نماینده/ «ما وقتی می‌گوییم باید تحریم‌های ظالمانه رفع شود بعضی‌ها چشمان‌شان زیاد نچرخد». این عبارات جملات نام آشنای رئیس جمهور در مراسم هفته گرامیداشت محیط زیست است. گویی شیخ تدبیر چون از جملات بعدی خود باخبر بود برای معتدل کردن چرخش چشم های متعجب از اظهاراتش هشدار می دهد. «تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود، منابع آبی زیاد شده و بانک‌ها احیا شوند. آنها که ملت ما را تحریم کرده‌اند ظلم بزرگی مرتکب شده‌اند اما عده‌ای در داخل هم نمی‌دانستند تحریم چیست». جملاتی که اگر بخواهی از دایره انصاف خارج نشوی، شنیدنش آنهم از رییس جمهوری در لوای تدبیر آنقدر تعجب برانگیز هست که نیازمند هشدار قبلی باشد! بعد از اظهارات حاشیه ساز روحانی و گره زدن آب خوردن به تحریم، واکنش ها آغاز شد. از انتقادات مردم، که این روزها به سرعت انتقاداتشان را با زبان طنز به تلخی در شبکه های مجازی ابراز می کنند، شنیده ها بسیار است و دست به دست شدن تصاویر و لطایف در این خصوص شاهد مثالی بر این مدعاست.
شاید این خاصیت کلید واژه لرزان آب باشد که به محض عنوانش، خواهی نخواهی ۱۴۰۰ سال چون برق و باد از پیش چشمانت می گذرد و ناگاه خود را در سال ۶۱ می بینی، آنجا که قیمت آب ...
از این رو علاوه بر فراگیری واکنش های جوکی و هشتکی در شبکه های اجتماعی و تیتر شدنِ بلافاصله اظهارات رئیس دولت تدبیر، برخی نیز در میان قهقه های تلخ، به روضه خوانی روی آوردند و نوشتند: «آب خوردن مردم به «ســـــــ بر حسین ـــــــلام» بستگی دارد، نه تحریم»
دامنه اظهارات رئیس جمهور که به راحتی و همچون آب خوردن، حتی آب را نیز به تحریم گره زد، به نشست خبری روز گذشته نیز کشیده شد. روحانی که سعی داشت از حواشی سخنان جنجال برانگیزش بکاهد و به رفع رجوع عدم برنامه ریزی و مدیریت دولت، که از پس گره زدن امور خرد و کلان کشور به تحریم بیرون زده بود، بپردازد؛ در پاسخ به سوال انتقادگونه خبرنگاری که پرسید «چرا دولت همه امور کشور از جمله آب خوردن مردم را به رفع تحریم ها گره زده» عنوان داشت: «این دولت در زمان تحریم برنامه ریزی کرده و معضلات را حل کرده و البته این نکته را نیز باید بگویم که تحریم هیچگاه موفق نبوده است و به اهداف خود نرسیده است. در ایران نیز تحریم موفق نبوده اما موثر بوده باید بین موفق و موثر بودن فاصله بیندازیم تحریم به اهداف خود نرسیده است. آنها قصد داشتند ما را تحریم کنند اما موفق نشدند. اما تحریم مشکلاتی را برای جامعه ما بوجود آورده. گاهی سئوال می کنند که مشکلات گذشته و مشکلات امروز مربوط به تحریم است یا مدیریت؟ قطعا مدیریت بالاتر از تحریم هاست و اساس مدیریت درست است. ما می توانیم کار را پیش ببریم اما اینکه بگوییم تحریم تاثیر ندارد، درست نیست».
در این میان اما گذشت یک هفته ای زمان هم نتوانست اظهارات رئیس جمهور را به فراموشی بسپارد و علاوه بر واکنش های خودجوش مردمی، اقشار و سطوح مختلف مسئولین هم نسبت به این اظهارات بی تفاوت ننشستند و گره زدن همه امور به تحریم، کلیدواژه مشترک اظهارنظرها و سخنرانی ها شد. واکنش هایی که مشت های نمونه خروار آن در پی می آید:
در همین راستا آیت الله آملی لاریجانی؛ رئیس دستگاه قضا تأکید کرد: «با وجود تذکر این مسئله از سوی مقام معظم رهبری و مسئولان نظام باز هم می شنویم که عده ای تمام مشکلات کشور را به مسئله تحریم ها و مذاکرات گره می زنند و به راحتی تمام سرمایه های ملی و داخلی، توانمندی های جوانان و استعدادهای داخلی را نادیده می گیرند؛ گرچه تردیدی نیست که تحریم ها مشکلاتی را ایجاد کرده اما باید مدنظر قرار دهیم که ملت ایران با تکیه بر توان داخلی برهه هایی سخت تر از این به مانند دفاع مقدس را پشت سر گذاشته است. اینکه در مقابل دشمن به گونه ای سخن بگوییم که گویا تمام مشکلات کشور معطوف به تحریم ها است و کشور بر اثر این تحریم ها کاملاً وا مانده و راهی به جلو ندارد، کار غلطی است».
حجت الاسلام رییسی، دادستان کل کشور نیز نسبت به اظهار نظر رییس جمهور انتقاد کرده و ابراز داشت: «این را که برخی‌ها می‌گویند آب خوردن ما هم بسته به مذاکرات است، یک خطای راهبردی می‌دانم. اینگونه صحبت کردن کددادن به دشمن محسوب می‌شود و دشمن نیز از آن سوءاستفاده کرده و باعث می‌شود که ما را محتاج مذاکرات بداند»
همچنین آیت الله یزدی؛ رئیس مجلس خبرگان رهبری، تصریح کرد: «دولت نباید همه مسائل روزمره را به تحریمها گره بزند و کارها نباید به نتیجه مذاکرات و توافق موکول شوند بلکه توجه به قابلیت‌های داخلی امری اساسی و مهم است».
اظهارات رئیس دولت یازدهم آنچنان گران بود که شهردار تهران را نیز به واکنش واداشت. محمدباقر قالیباف تأکید کرد: «مشکلات فقط به خاطر تحریمها نیست. بی‌برنامگی و ضعف مدیریت در این دولت و دولت پیشین از تحریمها هم مؤثرتر است.آمریکا نباید احساس کند که ما وابسته به تصمیم و اراده او هستیم»
گره زدن آب خوردن به تحریم، بهارستانی ها را نیز به ناچار به واکنش کرد تا آنجا که علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی عنوان داشت: «سهم تحریمها در وضع اقتصادی کشور تنها ۲۰ تا ۳۰ درصد است و باید دولت همت کند و زمینه‌های رونق اقتصاد و تولید را در کشور برای گذر از تحریم‌های ظالمانه فراهم کند»
علیرضا زاکانی، سخنگوی فراکسیون اصولگرایان مجلس شورای اسلامی نیز تصریح کرد: «ارتباط دادن مشکلات معیشتی مردم با تحریم ها و مسائل هسته ای قبل از اینکه موضوعی کارشناسی، منطقی و درست باشد، امری سیاسی و کاملا نادرست است».
حجت الاسلام مرتضی آقا تهرانی، نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز طی سخنانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه تهران، انتقاد خود از اظهارات رئیس جمهور را اینگونه بیان کرد: «چرا باید بگوییم ابر و باد و مه و خورشید و فلک و حتی آب و همه چیزمان مربوط به هسته‌ای است؟! چرا باید اینگونه بیان شود؟ به چه کسی می‌خواهیم با این سخنانمان علامت بدهیم؟ نباید مردم را از تحریم بترسانیم چون هرگز این گونه نبوده است. ما حاضر نیستیم عزت اسلامی‌مان را برای هیچ چیزی زیر پا بگذاریم گرچه غربی‌ها حقمان را خورده‌اند و باید بگیریم؛ مشکل اصلی دشمنان ما همین است»
احمد توکلی، نماینده اقتصاددان مردم تهران در مجلس نیز تصریح کرد: «فقط یک سوم مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌هاست نباید فقط چشم بدوزیم به نتایج مذاکرات و توافقات احتمالی آن، ما باید اول ریشه های فساد در داخل کشور را از بین ببریم.» وی همچنین ربط دادن همه مشکلات اقتصادی به تحریمها را یک خطای راهبردی دانست و تأکید کرد که باید خودمان را از این خطای راهبردی حفظ کنیم
حمیدرضا فولادگر، رئیس کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی نیز تصریح کرد: «رفع بسیاری از موانع سرمایه‌گذاری و رونق تولید در دست دولت است. دوستانی که در این دولت هستند وقتی می‌خواستند به دولت قبل انتقاد کنند اعلام می‌کردند که ۳۰ درصد مشکلات اقتصاد و تولید مربوط به تحریم است و ۷۰ درصد مشکلات مدیریتی و ساختاری است».
امیر خجسته؛ رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس همچننی تأکید کرد: تحریم در ۲۰ تا ۳۰ درصد وضعیت اقتصادی کشور تأثیر گذاشته است. گره زدن مسائل به تحریم به مصلحت نیست
علاوه بر بهارستانی ها، محسن رضایی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در واکنش به آب خوردن تحریمی اظهار داشت: «به هر حال تحریمها تأثیراتی داشته است اما اینکه فکر کنیم نمی‌توانیم این تحریمها را کنار بگذاریم و یا آنها را خنثی کنیم برداشت درستی نیست».
محسن رفیق دوست، رئیس اسبق بنیاد مستضعفان و جانبازان با انتقاد از گره‌زدن همه مشکلات به تحریم گفت: «این مسئله از باور نداشتن مردم ناشی می‌شود. نباید حل مشکلات مردم را به لغو تحریمها متصل کنیم».
حجت‌الاسلام حیدر مصلحی، مشاور عالی رئیس ستاد کل نیروهای مسلح نیز در همین راستا افزود: «مشکلات اقتصادی کنونی کشور ناشی از تحریمها نیست و براساس بررسی‌های انجام شده ۲۰ درصد مشکلات به تحریمها بازمی‌گردد».
اظهارات رئیس جمهور، انتقادات اقتصاددانان را نیز رسانه کرد و در همین راستا ابراهیم رزاقی، عضو هیئت علمی و استاد دانشگاه تصریح کرد: «به نظر می رسد ربط دادن تمام مشکلات اقتصادی کشور ناشی از بی برنامه بودن دولت درزمینه های اقتصادی کشور است»
سید احسان خاندوزی؛ مدیر دفتر اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس نیز تأکید کرد: «اینکه کارکرد اصلی اقتصاد را منوط به برداشتن معبر تحریم کنیم، اشتباه اول است. سیاست‌گذاران نباید فراموش کنند قاعده اقتصادی کنش و واکنش می‌طلبد و کنش اقتصادی را نباید ابتدا با پاسخ دیپلماتیک بدهیم».
عادل پیغامی نیز تأکید کرد: «به عنوان یک دانشگاهی این سؤال را مطرح می‌کنیم که چرا آب خوردن را به تحریم ربط می‌دهید؟ با تحریم هزینه مبادله افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذاری خارجی کم می‌شود اما آیا در زمان غیرتحریم هم سرمایه‌گذاری خارجی در ایران زیاد بود؟ خیر زیاد نبود زیرا مشکل اصلی ساختاری و نهادی بود و موجب فرار سرمایه‌‌ها می‌شد».
جمشید پژویان نیز تصریح کرد: «بخشی عظیمی از مشکلات اقتصادی کشور داخلی است و مشکلی که ما در کشور با آن روبه‌رو هستیم، ربطی به تحریمها ندارد لذا نباید همه چیز را به تحریمها ربط بدهیم. حتی می‌توان گفت که درصدی از این فشارها و جو روانی حاکم بر کشور با انگیزه‌های سیاسی شکل گرفته است. نوعی سیاست که این باور را در جامعه به وجود می‌آورد که اگر ما بتوانیم در مذاکرات به توافق برسیم، همه چیز عالی می‌شود و اگر هم این اتفاق نیافتد، با مشکل روبه‌رو خواهیم شد»
علاوه بر اقتصاددانان، رحیم پور ازغدی هم در نشست کمیسیون تعلیم و تربیت بسیج گریزی به اظهارات شیخ تدبیر زد و گفت: «اینکه برخی از مسئولان صراحتاً می‌گویند آب خوردنمان با اراده غرب است محصول آموزش و پرورش و درس خواندن در مکتب غرب است امروز حتی نخبگانمان متأسفانه با این تفکر بزرگ شده‌اند»
حسین شریعتمداری هم در سرمقاله کیهان نوشت: «با عرض پوزش از مردم شریف کشورمان و فقط برای توضیح بیشتر - و البته بسیار مختصر- درباره این بخش از سخنان رئیس‌جمهور محترم باید گفت که صاحبنظران در همه دنیا بر این باورند که بسیاری از کشورهای منطقه نظیر عربستان، اردن، قطر، امارات و... بدون اجازه آمریکا آب نمی‌خورند و در همین حال و هوا رئیس‌جمهور کشورمان - بی‌آنکه‌بخواهد یا بداند - اینگونه به دشمنان القاء می‌کند که ما - نستجیربالله - بدون کمک و همراهی آنان اساسا آب هم نداریم! چه رسد به اینکه اجازه خوردن داشته باشیم»
کاظم انبارلوئی هم تأکید کرد: «رئیس جمهور گفت همه مشکلات حتی مشکلات کمبود آب آشامیدنی هم مربوط به تحریم هاست این درحالی است که سال گذشته رهبر انقلاب با اختصاص بودجه نزدیک به ۸ میلیارد دلار از صندوق ارزی برای مهار آب های داخلی موافقت کردند؛ بنابراین مشکل منابع و پول برای جلوگیری از بحران آب نداریم؛ بلکه حل این مشکل نیازمند همت و مدیریت صحیح است و باید وزارت نیرو با یک برنامه دقیق و کارشناسی شده برای حل بحران کم آبی اقدام عملی انجام دهد»
مهدی محمدی نیز انتقاداتش را اینگونه ابراز کرد: «آقای رئیس‌جمهور با گره‌زدن "آب خوردن" مردم به رفع تحریمها به آمریکایی‌ها اطمینان داد مطلقا لازم نیست کوتاه بیایند چون آب خوردن ما هم لنگ کاغذی است که آمریکا پای آن را مهر کند»
در همین راستا رضاسراج نیز عنوان کرد: «اینکه بگویند "باید تحریمها برداشته شود تا مشکل آب خوردن مردم حل شود"، از منظر مکتب امام(ره) بشدت مردود است»
دامنه انتقادات به گره زدن تحریم ها حتی به آب خوردن توسط رئیس جمهور به نماز جمعه هم کشیده شد و ربط دادن آب و باران به تحریمها توهین به شعور مردم است و تأکید بر اینکه نباید بی‌مدیریتی‌ها و بی‌تدبیری‌ها را به گردن تحریمها بیندازیم و ... نیز از محورهای سخنرانی اکثر خطبای جمعه بود. به عنوان نمونه آیت الله خاتمی، خطیب جمعه تهران تصریح کرد: «نباید همه چیز را به رفع تحریمها گره زد. برخی چنین القا می‌کنند که اگر تحریمها لغو نشود بحران پیدا می‌کنیم، قطعا چنین نیست. البته اگر توافق صورت نگیرد، اوباما بحران پیدا می‌کند».
آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد نیز عنوان داشت: امروز برخی تمام موفقیت‌ها را نادیده می‌گیرند و می‌گویند رفع مشکلات ما در گرو رفع تحریم‌هاست لذا به تعبیر قرآن در دل این افراد مرض است و تردید در خدا و خداباوری دارند که به سمت دشمن می‌روند.
ميراحمدرضا حاجتي، خطیب جمعه اهواز هم ربط دادن آب خوردن به تحريمها و سخن از خزانه خالي را كار ناصوابي خواند و همچنین آیت‌الله محمدنقی لطفی، امام جمعه ایلام تصریح کرد: «ربط دادن مشکلات کشور به لغو تحریمها دشمن را گستاخ‌تر می‌کند. اقتصاددانان دل‌سوز حتی حامی دولت چنین اظهاراتی را در واقع اعلام بی‌برنامگی دولت پس از دو سال در حل مشکلات اقتصادی که شعار تبلیغاتی دولت تدبر و امید بود است، می‌دانند. ارتباط دادن همه مشکلات داخلی حتی آب خوردن و محیط زیست، اشتغال جوانان، صنعت و موضوعات سیاسی به توافق و لغو تحریمها، تقابل آشکار با شعار راهبردی و مهم اقتصاد مقاومتی و یک نوع فرافکنی و اعلام عدم توانایی در مدیریت کلان اقتصادی کشور است»
با وجود اینکه از گره زدن آب و باد و مه و خورشید به تحریم در اظهارات دکتر روحانی قریب به یک هفته می گذرد همچنان واکنش ها و انتقادات به این ادبیات و عقیده ادامه دارد. نکته جالب توجه اینکه مسعود نیلی مشاور اقتصادی دولت قبلاً تصریح کرده بود «باید توجه داشته باشید که رفع تحریم ها قرار نیست برای اقتصاد ایران معجزه گر باشد. در صورتی که مذاکرات به نتیجه مطلوبی هم نزدیک شود حداکثر ۳۰ ذرصد خواسته های ایران محقق شده و در نتیجه برخی تحریم های نمادین مانند سوئیفت برداشته می شود»
در این میان قاطعانه ترین پاسخ و حتی راهکار را باید در بیانات رهبری جستجو کرد. آنجا که گویی این روزها و بهانه تراشی ها را در خشت اول فروردین ماه سال جاری می دیدند و از این رو بیان داشتند: «وقتی که اجازه نمی دهند که شما برای زمین خودت از بیرون آب بیاوری، باید چاه حفر کنی و از درون زمین خودت آب بیرون بیاوری تا محتاج آب آن همسایه‌ی بخیل نباشی؛ باید از درون خود استمداد کنیم و بتوانیم کارها را پیش ببریم...»