نماینده: ایران برای طرف‌های درگیر جنگ جهانی اول اهمیت بسیار بالایی داشت. این اهمیت به حدی بود که هر کدام از طرفین جنگ یعنی دولت‌های متفقین انگلستان، روسیه، فرانسه و آمریکا از یک سو و دولت‌های محور یا متحد عثمانی، آلمان و اتریش از دیگر سو تمام تلاش خود را برای حضور پررنگ‌تر و بهره‌برداری بیشتر از این سرزمین استراتژیک به کار گرفته بودند. البته شیوه هر کدام از این دو گروه با گروه دیگر تفاوت بسیاری داشت. دول متفق، اشغال خاک ایران را در برنامه خود قرار داده و دول محور بر تسلط بر فکر و اندیشه ایرانیان تمرکز کرده بودند. درباره اقدامات انگلیس و روسیه تاکنون بسیار گفته شده اما فعالیت‌های دول محور کمتر مورد بحث قرار گرفته است. باتوجه به این موضوع در زیر مهم‌ترین اقدام آلمان‌ها برای کنترل فکر و اندیشه ایرانیان مسلمان را با هم مرور می‌کنیم.
محمد ویلهلم
پس از آغاز جنگ جهانی اول میان متفقین و دول محور در ایران احساسات ضد روسی و انگلیسی اوج گرفت. مردم ایران که سال‌ها شاهد مداخلات روس‌ها و انگلیسی‌ها در امور کشور خود بودند، از پیروزی‌های سریع آلمان در آغاز جنگ خوشحال بودند. در این بین مأموران دولت آلمان نیز برای افزودن این احساسات ضد متفقینی و افزایش محبوبیت امپراتور خود یعنی ویلهلم دوم، شایعه‌ای را به سرعت در بین مردم نشر دادند که امپراتور آلمان مسلمان شده و حتی ختنه کرده است! آنان در انتشار این شایعه به حدی تلاش کردند که بسیاری از رجال درجه اول ایران هم آن را پذیرفتند! این پذیرش به حدی گسترده بود که برخی ایرانیان تلاش کردند تا برای پیوستن به سپاه سلطان مسلمان آلمان و جهاد در کنار برادران آلمانی علیه کفار روس و انگلیس راهی اروپا شوند. اقدامی که البته در اغلب موارد به همراهی با سپاهیان عثمانی در جنگ علیه روسیه منتهی شد و کمتر فردی از این مومنان به مسلمان شدن امپراتور آلمان توانست به مبارزه علیه روس‌ها و انگلیسیان مسیحی موفق شود.
انجام وظایف دینی در کارزار
برای درک بهتر این وضعیت بد نیست تا روایت مورخ‌الدوله سپهر از نگاه بزرگان ایران به مسلمان شدن ویلهلم دوم را با هم مرور کنیم. سپهر که در آغاز جنگ جهانی اول به عنوان منشی اول سفارت آلمان در ایران فعالیت می‌کرده، در خاطرات مکتوب روز سیزدهم ژانویه ۱۹۱۵ خود که بعدها به نام «ایران در جنگ بزرگ» منتشر شده، در این باره نوشته است: «روز سیزدهم ژانویه به دیدن نظام الملک در باغ او واقع در بهارستان، به اتفاق فُن کاردورف رفتیم. نظام الملک از رجال معمّر و اشراف معروف ایران است که اخیراً به پیشکاری آذربایجان منصوب شده و مأموریت یافته است که در التزام ولیعهد به تبریز عزیمت نماید. پس از تعارفات متبادله، از شارژه دافر (کاردار) آلمان پرسید از اعلیحضرت «محمد ویلهلم» امپراتور چه اطلاعی دارید؟ کاردورُف جواب داد: با اینکه اعلیحضرت در جبهه جنگ است معهذا در آنجا هم وظایف مذهبی را فراموش نمی‌کند.»
روزنامه قانون