گروه مجلس نماینده - امروز برخی کمر همت بسته‌اند طرح استانی شدن انتخابات مجلس را که این روزها در دستور کار صحن علنی قرار دارد، به انتخابات امسال برسانند. طرحی که حتی همان اندک موافقان پر و پا قرصش هم نگرانی‌های موجود در این طرح را انکار نمی‌کنند. نگرانی هایی که قرار بود کمیسیون شوراها با در نظر گرفتن نظرات نمایندگان برطرف کند، اما گویا تغییرات اخیر ایجاد شده در کمیسیون نتوانسته است منتقدین را اقناع کند و هنوز انتقادات جدی متوجه طرح است.
طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی اگر به تصویب نهایی در مجلس و سپس به تأیید شورای نگهبان برسد، هر یک از منتخبان مردم علاوه بر کسب حداقل مشخصی از آراء حوزه انتخابیه ـ که یک یا چند شهر را شامل می‌شود ـ باید نصاب معینی از آراء استان را نیز کسب کند و این به معنای آن است که رأی‌دهنده‌ای در شمال یک استان می‌تواند با رأی دادن به یک کاندیدای نمایندگی شهر جنوبی استان، سرنوشت ۴ سال آینده نماینده سایر حوزه‌های انتخابیه را نیز رقم بزند. البته این طرح به مورد ذکر شده محدود نمی‌شود و در آن مواد متنوع نیز گنجانده شده است.
دغدغه طراحان طرح این بوده که نمایندگان الآن نگاه منطقه‌ای و جزئی به همه موضوعات دارند و در آن مسائل ملی خیلی اولویت ندارد. دغدغه‌ای که مخالفان طرح هم آن را دارند، اما معتقدند این روش راه‌حلی مناسب برای این مشکل نیست و باید چاره دیگری اندیشیده شود.
صاحب‌نظران، اشکالات زیادی را متوجه این طرح می‌دانند. موارد زیر تنها چند نمونه از این اشکالات است که ابراهیم کارخانه‌ای، نماینده همدان آنها را برشمرده است:
الف- چالش‌های جدی در انتخاب کاندیداهای اصلح: ۱. به علت کثرت کاندیداها مردم ناگزیرند به فهرست‌های انتخاباتی دیکته شده توسط گروه‌ها و جریانات سیاسی رأی دهند. ۲ کاهش امکان ورود نیروهای نخبه شهرستانی در رقابت‌های سخت و هزینه‌بر استانی
ب- هزینه‌های کلان تبلیغاتی: ۱. سطح هزینه‌های انتخاباتی از حوزه شهرستان به استان افزایش خواهد یافت و این موضوع امکان ورود پول‌های کثیف را نیز افزایش می‌دهد. ۲. در صورت کشیده شدن به دور دوم و یا ابطال یک حوزه شهرستانی بار مالی بسیار بالایی در سطح استان بر کاندیداها و دولت تحمیل می‌گردد. ۳. به علت گستردگی حوزه انتخابیه، نقش کارتل‌های بزرگ تبلیغاتی و رسانه‌ای افزایش می‌یابد.
ج- کمرنگ شدن ارتباط مردم با نمایندگان: ۱. با توجه به گستردگی حوزه انتخابیه رابطه بین مردم و موکلین بخصوص در شهرهای کوچک و روستاها به‌شدت کاهش می‌یابد و در اثر این کاهش ارتباط امکان نظارت عمومی مردم بر نمایندگان نیز کاهش خواهد یافت. ۳. با تغییر مسیر انتخابات، نمایندگان مردم وام‌دار جریان‌های سیاسی و احزاب می‌شوند.
د- کاهش سطح نظارت نمایندگان و افزایش تخلفات: ۱. نقش نظارتی نمایندگان با توجه به گسترش محدوده جغرافیایی حوزه انتخابیه کاهش می‌یابد. ۲. نظارت دقیق بر انتخابات به علت کثرت کاندیداها و دامنه وسیع رقابت‌های انتخاباتی به شدت کاهش خواهد یافت.
هـ- آسیب‌های سیاسی، امنیتی و اجتماعی: ۱. با افزایش دخالت‌های احزاب و تشکل‌ها، خواسته‌های حزبی و گروهی جایگزین خواسته‌های مردمی خواهد شد. ۲. پنهان‌کاری‌های حزبی و تقسیم قدرت و سهم خواهی احزاب در تشکیل کابینه دولت به‌شدت افزایش خواهد یافت. ۳. آسیب‌های امنیتی ناشی از دسته‌بندی‌های قومی، قبیله‌ای و فرقه‌گرایی مذهبی در سطح استان به‌شدت افزایش یافته و امکان انتخاب کاندیداهای اصلح تحت تأثیر مسائل جانبی به‌شدت رنگ می‌بازد. ۴. مردم برخی شهرستان‌ها به مرور از شرکت در انتخابات دلسرد می‌شوند فقط به دلیل اینکه وقتی کاندیدای اصلح موردنظرشان با بالاترین رأی در سطح شهرستان به مجلس راه پیدا نمی‌کند و دیگری با رأی کمتر و پول بیشتر در تبلیغات استانی با داشتن رأی بیشتر در کل استان به مجلس راه می‌یابد.
کارخانه‌ای پس از برشمردن ۳۹ مورد اشکال ـ که ما فقط برخی را آورده‌ایم ـ پیشنهاد می‌کند چنانچه در تصویب این طرح ارتقاء جایگاه نمایندگی از نگاه شهرستانی به استانی است، این اقدام با تصویب شرح وظایف نمایندگان در قالب سطوح شهرستانی، استانی و ملی امکان‌پذیر خواهد بود و ضرورتی ندارد که در حال حاضر و در شرایط ویژه منطقه‌ای که توطئه‌های استکبار جهانی خصوصاً در زمان برگزاری انتخابات، برنامه‌ریزی و مدیریت می‌گردد، پایه‌های استحکام انتخاباتی سی‌وشش‌ساله کشور با آسیب‌های جدی سیاسی و امنیتی مواجه گردد.
کلیات این طرح دوم اردیبهشت‌ماه امسال در صحن علنی مجلس تصویب شد، اما علی لاریجانی در همان جلسه گفت: «طرح استانی شدن انتخابات مجلس ابهاماتی دارد و باید برای بررسی و اصلاح به کمیسیون ارجاع شود» رئیس مجلس به گزارش معاونت نظارت مجلس هم اشاره کرد و گفت: «این طرح واقعاً اشکالاتی دارد و اگر در صحن علنی بررسی شود، شاید نتوانیم همه ایرادات آن را برطرف کنیم.»
پس از این توضیحات و عکس‌العمل‌های شدید نمایندگان مقرر شد این طرح برای بررسی بیشتر و گرفتن نظرات نمایندگان منتقد، به کمیسیون شوراها برود و پس از رفع اشکالات به صحن بازگردد.
مدت دو هفته‌ای که رئیس مجلس برای بررسی کمیسیون در نظر گرفته بود، طولانی شد و پس از ۷ هفته چکش‌کاری این طرح به صحن علنی بازگشت و در سه نوبت جلسات علنی این هفته مورد بررسی قرار گرفته است که ۵ ماده این طرح با در نظر گرفتن پیشنهاد‌های نمایندگان تاکنون تصویب شده است.
سخنگوی کمیسیون شوراها در گفتگو با «نماینده» از تغییرات صورت گرفته در این طرح این‌طور خبر داد که با ۵ ماده به کمیسیون رفته و اکنون نتیجه بررسی کمیسیون یک طرح ۱۲ ماده‌ای است که در دستور کار فعلی نمایندگان قرار دارد. حجت‌الاسلام زارع‌زاده مهریزی با اشاره به اینکه منتقدان مدعی وجود ابهام در این طرح هستند، گفت: اکنون با اضافه شدن مواد جدید هیچ ابهامی باقی نمانده است.
حسینعلی حاجی‌دلیگانی در پاسخ به ادعای رفع ابهامات طرح در کمیسیون معتقد است اکثر انتقادات به اصل موضوع وارد است و اشکالاتی نیز به خود طرح داریم. وی می‌گوید اصل طرح استانی شدن انتخابات به ضرر مردم است، چون موجب تضعیف جمهوریت نظام و قطع یا کاهش ارتباط مردم با حاکمیت خواهد شد.
طرح استانی شدن انتخابات یک‌بار در سال ۸۶ برای ارائه نظر و مشورت به شورای نگهبان ارسال می‌شود و این نهاد نیز نظر مخالفش را با آن ابراز می‌کند. اخیراً سخنگوی شورای نگهبان در یکی از نشست‌ها با خبرنگاران گفته بود اگر طرحی که مجلس امسال مصوب کند مشابه طرح قبلی باشد مسلماً باز هم اشکالات شورای نگهبان به قوت خود باقی است.
زارع زاده مهریزی در خصوص این موضوع گفت: مشکلات موجود در طرح سال ۸۶ در طرح امسال برطرف شده است؛ اما حاجی‌دلیگانی با اشاره به اینکه در طرح جدید فقط یک سهم ۱۵ درصدی برای شهرستان در نظر گرفته‌اند گفت: ماهیت طرح تغییر نکرده و مغایرت‌های اعلام شده قبلی همچنان برقرار است. نماینده شاهین‌شهر این‌طور نتیجه می‌گیرد که: شورای نگهبان قطعاً ایرادهای جدی نسبت به این طرح خواهد گرفت و بررسی آن فقط یک فرصت سوزی از مجلس است که چیزی را عاید طراحان نمی‌کند.
اختلاف‌نظر در مورد این طرح به‌قدری زیاد است که هیچ‌یک از فراکسیون‌های سیاسی مجلس در این خصوص بیانیه نداده‌اند و اعضا را برای این طرح مختار گذاشته‌اند.
یک عضو شورای مرکزی فراکسیون اصولگرایان معتقد است نمی‌شود مرزبندی و قضاوت دقیقی بین مخالفان و موافقان و طیف‌های سیاسی ترسیم کرد، اما به‌صورت کلی اغلب اصولگرایان مخالف طرح هستند و اغلب اصلاح‌طلبان و اعضای فراکسیون رهروان با تصویب آن موافق‌اند. به گفته حاجی‌دلیگانی وقتی طرح در جلسه شورای مرکزی فراکسیون اصولگرایان مطرح شد، به‌جز دو نفر بقیه با آن مخالفت می‌کنند، اما اخیراً یکی از همین دو نفر حامی طرح نیز به تغییر نظرش اذعان می‌کند و اکنون به جمع مخالفان پیوسته است. این تغییر نگرش البته تازگی ندارد. سیدمحمد سادات ابراهیمی نماینده شوشتر نیز در روز دوم اردیبهشت‌ماه وقتی به‌عنوان مخالف کلیات طرح صحبت کرد، گفت: بنده جزو طراحان این طرح بودم اما به دلیل تغییرات بنیادینی که در کمیسیون تخصصی بر روی طرح اتفاق افتاد، من هم به مخالفان طرح پیوستم.
نماینده شاهین‌شهر اصفهان در این زمینه به یک تقسیم‌بندی دیگر نیز قائل است. وی گفت: نمایندگان مراکز استان‌ها که از امکانات بیشتری برخوردارند نسبت به این طرح تمایل دارند ولی نمایندگان شهرستان‌ها که محرومیت را بیشتر لمس کرده‌اند علاقه چندانی به این طرح ندارند زیرا می‌دانند که با تصویب این طرح ممکن است به‌مراتب کمتر از وضعیت فعلی دیده و رسیدگی شوند.
اخیراً یک نماینده اصلاح‌طلب عضو فراکسیون رهروان از جلسه فراکسیون این‌طور گفته بود: ظاهراً نظر مراجع ذیصلاح از جمله شورای نگهبان درخصوص طرح استانی شدن انتخابات منفی است، لذا مقرر شد در این موضوع تصمیم‌گیری کرده و وقت مجلس را در صورت مخالفت مراجع ذیصلاح نگیریم. نماینده مردم اردبیل ادامه می‌دهد: ظاهراً بساط طرح استانی شدن انتخابات در مجلس نهم نیز برچیده خواهد شد.
حال باید منتظر باشیم و ببینیم درحالی‌که: الف) تغییرات صورت گرفته در کمیسیون شوراها نظرات مخالفان طرح را برآورده نکرده است، ب) علی‌الظاهر شورای نگهبان نسبت به این طرح نظر منفی دارد، ج) نمایندگان طرح مهم هسته‌ای را در اولویت دارند و پس از آن هم قرار است علاوه بر تعطیلات معین سالانه و همیشگی صحن علنی یک ماه نیز به مناسبت تابستان به تعطیلات بروند؛ آیا این طرح مجال آن می‌یابد که مراحل لازم را سپری کند و خودش را به فیلتر شورای نگهبان برساند؟ اصرار نمایندگان طراح طرح استانی شدن انتخابات قرار است تا کی ادامه پیدا کند! آیا این طرح نیز مانند مجالس قبل به آرشیو سپرده می‌شود تا نمایندگان مجالس بعدی آن را ادامه بدهند؟