به گزارش «نماینده»، پخش مستند «چنارستان» در جشنواره سینما حقیقت جنجال زیادی به پا کرد. مستندی که به بهانه چنارهای خیابان ولیعصر(عج) تهران ساخته شده بود اما بسیاری معتقد بودند که بیان حرف‌ها و کنایه‌های دیگری را به این بهانه دنبال می‌کند. تلقی حمایت از دوران قاجار و فضای جامعه در دوران پهلوی‌ها بخش مهمی از انتقادات به این اثر را شامل می‌شد.

محمد آفریده پدر هادی آفریده کارگردان این اثر مستند هم همواره با حواشی زیادی در فضای رسانه‌ای کشور همراه بود. محمد آفریده مدت زیادی به دلیل سال‌های فعالیت‌اش در مرکز مستند و سینمای تجربی و برخی مستندها و آثاری که در آن جا ساخته شد زیر سوال و پاسخ‌خواهی رسانه‌ها قرار گرفته بود. بخشی از این انتقادات را در اینجا می‌توانید بخوانید.

حالا قرار بر این است که مستند «چنارستان» از تلویزیون ایران پخش شود و این سوال وجود دارد که آیا صحنه‌هایی که با انتقادات زیادی همراه بود، از این مستند حذف شده است یا نه؟ بخشی از این انتقادات را می‌توانید در اینجا مشاهده کنید. برخی پخش این سبک مستندها از تلویزیون را بر پایه آنچه نفوذ محمد آفریده می‌خوانند، تفسیر کرده و گمانه‌زنی‌ها درباره پخش مستند «چنارستان» متعلق به هادی آفریده فرزند او را هم در این راستا تفسیر می‌کنند. البته این مسأله و ادعا هنوز توسط شبکه مستند تأیید یا رد نشده است.

یکی دیگر از انتقاداتی که بسیار جدی درباره این فیلم مطرح می‌شود این است که موضوع حضور مرحوم مرتضی احمدی از هنرمندان به نام ایران در بخشی از این مستند، توجیه پخش آن از تلویزیون شده است. منتقدان معتقدند که مسئولان رسانه‌ای حامی این فیلم محتوای آمده در این فیلم را زیر این آیتم تبلیغاتی که به نوعی سوء استفاده از مرحوم احمدی نیز تلقی می‌شود آگاهانه یا ناآگاهانه مخفی کرده‌اند.

به عنوان مثال هادی آفریده، کارگردان این اثر مستند دراین باره گفته بود: «چنارستان» آخرین فیلمی‌‌‌‌‌‌‌ است که زنده یاد مرتضی احمدی در آن حضور دارد. همچنین چهره های دیگری چون کامران عدل، دکتر احمد نادعلیان، علی دهباشی، حوری اعتصام، عین‌الله کیوان‌شکوه، حسن میرزاعلی، اسکندر مختاری، سعید سادات‌نیا، امیر انوش‌فر، ایرج حسابی، نوا توکلی‌مهر و... نیز در کار حاضر هستند و درباره موضوع سخن گفته اند.

***

روایت آفریده از این مستند چیز دیگری است او درباره این اثر می‌گوید: این فیلم که برای ساخت آن دو سال و نیم زمان گذاشته ام، تاریخ بیش از ۱۰۰ سال خیابان ولیعصر را به مخاطب نشان می‌‌‌‌ دهد و بهانه ای است تا تاریخ اجتماعی و خاطرات جمعی مردم تهران را نیز در قالب آن مرور کنیم. ضمن اینکه این اثر به بازیابی مهم ترین وقایع فرهنگی و اجتماعی این خیابان می‌‌‌‌‌پردازد.

این مستندساز یادآور شد: ضمن اینکه ما پژوهش های میدانی، کتابخانه ای و فیلمخانه ای گسترده ای داشتیم. به این ترتیب حدود ۱۰۰ سال فیلم آرشیوی از خیابان ولیعصر در این کار گردآوری شده و ما نه تنها فقط از فیلمخانه ملی بلکه از منابع دیگر استفاده کردیم و تصاویری برای اولین بار استخراج شده اند. مثلا ما تصاویر هوایی تهران عصر قاجار را در «چنارستان» داریم که یک خلبان سوئدی آنها را گرفته و ما برای اولین بار از این تصاویر استفاده کرده ایم.

تهیه کننده و کارگردان «چنارستان» به سرمایه گذاری مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در این اثر اشاره کرده و می‌گوید: این فیلم سال گذشته در جشنواره سینما حقیقت رکورد دار تعداد کاندیدا در جشنواره شد. این فیلم در رشته های بهترین فیلم، تدوین، نویسندگی گفتار متن، صداگذاری و پژوهش نامزد شده بود که از این میان سه جایزه بهترین فیلم بلند شهری، نویسندگی گفتار متن و صداگذاری را به دست آورد.

نسخه ای کوتاه تر از فیلم برگزیده سینما حقیقت؟

اما آفریده در بخشی از خبر ارسالی شبکه مستند برای رسانه‌ها از برخی تغییرات خبر داده و گفته که «چنارستان» سعی می‌‌‌‌‌‌‌ کند با نگاه سوم شخص به مستندهای ژورنالیستی نزدیک شود، درباره ویژگی های نسخه ای که قرار است از شبکه مستند سیما روی آنتن برود، تصریح کرد: ما یک نسخه ویژه تلویزیون آماده کرده ایم که قدری با نسخه برگزیده شده در جشنواره سینما حقیقت متفاوت است. نمایش فیلم های مستند در تلویزیون می‌‌‌‌‌‌‌ تواند به همراهی و همدلی بیشتر مخاطبان و فیلمسازان و امیدبخشی به جامعه منجر شود.

شبکه مستند هم گفته که «چنارستان» در ادامه ویژه برنامه های شبکه مستند با مضمون محیط زیست، جمعه ۹ مرداد ساعت ۱۴ روانه آنتن خواهد شد.

باید دید این مستند از تلویزویون نمایش داده می‌شود و نسخه نمایش داده شده چه اصلاحاتی داشته است؟ آیا نمایش این مستند بدون اعمال تغییرات، دامنه انتقادها را به پای تلویزیون هم می‌کشاند یا نه؟