به گزارش «نماینده» علی رضا زاکانی" رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام " نحوه شکل گیری، عملکرد و نتیجه‌گیری در کمیسیون متبوعش را تشریح کرد و درباره پشت پرده‌های سیاسی علیه کمیسیون برجام توضیحات مبسوطی ارائه کرد که متن کامل آن از نظرتان می‌گذرد:

وی با بیان اینکه جریان خاص در ابتدا می‌خواست رئیس‌ از از خودشان باشد و حتی پیام دادند که رئیس از ما باشد و پس از آن هر کدام از سمت ها مانند نایب رئیس را خودتان انتخاب کنید، گفت: پس از انتخاب هیئت رئیسه برای ورود به کار نیز با نظرات متفاوتی مواجه بودیم که چطور آن را آغاز کنیم. با پیشنهاد آقای پزشکیان، ‌ ابتدا قرار شد یک متدلوژی یا روش کار را طراحی کنیم و قرار شد برای جلسه بعد چند سند را تولید کنیم. یک سند، سند روش کار باشد و سند دوم آئین نامه باشد که مسئولیت ها را معین کند و سند سوم، سند انعکاس اقدامات ما یا همان سند رسانه ای کردن فعالیت های ما باشد.

زاکانی گفت: قرار شد آقای پزشکیان مسئولیت تهیه سند روش کار را برعهده بگیرند و بقیه اسناد را من تهیه کنم. مهمترین بخش کار نیز همان روش کار ما بود، قرار شد فردای آن روز آقای پزشکیان روش کار را برای ما بیاورد اما فردا نیز من در صحن مجلس ایشان را دیدم و یادآوری کردم که روش کار را به من بدهند ولی هرچه گذشت از ارائه روش کار از طرف آقای پزشکیان خبری نشد؛ من خودم روش کار و اسلوب را نوشتم و در تاریخ ۳/۶، آن را پس از بحث به تصویب در کمیسیون به تصویب رساندیم.

نماینده مردم تهران در ادامه گفت: آقای پزشکیان که قرار بود روش کار را تهیه کند و به کمیسیون بیاورد آن را نیاورد و این هفته هم که بحث شد در شنبه آخر هم من این مورد را به هر یک از اعضایی که اعتراض می کردند یادآوری کردم که من به شما گفتم فلان کار را انجام دهید که انجام ندادید. مواردی از جمله اینکه چه کسی و چند بار به کمیسیون فراخوانده شود را نیز در هیئت رئیسه کمیسیون تصمیم گیری می کردیم و من هرگز تصمیم فردی نگرفتم. در طول مدت سه یا چهار هفته فرصتی که داشتیم. سه چهار جلسه هیئت رئیسه تشکیل شد که آقایان حقیقت پور، نبویان، نجابت، نقوی حسینی و احمدی و خود بنده اعضای هیئت رئیسه تشکیل می دادند.

رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: برای پیام‌رسانی اجتماعی یک چهارچوب و برای مسیر حرکت نیز آئین نامه ای چهار صفحه ای تنظیم کرده بودیم و این افرادی که روز شنبه اصرار داشتند که این گزارش خارج از کمیسیون نوشته شده است پاسخ من به آنها این است که خیر. هر کمیته یک دانشجوی دکترا به عنوان دبیر اجرایی داشت و ما مستندات را پیاده سازی می کردیم و از روز اول زیر نظر خود بنده به تهیه گزارش پرداختیم. به این صورت که یک بانک اطلاعاتی تشکیل شده بود و شبکه ای بر روی سر در مجلس(برای صیانت از اطلاعات) شکل گرفته بود.

"لذا این گزارشات از صفر تا صد مصوبه جمع اعضا کمیسیون است. روزی که ما می خواستیم برای بازدید از فردو برویم من این متن آئین نامه را توشتم بین اعضا تقسیم کردم و گفتم بخوانید و اگر ایرادی داشت مطرح کنید و این آئین نامه از روز چهارشنبه تا شنبه در اختیار اعضا بود تا در مورد آن اظهار نظر کنند. کار پیاده سازی آنچه در کمیسیون گذشته بود صورت یک کار سیستمی با رعایت موارد محرمانه انجام شد. اینها نه اینکه همیشه کار غیر سیستمی کرده اند، کار سیستمی را بر نمی تابند، در حالی که مشکل از خود آنهاست".

وی گفت: برای هر یک از مواردی که برخی اعضا مانند آقای پزشکیان اشکال می گرفتند به صورت مستند پاسخ داده می شد. ۵ کمیته برای بررسی برجام در کمیسیون تشکل شد از این ۵ کمیته ۴ کمیته مسئول داشت و کمیته اقتصادی مسئول نداشت، قرار شد آقای تاج گردون و من در کمیسیون و در هیئت رئیسه، رئیس کمیته اقتصادی را انتخاب کنیم. از یک سوی قرار بود من، آقای نجابت و آقای بذرپاش در هیئت رئیسه حضور یابیم و آقای تاج گردون و آقای پزشکیان حضور یابند. اما در آن موقع آنها به سراغ آقای ابوترابی فرد برای دفاع از برجام رفته بودند. تا باندی و گروهی برای هماهنگی در جلسه کمیسیون برای دفاع از برجام تشکیل دهند، این امر توسط آقای ترابی فرد تایید شده و فایل صوتی آن هم موجود است که من نیز به آقای ابوترابی فرد گفتم که از نظر من این کار توطئه است.

زاکانی با بیان اینکه در مسیر بررسی برجام آئین نامه تعداد ۶۵ سوال از منابع مختلف همچون دولت و اساتید دانشگاه استخراج شد که قرار نبود در اختیار کمیته ها قرار بگیرد، اظهار داشت: سوالاتی از اساتید دانشگاه دریافت کردیم و به وزارت امورخارجه ارائه کردیم اما حتی یک سند هم این وزارتخانه در اختیار ما قرار نداد. آقای قشقاوی تماس گرفتند که تو خیلی موضوع را جدی گرفته ای موضوع حل شده است. ولی من پاسخ دادم نه اینگونه نیست و کار جدی است. در کمیسیون چه راه ارائه شد، ‌اول اینکه هر آنچه در کمیسیون گذشته است را بدون قضاوت پیاده سازی کنیم و به مجلس ارائه کنیم(اعتقاد برخی اعضا کمیسیون این بود) راه دوم این بود که کمیته ها موضوع را بررسی کنند و البته هر نمایند عضو کمیسیون حق اظهار نظر نیز داشته باشد و راه سوم این بود که ما ۶۵ سوال را محور قرار دهیم(۲۰ سوال فنی و ۴۵ سوال غیرفنی شامل ۵ سوال سیاسی کلان و ۴۰ سوال هم راجع به تحریم ها) برای استخراج سوالات جلسات متعددی برگزار شد و از نظرات بسیاری از متخصصان از جمله کارشناسان مرکز پژوهش استفاده شد و نهایتا قرار شد براساس پیشنهاد آقای بذرپاش هم گزارش کمیسیون سوال محور و هم کمیته محور باشد و این پیشنهاد تصویب شد.

زاکانی تصریح کرد: گزارشاتی که اینها ارائه کردند خنده دار است. خود هیئت رئیسه این گزارش کمیته سیاسی را که می خواندند خنده شان گرفته بود. در گزارش کمیته امنیتی نیز راجع به مسائل اسلامی صحبت کرده بود و بعد ۷ پیشنهاد مطرح کرده بود که هیچ یک راجع به برجام صحبت نکرده بود و مثلا مواردی همچون اینکه ما باید توان موشکی را تقویت کنیم، اسلحه صادر کنیم و مواردی از این مطرح شده بود و چیزی راجع به برجام در آن مطرح نشده بود. که همین گزارش نیز از نظر آقای کوثری قابل قبول نبود و می گفتند خودتان با یکدیگر روی آن توافق کرده اید که چه بنویسید.

وی گفت: گزارش کمیته حقوقی نیز در حقیقت یک گزارش ۳-۴ صفحه ای بود که دو صفحه سوالاتی بود که قبلا ارائه شده بود که کپی شده بود فارغ از هرگونه داوری سه نکته را نیز اشاره کرده بود که دو نکته غیرحقوقی بود و ربطی به کمیته حقوقی نداشت. در گزارش کمیته اقتصادی نیز، آقای تاج گردون ارائه کرده بودند که در آن معتقد بودند ما به مسائل اقتصادی بپردازیم و با برجام کاری نداشته باشیم که نکند اختلافی پیش بیاید؛ در گزارش کمیته صنعت نیز، دوستان آقای بذرپاش مواردی را ارائه کرده بودند که همه اینها تکثیر شده و در اختیار اعضا قرار گرفت.

نماینده مردم تهران در مجلس با بیان اینکه "اینها می گفتند بیایید این موارد را در کنار هم بچینید و به عنوان گزارش ارائه کنیم غافل از اینکه هر یک از گزارشات با یک ادبیات متفاوتی نوشته شده است و جالب اینکه این افراد چشم بسته از برجام دفاع می کردند و ورود تخصصی به کمیته ها نداشتند"، گفت: مباحث را فنی بحث نمی کردند بلکه سیاسی بحث می کردند آنها می‌گفتند اگر بخواهد گزارش هم تهیه شود ۴ تا ۶ ماه زمان می برد و برخی اعضا(آقای ابوترابی) می گفتند اصلا گزارش ندهیم. اما ما آمدیم دبیرخانه را فعال کردیم و شروع به نوشتن کردیم و پایه و بنیان را موارد گردآوری شده و بررسی شده را قرار دادیم و در مورد آن به بحث و بررسی پرداختیم.

زاکانی با بیان اینکه "از یک طرف هم آقای لاریجانی اصرار داشتند که گزارش سریعتر تهیه شود چند شب تا صبح من کار کردم تا گزارش به شکلی اصولی و تنظیم شده با توجه به موارد مصوب شده در دستور کار تهیه شود"، افزود: هیچ کس در این کمیسیون ما نیامد بگوید که این برجام ما سایه جنگ را برداشت، کسی جرات نمی‌کرد و هرکسی اظهار نظر می‌کرد می گفت عمق منطقه‌ای ما. هم آقای عراقچی و هم آقای جلیلی همه این گزارش را خواندند، این گفته که می‌گویند برجام سایه جنگ را از ایران برداشته است، از اساس بیهوده و اشتباه است یا در بحث اینکه می‌گفتند طبق بند ۳ نفت ما صفر می شود، ما آمدیم بررسی کردیم و هیچ یک از این موارد را نیافتیم و دروغ محض بود.

رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام با بیان انتقاد از کسانی که در کمیسیون ویژه بدون پایه منطقی به جای بحث‌های فنی و حقوقی سیاسی  بحث می‌کردند، افزود: ظهر چهارشنبه این گزارش در اختیار ۹ نفر از اعضا کمیسیون قرار گرفت(بقیه  نیامده بودند) در دو روز باقی مانده تا روز شنبه نیز من با افراد بسیاری از جمله اساتید دانشگاه ساعت ها وقت گذاشتم تا این گزارش قوام پیدا کرد. در روز شنبه گزارش را ارائه کردیم (آقای پزشکیان بلیطش را به هلند لغو کرد) ما در این مدت مصیب های زیادی کشیده بودیم. بیشترین سرسختی نیز از سوی آقای ابوترابی فرد که فرد بزرگواری است ولی اطلاعاتشان ناقص بود، مطرح شد که ایشان حتی اصرار داشتند که اصلا وارد گزارش نشویم.

زاکانی در ادامه گفت‌وگوی خود با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری تسنیم، افزود: پس از ارائه گزارش در کمیسیون یک به یک اعتراضات به گزارش آغاز شد که این گزارشات برای کمیته ها نیست. در این گزارش ما موارد اعلامی کمیته ها را در قالب منسجم و مورد به مورد آورده بودیم(گزارشات ۴ و ۵ صفحه ای به یک یا دو صفحه تبدیل شده بود) و هر کس هر نقدی کرد به آن پاسخ دادیم زیرا این گزارش کاملا براساس آنچه کمیته ها از جلسات کمیسیون استخراج و پیاده سازی کرده بود تنظیم شده بود تمام موارد و طبق زمان بندی و در ۷ گام آماده سازی شده بود و طبق روش کاری که خود اعضا کمیسیون مصوب کرده بودند تنظیم شده بود.

وی گفت: برای هر بند تک تک موارد و اعلام نظ اعضا بررسی و اعلام نظر رای گیری می شد. تا بند ۱۳ و دوباره کل این موارد به رای گذاشته می شد و از اعضا می خواستم هرکس نظری دارد و مخالف است اعلام کند و همه این مراحل تا قبل از پیشنهادات آن رفت دوباره یک دور برای همه موارد رای گیری شد. نکته دوم اینکه به ما (هیئت رئیسه) برای یکپارچه سازی و بخش پیشنهادات سیاسی (چون بخش پیشنهادات فرهنگی کلا حذف شد) اختیار بدهند وقتی گزارش به صحن آمد، هیچ بازخورد منفی در صحن نداشت و هر کس آن را می خواند به قوام آن اذعان داشت اما اکنون نمی‌دانم اعتراض کنونی برخی افراد  به گزارش کمیسیون چیست؟ آیا به دستورالعمل هایی که خودشان تصویب کردند اعتراض دارند؟.

"ما گفته ایم که در گزارش ما با متن کار داریم، آقای ابوترابی فرد می گفت با گفته دولتی ها قضاوت کنید. بعد از متن عقل جمعی و استنباط و بعد از رای هر کجا ابهام داشتیم(بین آمریکایی ها و دولت) ما حتما به گفته دولتی ها نگاه داریم. در قضیه آمانو به ما گفتند شما می خواهید از آمانو سند محرمانه بگیرید، گفتم من اصلا آمانو را قبول ندارم من به تیم خودمان اعتماد دارم. می خواهیم آمانو را به حساب بکشیم. "

زکانی با بیان اینکه مشکل برخی این بود حرف کم آورده بودند و می خواستند بازی را به هم بزنند، گفت: به لطف خدا ما اجازه چنین کاری را نخواهم داد. اگر حرفی دارد مستدل و منطقی ارائه کنید. برای تک تک موارد مانند اقتصاد با اساتید اقتصاد مشورت شده تا مشکل فنی نداشته باشد. ما برای بند بند آن عقل جمعی و نظر دانشگاهیان را به کار گرفته ایم. کاری که باید خود تیم مذاکره کننده انجام می داد و بسیاری از حقوق دانان می پرسند چرا تیم مذاکره کننده ما را دعوت نکردند و در مورد این موارد با ما مشورت نکردند؟ اساتید دانشگاه از این خوشحال بودند که کسی آمده تا حرفهایشان را بشنود. ۳۰ نفر از اساتید دانشگاه شریف متنی را تهیه کرده اند که در آن به این موارد اشاره کردند که این (دوال یوزها) چه اثراتی به صنعت دارد. در حالیکه که آنها می گفتند هیچ تاثیری ندارد.
رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام در ادامه تصریح کرد: در دو جلسه اولی که دیدند ما روی بیدای اسلامی حساسیم، آمدند و گفتند این کار بیداری اسلامی را در منطقه تقویت می کند. بعد آقای وحیدی به نمایندگی از ستاد کل نیروهای مسلح آمدند و به طور منطقی و استدلالی آن را رد کردند و گفتند این ادعاهایی اساس است یا در مورد طراحی موشک ها آقای ابوترابی فرد می گفتند ما که موشک ها را طراحی نکرده ایم ولی ما سند ارائه کردیم که برخی موشک های ما مانند سجیل از نظر سازمان ملل جزء این موارد قرار می گیرد.

وی گفت: در مواقع دو روز بعد از توافق برجام، نماینده امریکا در سازمان ملل سند MTCR  را ثبت کرده که بین ۳۴ کشور در حوزه موشکی بوده است به ما اضافه کرده است. می خواهم بگویم که از عهده این کار بر نمی آمدیم جز با لطف خدا. من هر روز کمیسیون را تحویل شهدا می دادم و شب از آنها می گرفتم و آنها در هنگام دشواری ما را کمک می کردند. کار ما بارها در کمیسیون به مو رسد ولی پاره نشد. حال اینها رفته اند ۱۶۰ مورد ارائه کرده اند که نگاه کنید اینها همه کلیات است و راجع به انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام نوشته اند با تمام این حرفها ما سعی کردیم سندی منصفانه، فنی و غیرسیاسی ارائه کنیم حال ممکن است اشتباهاتی داشته باشد که نداشته است(وحی منزل نیست)

زکانی در پاسخ به سؤالی درباره ادعاهای که برخی سیاسیون مجلس درباره گزارش کمیسیون ویژه مطرح کرده اند، گفت: این دوستانی که مواردی را مطرح می کنند یا اطلاع ندارند یا نمی خواهند اطلاع داشته باشند. آقای تاج گردون مطرح کرده اند که این گزارش، منطبق با گزارش آقای جلیلی است! من به آقای تاج گردون گفتم شما گفتید مهمترین بخش کار سوئیفت است، گزارش آقای جلیلی چه بود؟ گزارش آقای جلیلی این بود که تحریم سوئیفت ۸ سال دیگر برداشته می شود. بنده در گزارش آورده ام سوئیفت روز اجرا از بانک مرکزی برداشته می شود. پس همه حرف‌های شما زیر سوال رفت.
"همه حرفهای این افراد، جواب دارد و نشان می دهد اینها می‌خواهند در این مملکت دیکتاتوری راه بیاندازند. من گفتم اگر شما بخواهید این کار را بکنید من پیراهنم را از تن در می آورم و در خیابان به همه مردم خواهم گفت شما چه می خواهید بکنید و من نمی گذارم حق شهدا و آقا ضایع شود".

وی تصریح کرد: کنار این اتفاق چیزی که رخ داد این بود که از هفته قبل آقای لاریجانی طرحی را تنظیم کرده بود، این طرح را به محضر حضرت آقا ارائه کرده بودند. ایشان هم این طرح را گرفته بودند ولی پاسخی نداده بودند. مجدد آقای لاریجانی ویرایش جدید طرح را خدمت حضرت آقا ارائه کرده بودند و مجددا آقا جواب نداده بودند( ۲ ماه بود آقا جواب نداده بودند) و حضرت آقا بنا نداشتند دخالت کنند و بنابر مجلس مستقلا تصمیم گیرد بود. لذا اینها آمدند طرحی را مطرح کردند و از چند هفته پیش در صحن مجلس امضا کردند. آقای حجازی به ایشان گفته اند مجلس می خواهد چکار کند؟ تصمیم بگیرد. برای این گزارش حتی یک کلمه به ما نگفتند من به آقای ابوترابی گفتم این طرح اشکال دارد. یک خلاء تحقیق و توسعه داشت راجع به تحریم و حذف امکانات خودمان هم اشکال داشت و آن را مطرح کردم. من گفتم که شما باید نظارت کمیسیون برجام را هم در نظر داشته باشید.

زاکانی افزود: اینها می خواستند چهارشنبه این طرح را به صحن بیاورند، قرار شد من با آقای زارعی صحبت کنم آقای زارعی گفتند ما خودمان طرح داریم. صبح ساعت ۸ با آقای لاریجانی جلسه گذاشتیم و ۷ تا ۸ نفر رفتیم با ایشان صحبت کردیم. آقایان نقوی حسینی، آقای حداد، ‌ زارعی، ‌دهقان، بذرپاش، بنده و آقای نبویان و جلالی و لاریجانی در این جلسه بودند که قرار شد ۳ نفر انتخاب شوند و این چند طرح را با هم یکی کنند آقای حداد گفتند شما متولی این سمت باش، آقای جلالی هم که متولی آن سمت است کار را به جمع بندی برسانید، فردای آن روز(در روز پنجشنبه) ما قرار گذاشتیم و روی کلیات بحث کردیم که اصولمان در نوشتن طرح چه باشد. بعد من به همدان رفتم تماس گرفتم که من به علت کار کردن روی گزارش برجام به جلسه شما نمی رسم و عذرخواهی کردم و پنج شنبه و جمعه هم نرفتم.
"روز شنبه ساعت ۵/۶ صبح گفتند ساعت ۲ بعداز ظهر با آقای لاریجانی جلسه است. در ۲-۳ بند بحث شد، اختلافاتی وجود داشت و بنا شد من و آقای بروجردی به جلسه کمیسیون برویم و آقای بذرپاش و حقیقت پور با آقای لاریجانی و زارعی و توکلی بمانند و به نتیجه برسند. (ما هم یکسری پیشنهاداتی داشتیم) پس از آن من به کمیسیون رفتم، از کمیسیون که بیرون آمدم. بعد که آقایان از جلسه با آقای لاریجانی بیرون آمدند طرح را که دیدم، گفتم این بیشتر شبیه بیانیه و شعار است".
زاکانی با اشاره به طرح برخی نمایندگان درباره برجام، افزود: این طرح آن‌روز در صحن مطرح شد، آقای لاریجانی به عنوان آخرین موافق در مورد آن صحبت کردند ولی طرح دو فوریتی رای نیاورد( ۵ رای کم آورد) و معلوم شد ۱۶ نفر رای ندادند که ۸ نفر از فراکسیون رهروان هستند(آقای جهانگیری، ابوترابی و دستغیب رای نداده بودند) بعد آنها اعتراض کردند که ما رای ندادیم و دستگاه خراب بود. ولی مقررات اجازه نمی داد. دوباره یک فوریتی کردند و آن طرح رای آورد بعد از این رای آوردن یک فوریت طرح هم حق و هم عرف و هم بررسی تخصصی مجلس حکم می کرد که آن را به کمیسیون تخصصی آن که برجام است ارائه کنند اما طرح به کمیسیون امنیت ارجاع شد. این اقدام برای ما از چند جهت خیلی خوب شد و کار خدا بود. یکی اینکه راه ما باز شد که راجع به این موضوع حرف بزنیم. به موضوع ورود کره و در مورد آن بحث کنیم.
برجام یک سند است که ما می توانیم با آن ۵ تا ۶ کار انجام دهیم. اول یک سندی است که یا باید رد کنیم یا تایید کنیم. یا باید برای آن بیانیه تفسیری بدهیم(یعنی بگوئیم از برجام این را می فهمیم) یا آن را مشروط کنیم(بگوئیم می پذیریم ولی با این شرایط دولت حق دارد آن را اجرا کند) یا اشکال آن قابل اصلاح نباشد و ما در مجلس کلیات آن را در مجلس تصویب کنیم اما مبتنی بر ماده ۱۷۷ آئین نامه به اشکالات آن رای نمی دهیم و این باید برای اصلاح به دولت برود و برگردد. مدل آخر هم رد کردن آن است البته سکوت نیز گفته می شود که چون در قبال آن تعهد داریم پذیرفتنی نیست.

زاکانی در پایان با بیان اینکه "کار گزارش کمیسیون برجام تمام شده است ولی دستمایه تصمیم قرار گرفته است"، تاکید کرد ما به نمایندگان گزارش داده ایم تا با توجه به این گزارش ما تصمیم بگیرند.