به گزارش «نماینده»، دیوارهای بیمارستان تخصصی هاشمی نژاد در نزدیکی میدان ونک تهران مملو از آگهی های خرید و فروش کالایی مهم است: کلیه انسان.
این آگهی ها شامل جزئیاتی در مورد فروشندگان نظیر گروه خونی، سن و شماره تلفن است. خریداران هم شماره های خود را روی دیوار نوشته اند به امید اینکه فروشنده ای بیابند.
بازار کلیه در ایران که قانونی هم هست، بازار بزرگ، پرسود و البته در حال گسترشی است.
در ۲۸ جولای، حسن قاضی زاده هاشمی، وزیر بهداشت ایران در مراسم شروع به کار مرکز دیالیز منطقه ۲۲ تهران شرکت کرد. در این مراسم، او از وضعیت دردناک بازار کلیه انتقاد کرد و گفت: «طی ۳ دهه گذشته، بیماران کلیه هایی از افراد فقیر خریداری کرده اند. این دردناک است که برخی مجبورند برای تامین هزینه های زندگی خود کلیه شان را بفروشند.»
بر اساس آمارهای رسمی، ۹ میلیون بیمار دیابتی در ایران وجود دارد (تقریبا یک نفر از هر ۱۰ ایرانی) که ۵ میلیون نفر آنها با مشکل نارسایی کلیه مواجه اند.
به گفته هاشمی، ۲۸ هزار مریض تحت دیالیز قرار دارند. با این حال وی خاطر نشان کرد که دیالیز علاج قطعی این بیماران نیست: «آنها نیاز به عمل پیوند کلیه خواهند داشت.»
علاوه بر بیمارانی که دیالیز انجام می دهند، حدود ۲۵ هزار نفر رسما ثبت نام شده اند و منتظر دریافت کلیه هستند.
این گزارش افزود: راه های رسمی و غیر رسمی برای خرید و فروش کلیه در ایران وجود دارد. بنیاد کلیه ایران مدارک ثبت نام رسمی خریداران و فروشندگان را دریافت می کند. در فوریه ۲۰۱۳، داریوش آرمان، دبیر کل این بنیاد اعلام کرد، قیمت رسمی یک کلیه ۹ میلیون تومان است. ۳ ماه بعد، در می ۲۰۱۵، وزیر بهداشت قیمت ۱۵ میلیون تومانی را برای هر کلیه اعلام کرد. آرمان از بیماران خواست تا وارد بازار غیررسمی نشوند، زیرا در آنجا قیمت ها بالاتر است: «من از بیماران نیازمند کلیه می خواهم تا به آگهی های فروش کلیه در سایت ها و دیوار بیمارستان ها و دفاتر بنیاد اعتماد نکنند.»
با وجود این توصیه ها، مشخص است که بیمارانی که برای زنده ماندن تقلا می کنند، دست به هر کاری می زنند. در بخش همودیالیز بیمارستان هاشمی نژاد، محمد رضای ۴۵ ساله همسر خود را روی ویلچیر می نشاند و او را به سمت تخت دیالیز هدایت می کند. وی به خبرنگار المانیتور می گوید: «ما اکنون یک سال است که منتظر دریافت کلیه هستیم. هنوز خبری نیست. دیالیز هر روز او را رنج می دهد.» رضا یک زن جوان را پیدا کرده که مایل به فروش کلیه اش به همسر اوست، اما او بیش از قیمت رسمی پول طلب می کند «او ۴۵ میلیون تومان می خواهد. این پول زیادی است و من می خواهم ۹ میلیون تومان بپردازم. اما نمی توانم منتظر بمانم و شاهد مرگ همسرم باشم. امیدوارم او در ماه جاری تحت عمل پیوند کلیه قرار گیرد.»
به گفته مقامات دولتی، هر سال تنها ۲ هزار و ۵۰۰ عمل رسمی انتقال کلیه در کشور انجام می گیرد. این در حالی است که بر اساس گزارش ها، هزار عمل دیگر که به بنیاد کلیه ایران گزارش نمی شود نیز هر سال انجام می شود.
 حسین، یک مرد ۳۴ ساله که در ورامین زندگی می کند در ماه مارس یک کلیه اش را فروخته است. او به شرط عدم افشای هویتش جزئیات را بیان می کند: «من کلیه ام را به قیمت ۳۹ میلیون تومان به یک مبل فروش فروختم. من از این پول برای باز کردن یک مغازه خوار و بار فروشی استفاده کردم. هیچ چیز نداشتم. من می توانم با یک کلیه زندگی کنم، اما آیا ممکن است بدون کار یا بدون هیچ پولی بتوانم زندگی کنم؟»
شکاف بزرگی بین تعداد بیماران نیازمند کلیه و تعداد اعمال جراحی پیوند کلیه که هر سال انجام می شود وجود دارد. افزایش سالیانه ۷ درصدی تعداد بیماران مبتلا به نارسایی کلیه در حال تشدید این وضعیت است و این موجب رونق هر چه بیشتر بازار غیر رسمی فروش کلیه می شود.
ظاهرا هم خریداران و هم فروشندگان این بازار چاره دیگری جز معامله این کالای غیرعادی ندارند. تا زمانی که تقاضا وجود دارد، عرضه نیز ادامه خواهد داشت.