به گزارش نماینده از ایسکانیوز، کسب مقام علمی و دستیابی به مدارج بالای تحصیلی یکی از آن دست موفقیت هایی است که انسان در هر سن و سالی و در هر مقامی و منسبی که باشد علاقه مند به اخذ آن خواهد بود. اما راهیابی به دانشگاه و کسب مدارج بالای علمی در کشور ما داستانی طولانی و بسی پر فراز و نشیب دارد. دانشگاه ها شرایط متفاوتی را از انباشت خیل عظیم علاقه مندان به ادامه تحصیل پشت درهای بسته تا ورود بی آزمون دانشجو را در خود تجربه کرده اند.
هرچند امروزه دانشگاه ها با محدودیت های دوران گذشته در پذیرش دانشجو روبرو نیستند ولی همچنان در نحوه ورود و شرایط پذیرش دانشجو دستخوش دگرگونی های مداومند و از میان مقاطع تحصیلی دانشگاهی، دوره دکتری بیشترین تحولات را به خصوص در چهار سال اخیر شاهد بوده است.
آنچه در نحوه پذیرش دانشجو در مقطع دکتری گذشته است!
مهم نیست اولین دانشجویان مقطع دکتری چه ساللی در دانشگاه های کشور پذیرش شد، مهم این است که در آن سالها دانشگاهها به صورت مستقل و بر اساس سرفصل هایی که از سوی گروه های آموزشی تعیین می شد در زمان های متفاوتی از همدیگر آزمون خود را برگزار و پس از مصاحبه های شفاهی و بررسی فعالیت های علمی داوطلبان، پذیرفته شدگان را معرفی می‌کردند.
داوطلبان آزمون دکتری در این سالها باید در رشته مورد نظر خود در تمامی دانشگاه‌های ارائه کننده این رشته، در آزمونی مجزا شرکت می‌کردند و متحمل هزینه‌های بسیار می‌شدند. این نحوه پذیرش دانشجو در مقطع دکتری تا زمان تصدی سیزدهمین وزیر علوم به قوت خود باقی بود تا اینکه کامران دانشجو به عنوان وزیر علوم وقت در سال ۸۹ آیین نامه ای را صادر کرد که بر اساس آن دانشگاه ها موظف شدند پذیرش دانشجوی دکتری را بر اساس آزمون نیمه متمرکز سازمان سنجش و مصاحبه دانشگاه ها تغییر دهند.
آزمون نیمه متمرکز چیست؟
براساس آنچه در دفترچه راهنمای انتخاب رشته سازمان سنجش سال ۹۰ آمده است، روش گزينش نيمه متمرکز، روشي است که اسامي پذيرفته شدگان نهايي به صورت قطعي و در يک مرحله اعلام نمي شود و معرفي اوليه داوطلب به صورت چند برابر، بر اساس ۸۰ % نمره كل آزمون و ۲۰ % معدل كارشناسي و كارشناسي ارشد و سهميه داوطلب صورت می‌گیرد.
همچنین در این دفترچه قید شده است که "پذیرش نهایی از میان داوطلبان پذیرفته شده در مرحله اول و منحصرا براساس نمرات ارسالی دانشگاهها خواهد بود و نمره اولیه، در پذیرش نهایی تأثیرگذار نیست
برگزاری اولین آزمون نیمه متمرکز؛ دانشگاهها نگران، دانشجویان خوشحال
اولین آزمون نیمه متمرکز دکتری ۹۰ با حضور۱۳۰ هزار و ۹۰۰ داوطلب شامل ۸۰ هزار و ۶۹ نفر معادل ۶۱ درصد مرد و ۵۰ هزار و ۹۱۱ نفر معادل ۳۹ درصد زن، در ۹ گروه و ۱۰۷ کد رشته در ۳۲ شهر ایران و ۶۱ حوزه امتحانی برگزار شد که در میان داوطلبان دکتری این سال عادل فردوسی پور مجری و گزارشگر ورزشی نیز به چشم می‌خورد.
در حالی که قبل از برگزاری آزمون ۹۰، شنیده‌ها خبرهای خوشی برای داوطلبان داشتند و داوطلبان راضی از تغییرات جدید و رهایی از رفت و آمدهای بسیار بودند اما این لبخند رضایت پس از اعلام نتایج بر لبان داوطلبان خشکید. پس از آغاز مصاحبه ها و اعلام هزینه های مصاحبه نارضایتی داوطلبان آغاز شد. این بار داوطلبانی که در ۵ محل معرفی شده بودند باید به ۵ دانشگاه می رفتند و ۵ بار هزینه مصاحبه می‌پرداختند. با این حال در این میان دانشگاه تهران با دریافت دوبرابری هزینه مصاحبه موج نارضایتی را به همراه داشت.
این ماجرا در همینجا پایان نیافت؛ پس از اعلام نتایج اولیه و مجاز شدن ۱۵ هزار نفر از میان ۱۳۱ هزار داوطلب آزمون دکتری، دانشگاهها در حالی درپی اعلام نتایج نهایی داوطلبان خود بودند که احمدی‌نژاد رئیس جمهور وقت و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه فوق العاده در تیرماه همان سال، دستور بر افزایش پذیرش دانشجوی دکتری و فراهم کردن امکانات از سوی دولت برای اجرای شدن آن صادر کرد.
پس از این حکم مقرر شد، تعداد داوطلبان آزمون دکتری که برای مصاحبه معرفی شده بودند به ۲۰ هزار نفر افزایش یابد و ظرفیت نهایی پذیرش دانشگاهها نیز از ۵ هزار و ۴۳۱ نفر به ۱۰ هزار نفر برسد.
اعلام نتایج اولیه آزمون هرچند نارضایتی دانشجویان را به همراه داشت اما دستور احمدی‌نژاد مبنی برای افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو دانشگاهها را در بن بست نبود امکانات و کمبود استاد قرار داد چرا که دولت وعده خود را در راستای افزایش امکانات عملی نکرد.
۳ دوره آزمون دکتری نیمه متمرکز و هر سال یک تغییر
آزمون دکتری نیمه متمرکز پس از سال ۹۰ تا به امروز با تغییرات پی در پی روبرو بوده و هر ساله حواشی بی شماری را به همراه داشته است. آزمون سال ۹۱ مشابه با سال پیش اما با تفاوتی اندک برگزار شد، در این دوره برخلاف قبل که بیشتر آزمون عمومی بود، به صورت اختصاصی برگزار شد و برای هر یک از ۲۸۵ کد رشته ۵ درس و در مجموع برای حدود ۱۵۰۰ درس طراحی سئوال انجام شد.
در سال ۹۲ اما این آزمون با تغییراتی در ضرایب تأثیرگذاری مصاحبه و آزمون برگزار شد. در این سال ۸۰ درصد نمره آزمون و ۲۰ درصد معدل در نتایج اولیه تأثیرگزار بود و در نتایج نهایی به میزان ۳۰ درصد نمره اوليه آزمون و ۷۰ درصد نمره مربوط به مصاحبه دانشگاه ها در پذیرش دانشجوی دکتری مؤثر واقع شد.
سال ۹۳ نیز این آزمون از تغییرات ضرایب تأثیرگذاری مصون نماند و نتايج براساس نمره كل حاصل از ۸۰ درصد نمره آزمون و ۲۰ درصد معدل و گزینش نهایی براساس تأثیرگزاری۳۰ درصد نمره اوليه آزمون و ۷۰ درصد نمره مصاحبه انجام خواهد شد.
حذف آزمون تخصصی دکتری از سال ۹۴
هرچند نتایج نهایی آزمون دکتری سال ۹۳ هنوز اعلام نشده است اما با این وجود متولیان امر آموزش و تحصیلات تکمیلی در پی تدوین قوانین و اساسنامه نهایی برای آزمون دکتری هستند. حتی مجلس نیز پا به این عرصه گذاشته و طرح سنجش و پذیرش دانشجو در دوره های تحصیلات تکمیلی اکنون به صورت یک فوریتی در مجلس مطرح شده است.
حسین حسینی مدیر کل دفتر گسترش آموزش عالی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران، از حذف کنکور دکتری تخصصی از سال آینده براساس آیین نامه ابلاغی به دانشگاهها خبر داده و در تشریح این آیین نامه گفته است: در واقع براساس این آیین نامه یک آزمون عمومی از سوی سازمان سنجش از داوطلبان گرفته و یک کارنامه‌ای برای داوطلب صادر می‌شود سپس این کارنامه عمومی در اختیار داوطلب و دانشگاه قرار می‌گیرد و دانشگاه نیز براساس آزمون خاصی که خود دارد (به صورت مصاحبه و یا کتبی) می‌تواند پذیرش خود را انجام دهد، بنابراین دو مرحله سنجش و یک مرحله پذیرش صورت می‌گیرد.
دکتر مجتبی شریعتی نیاسر روز سه شنبه ۳۱ خرداد در یک نشست خبری نیز تمامی موسسات آموزش عالی را ملزم به پذیرش سیاست‌های اتخاذ شده کرد و گفت: آیین‌نامه پذیرش دانشجوی دکتری در راستای تفویض اختیار به دانشگاهها انجام شده و وزارت علوم بررسی می‌کند که دانشگاه به بلوغ لازم برای انتخاب دانشجوی دکتری رسیده است یا خیر.
وی با بیان اینکه این آیین‌نامه با استانداردهای جهانی هماهنگ است، در رابطه با تصمیم گیری نهایی پذیرش دانشجوی دکتری گفت: تصمیم‌گیری قرار نیست توسط دانشگاه انجام شود بلکه جمع‌بندی جامع توسط یک شورای سیاستگذاری که متشکل از اعضای حقیقی، حقوقی و شامل روسای چند دانشگاه بزرگ است، صورت می‌گیرد.
طرح سنجش و پذیرش دانشجو در تحصیلات تکمیلی در انتظار رای مجلس
هرچند آیین‌نامه جدید پذیرش دانشجوی دکتری از سوی وزارت علوم به دانشگاهها ابلاغ شده است اما کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس همچنان در حال بررسی بر روی طرح سنجش و پذیرش دانشجو در مقطع دکتری است و ۳۱ خرداد آخرین جلسه ای بوده که این کمیسیون بر روی این طرح کار کرده و بررسی های لازم در خصوص اعتراضات و نواقصی موجود در خصوص این طرح را انجام داده است.
بر طبق آخرین اظهارات قاسم احمدی لاشکی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در گفت و گو با ایسکانیوز، اشکالاتی در طرح سنجش و پذیرش دانشجوی دکتری وجود داشته و اعضای کمیسیون به این جمع‌بندی رسیدند که نظر مرکز پژوهش های مجلس در این رابطه اتخاذ کنند و بعد مجدد بر روی طرح سنجش و پذیرش دانشجوی دکتری کار کنند. در زمینه هایی نیز مرکز پژوهش های مجلس نظرش را اعلام کرده و نامه آن را ابلاغ کرده است اما هنوز در صحن علنی مجلس نیامده و تا پایان ماه مبارک رمضان باید منتظر آن باشیم.
موافقان و مخالفان استقلال دانشگاه ها، از عدالت آموزشی تا تضییع حق دانشجویان مستعد
هرچند طرح سنجش و پذیرش دانشجو دکتری هنوز به صحن علنی مجلس نرسیده است و مجلسی ها نظر خود را در این رابطه اعلام نکرده اند اما خبر استقلال دانشگاه ها برای پذیرش دانشجو مخالفان و موافقان خود را پیدا کرده است.
قاسم احمدی لاشکی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، در گفت و گو با ایسکانیوز، استقلال دانشگاه ها را سبب ضایع شدن عدالت آموزشی دانست و بیان کرد: در کشورهای توسعه یافته دانشگاه ها را مبنای آزمون دکتری قرار می دهند و به دانشگاه ها استقلال می دهند؛ هرچند مبنا قرار دادن دانشگاه برای پذیرش کاری درست است اما در کشور ما بستر این موضوع آماده نیست و ما هنوز معیارهای دقیق برای ارزیابی دانشجویان نداریم. همین موضوع سبب می شود تا برای سنجش و پذیرش دانشجویان سلیقه ای عمل شود و ممکن است حق بسیاری از دانشجویان مستعد ضایع شود.
وی طرح سنجش و پذیرش نسخه شفا بخش دانشگاه کشور ما در حوزه تحصیلات تکمیلی و دکتری عنوان کرد و افزود: طرح سنجش و پذیرش می تواند تا حدود زیادی گره گشا باشد. بخش اعظمی را به نمره علمی اختصاص دهد و بعد از آن دانشگاه ها اختیار این را داشته باشند تا با مصاحبه و گزینش بتوانند دانشجو پذیرش کنند.
علی اصغر زارعی، نايب‌رئيس دوم کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شواری اسلامی، در گفت و گو با ایسکانیوز با اشاره به لزوم تدوین چهارچوبی برای پذیرش دانشجوی دکتری همچون مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، یکی از اهداف طرح سنجش و پذیرش دانشجو دکتری را جلوگیری از دخالت دانشگاه ها در پذیرش دانشجو عنوان کرد و گفت : هدف این طرح جلوگیری از دخالت های دانشگاهی و گروه های علمی در دانشگاه هاست و به دنبال این است چهارچوبی را تدوین کند تا عدالت آموزشی از طریق آن محقق شود و به سنجش یک پارچه ای را برای پذیرش دکتری دست یابد.
موسی اکرمی، رئیس گروه فلسفه علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی اما ظاهرا یکی از کسانی است که از استقلال و افزایش اختیارات دانشگاه ها برای پذیرش دانشجو در مقطع دکتری استقبال می کند.
وی در گفت و گو با ایسکانیوز استقلال دانشگاه ها را سبب بالا بردن کیفیت مقطع دکتری دانسته و افزوده است: در بسیاری مواقع دانشجویانی در مقطع دکتری پذیرش می شوند که از صلاحیت برخوردار نیستند و افزایش درصد مصاحبه علمی توسط دانشگاه ها سبب خواهد شد تا از ورود دانشجویان فاقد صلاحیت جلوگیری شود.
هرچند آیین نامه پذیرش دانشجو به دانشگاه ها ابلاغ شده است اما همچنان موافقان و مخالفان استقلال دانشگاه ها در پذیرش دانشجو دکتری باید تا پایان ماه مبارک رمضان صبر کنند تا نظر نهایی مجلسی ها را در رابطه با میزان استقلال دانشگاه ها مشخص شود.
اما همچنان این دانشجویان و طالبان علم هستند که باید در پس این تغییر و تحولات، چالش ها را پشت سر بگذارند تا از سد کنکور بگذرند.