به گزارش «نماینده» عباسعلی کدخدایی سخنگوی سابق شواری نگهبان به بررسی برخی زوایای حقوقی پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت در مذاکرات هسته‌ای پرداخت که مشروح آن در ادامه از نظر می گذرد:

آنچنان که مستحضرید پیش نویس قطعنامه موید برجام، آماده شده و به سازمان ملل رفته است. با توجه به اینکه فرایند قانونی بررسی این توافق در ایران انجام نشده، آیا بعد از صدور قطعنامه شورای امنیت در خصوص بحث هسته‌ای که قرار است امروز انجام شود، امکان پذیرش یا رد آن در ایران وجود دارد؟

کدخدایی: طبق مواد ۲۴ و ۲۵ منشور سازمان ملل که دولت‌ها اختیارات خودشان را در زمینه صلح و امنیت بین‌المللی به شورای امنیت تنفیذ کردند، لذا فرض بر این است که معمولا قطعنامه های مصوب شورای امنیت برای همه کشورها مخصوصاً کشورهایی که مخاطب آن هستند لازم الاتباع است و پس از تصویب کشورها نمی‌توانند قطعنامه را در مراجع داخلی‌ خود از جهت حقوقی مورد بررسی، تصویب و یا عدم تصویب قرار بدهند بنابراین این فرض که قطعنامه شورای امنیت در خصوص بحث هسته‌ای، در مجلس شورای اسلامی هم مورد برررسی قرار بگیرد بر اساس مفاد منشور سازمان ملل امکان پذیر نیست.

در شرایطی که به گفته شما بعد از تصویب این قطعنامه امکان تایید یا رد از ایران گرفته می‌شود، با توجه به قانونی که در مجلس در خصوص حفظ دستاوردهای هسته‌ای داشتیم و با توجه به اینکه ایران نیز به نحوی توسط وزیر امورخارجه خود رسما پذیرش متن قطعنامه را اعلام کرده است آیا نباید قبل از صدور این قطعنامه متن مورد توافق به تصویب مجلس و تایید شورای عالی امنیت ملی می‌رسید و بعد برای شورای امنیت ارسال می‌شد؟

کدخدایی: می‌توان اینگونه گفت که خیلی بهتر بود خود توافق وین هم ابتدا در مجلس شورای اسلامی مورد بحث و بررسی قرار می‌گرفت و اگر مورد تایید واقع می‌شد به طرف خارجی منعکس می‌شد و آنها هم بر اساس موافقت مجلس آن را در مراجع بین المللی مطرح می‌کردند.

متاسفانه این حداقلِ فرصت نسبت به بررسی قطعنامه از مجلس شورای اسلامی سلب شده است، مخصوصاً اینکه این قطعنامه، اصطلاحاً قطعنامه فصل هفتمی خواهد بود (فصل هفتم منشور) و به نوعی در توافق‌نامه وین هم رضایت ایران به نوعی منعکس شده است و همچنین از جهت مفاد قطعنامه هم بر اساس آنچه که در موافقت نامه وین آمده از جمله قطعنامه‌هایی هست که هیچکدام حتی از دولت‌هایی که دارای حق وتو هستند حق وتو کردن آن را ندارند.

بعد از صدور این قطعنامه آیا تصویب آن و یا حتی بررسی اصل توافق وین در مجلس و شورای عالی امنیت ملی از نظر داخلی و بین‌المللی جایگاهی خواهد داشت؟

کدخدایی: از جهت بین المللی اگر فرض این باشد که این متن مورد توافق در وین متن نهایی بوده و از سوی مقامات ایرانی نیز مورد تایید واقع شده است بنابراین امکان تغییر خاصی در متن پیش‌بینی نمی‌شود چون در مراجع بین‌المللی و بر اساس حقوق بین‌الملل دولت به مفهوم کل آن یعنی دستگاه و ساختارهای حکومتی همه به شکل یک‌جا به یک موافق‌نامه بین‌المللی متعهد هستند؛ در این صورت به نظر می‌رسد که اگر متن وین را یک متن موافقت نامه رسمی بدانیم طبیعتاً همه مقامات، دستگاه‌ها و یا ساختارهای حکومتی هم به نوعی متعهد به آن شده‌اند اما اگر آن را به عنوان یک سند الزام‌آور تلقی نکنیم قطعاً به نظر می‌رسد که مجلس شورای اسلامی می‌تواند ورود کند امکان جرح و تعدیل آن را دارد و این جرح و تعدیل و هرگونه اصلاحی که در آن به عمل بیاید می‌تواند به طرف خارجی هم ابلاغ شود منتهی هنوز برای افکار عمومی روشن نیست که آیا متن وین به عنوان یک موافقت‌نامه نهایی مورد تصویب مقامات ایرانی قرار گرفته است یا خیر که اول این نکته باید روشن شود.

آیا زمانی که قطعنامه شورای امنیت صادر شد می‌توانیم آن را نپذیریم و یا آن را اجرا نکنیم؟

کدخدایی: الآن هم سرنوشت توافق نامه وین مشخص نشده است که آیا ما آن را به عنوان سند الزام‌آور از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران پذیرفته‌ایم یا خیر؟ این مساله  در پذیرش و یا عدم پذیرش تعهدات آن بسیار تأثیرگذار است و نکته دوم اینکه عرض کردم اگر قطعنامه در چارچوب توافقات وین تصویب شود قطعاً بسیاری از اختیارات جمهوری اسلامی ایران سلب می‌شود؛ چون عرض کردم قطعنامه به شکل کلی برای همه دولت‌ها مخصوصاً دولت‌های مخاطب لازم الاتباع است.

تبعات عدم اجرای چنین قطعنامه‌ای با توجه به اینکه ذیل فصل هفت منتشور سازمان ملل نیز قرار است صادر شود برای ایران چه خواهد بود؟

کدخدایی: هم در توافق وین و هم در خود پیش‌نویس قطعنامه‌ای که الآن منتشر شده البته اگر به همین شکل تصویب شود، ما  قطعنامه‌های قبلی را که به صورت پراکنده بود و دولت ایران هم به نوعی مخالفت خود را نسبت به آنها اعلام کرده بود را در قالب یک قطعنامه  از طرف دولت ایران می‌پذیریم که این یک بار حقوقی برای ما دارد. ما در موافقت‌نامه وین پذیرفته‌ایم که این قطعنامه جایگزین بقیه قطعنامه‌ها شود و از جهت حقوقی هم مکانیزم‌هایی که در پیش‌نویس قطعنامه آمده؛ عکس‌العمل جامعه بین‌المللی در صورت هر گونه ادعایی مبنی بر عدم رعایت تعهدات ایران را در پی خواهد داشت.

نکته دوم اینکه با یک مکانیزم بسیار سریع مجدداً همان تحریم‌ها و یا به عبارت قطعنامه همان مجازات‌ها می‌تواند بازگشت و اعاده داده شود و شاید هم به نحو شدیدتر و جدی‌تر اتفاق افتد که این همان چیزی است که در پیش‌نویس قطعنامه اعلام شده است.

این مجازات‌های شدیدتر تا چه اندازه‌ای از طرف شورای امنیت قابل انجام است؟

کدخدایی: فصل هفتم معمولاً در واقع مواردی هست که یک نقض فاحش صلح و امنیت بین المللی اتفاق افتد و به نوعی اجازه داده می‌شود که از مکانیزم‌های مختلف از جمله توسط به زور کشورهای تحت هدایت سازمان ملل استفاده کند و این خوف وجود دارد که اگر ما در این چارچوب پیش برویم و با توجه به مفاد قطعنامه و موافقت‌نامه وین در واقع به نوعی این توسل به زور را توسط آنها بپذیریم که این نکته‌ای است که نسبت به آن باید موضع جمهوری اسلامی ایران خیلی شفاف و روشن بیان شود.