوط قرار گرفت و شرکت‌های حاضر در بورس در طول سال ۹۳ و ۹ ماه نخست سال ۹۴ در بدترین وضعیت خود قرار گرفتند. اوج گرفتن رکود و زیان شدید مردم در بازار سرمایه این بار با سکوت دولتمردان و رسانه‌های حامی آنها رخ داد و عملاً وضعیت بازار سرمایه از ادبیات دولتمردان و اخبار رسانه‌های نزدیک سانسور شد.

به نظر می‌رسد اکنون با گذشت دو سال از اتفاقات بعد از توافق ژنو، همه چیز در حال تکرار شدن است. حبس نقدینگی و راکد کردن بازار در روزهای منتهی به اجرای برجام و روزهای بعد از آن شرایطی را فراهم کرده که علی‌رغم وضعیت بسیار نامناسب شرکت‌های حاضر در بورس، بازار سرمایه طی هفته‌های گذشته با ۱۰ هزار واحد رشد روبه‌رو شود. این در حالی است که بورس‌های جهانی هم در ماه‌های اخیر در وضعیت مناسبی قرار ندارند و کاهش قیمت جهانی نفت شرایطی را فراهم کرده است که سهامداران در بازارهای بین‌المللی با مشکلات زیادی روبه‌رو شوند. اما بورس تهران بر خلاف شرایط بین‌المللی در وضعیت خوبی به سر می‌برد و برخی از اقتصاددانان نزدیک به دولت نوید روزهای بهتر را هم به بازار سرمایه می‌دهند. در بازار خودرو هم به عنوان یکی از اصلی‌ترین بخش‌های حاضر در بورس تغییر رخ نداده است و تنها یک تفاهم میان ایران خودرو و پژو منعقد شده که هنوز منجر به قرارداد نشده است. اما با این وجود دولتمردان علی‌رغم وجود خطر یک حباب دیگر در بازار سرمایه تصمیم گرفته‌اند که سکوت کنند. آنها با اعلام کاهش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در روزهای منتهی به اجرای برجام شرایطی را فراهم کردند که بار دیگر بورس در مسیر یک رشد حباب‌گونه دیگر قرار بگیرد. باید دید دولتمردان در نهایت تا چه زماني به سکوت خود ادامه می‌دهند و شرایط را برای سقوط سرمایه‌های مردم طی ماه‌های آینده فراهم می‌کنند. آیا قرار نیست تیم اقتصادی دولت از اتفاقات بازار سرمایه در هفته‌های بعد از توافق ژنو، درس بگیرد؟