به گزارش «نماینده»، برجام ماحصل قریب به دوسال مذاکرات فشرده و پیچیده تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان با کشورهای۱+۵ است. نتیجه این مذاکرات با واکنش های فراوانی در سطوح سیاسی کشور همراه شده است. «پارس» به بررسی روایت اصلاح طلبانه به متن فنی جمع بندی مذاکرات هسته ای پرداخته است و با دکتر محمدجواد حق‌شناس عضو شورای مرکزی اعتماد ملی و مدیرکل وزارت کشور در دوران اصلاحات به گفت و گو پرداخته است.

- آیا شما همه متن توافق وین میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای ۱+۵ را مطالعه کرده اید؟

همه متن توافق را نخوانده ام، اما قسمت اعظم آن را خوانده ام.

- آیا همه تحریم ها به صورت کامل و یک جا در روز اجرا لغو خواهد شد؟

به نظر می رسد که برداشته شدن تحریم ها طبق زمان-بندی انجام می شود و یک جا لغو نخواهد شد. گفتنی است که تحریم های ایران از چند دسته تشکیل یافته است و به یک صورت نبوده است. یک سری از تحریم ها ناشی از قطعنامه های صادر شده از سوی شورای امنیت بوده است که مهم ترین بخش تحریم ها را تشکیل می داد. این شش قطعنامه در دولت جناب آقای احمدی نژاد علیه ایران صادر شده است. طبیعتاً تمامی کشورهای دنیا باید از این قطعنامه ها تبعیت می کردند؛ چرا که برای همه اعضای سازمان ملل الزام آور بود، حتی برای خود اعضای دائم شورای امنیت هم امکان گریز وجود نداشت؛ چرا که بدان رأی مثبت داده بودند و هم این که آن ها الزام آور بودند. فلذا می شود گفت که برای ایران هم دور زدن تحریم های مربوط به شورای امنیت عملاً دشوار بود به خصوص دو تحریمی که عملاً فضا را برای یک رفتار اقتصادی مناسب در کشور کاملاً با مشکل همراه کرده بود؛ یکی تحریم سوئیف بود که کلاً نقل و انتقالات پولی ایران را با خارج از کشور تحت الشعاع قرار می داد و عملاً غیرممکن شده بود. دیگری تحریم صادرات نفت ایران بود که صادرات نفت ایران را از دوونیم میلیون بشکه در روز، نزدیک به پانصد تا شسصدهزار بشکه کاهش داده بود.

تحریم های دوم و سوم هم از سوی اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا بود. تحریم های ایالات متحده آمریکا در نوبه خود به دو نوع تقسیم می شد؛ یکی از آن ها را تحریم هایی تشکیل می داد که دولت آمریکا وضع کرده بود و دیگری شامل تحریم هایی می شد که کنگره آمریکا وضع کرده بود. در مجموع با احتساب دو نوع تحریم ایالات متحده آمریکا، چهار نوع تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران وجود داشت.

به نظر می رسد، با صدور قطعنامه جدید از سوی شورای امنیت در بیست ونهم تیرماه، قطعاً قطعنامه های تحریمی که توسط شورای امنیت صادر شده بود، متوقف می شود و عملاً این بخش از تحریم ها که شامل مهم ترین آن می شد، رفع می شود. تحریم های اتحادیه اروپا نیز علی القاعده رفع خواهد شد؛ البته آن ها منتظر گزارش های راستی آزمایی آژانس خواهند بود و ما فعلاً باید منتظر گزارش آژانس باشیم.

در مورد تحریم های ایالات متحده آمریکا نیز باید گفت که آن دسته از تحریم ها که مربوط به دولت آمریکا است، طبیعتاً رفع خواهد شد اما با توجه به حاکمیت جمهوری خواه ها در کنگره، نسبت به تحریم هایی که از سوی کنگره وضع شده است، با مشکل مواجه خواهیم شد. معمولاً قطعنامه های تحریم در آمریکا سالیانه تمدید می‌شود و هر سال نیاز به تأیید رئیس جمهور آمریکا دارد. بایستی منتظر بود که آیا این تحریم ها با توجه به فضای جمهوری خواه ها شکسته خواهد شد یا نه؟ اما اگر چنان-چه این تحریم ها مجدداً تصویب شود، به نظر می‌رسد که دولت آمریکا با توجه به تعهدی که به اجرای قطعنامه دارد، آن را تأیید نکند. قطعنامه جدید صادر شده از سوی شورای امنیت، تمام دولت ها را موظف به تبعیت از این قطعنامه می کند.

به نظر نمی رسد که حتی اگر این تحریم ها توسط کنگره تصویب شود، رئیس جهور آمریکا خواسته باشد که آن را تأیید کند و به احتمال زیاد حتی اگر رئیس جمهور بعدی آمریکا هم از حزب دموکرات نباشد، علی القاعده بر اساس قواعد شناخته شده حقوق بین المللی بایستی مصوبه تحریمی کنگره را وتو کند.

- آیا طبق متن امکان بازرسی از مراکز و تأسیسات نظامی ما وجود دارد و از دانشمندان ما بازجویی خواهد شد؟

آقای ظریف و عراقچی خیلی روشن این موضوع را مطرح کردند که بر اساس روال عادی این اتفاق نباید انجام گیرد و در تمام دنیا نیز روال کار بر همین منوال است. اما فرداروزی اگر بنابر هر دلیلی گزارشی دال بر یک اتفاق مشکوک نه در تهران، حتی در یک کشور دیگر مثل ژاپن هم ارائه شود، طبیعتاً ممکن است طبق آن گزارش و بر اساس قواعد NPT درخواست بازدید کنند. آن امری که در سخنان آقای ظریف و عراقچی به-عنوان «روند مدیریت شده» از آن تعریف شده است، امکان بازدید به صورت محدود را فراهم می کند، حتی ممکن است خود آن محل هم نباشد بلکه جغرافیای نزدیک آن محل مورد بازدید قرار گیرد؛ چرا که آثار فعالیت های هسته ای محدود در یک نقطه خاص نمی شود. بنابراین اگر ادعایی وجود داشته باشد، در نزدیکی آن محل یا در همان محل به شکل مدیریت شده و به صورت نقطه ای امکان بازدید می تواند فراهم شود. اما با توجه به گزارش هایی که مذاکره کنندگان ارائه می دهند، به نظر نمی رسد که این موضوع در وضعیت موجود خیلی جای نگرانی باشد.