نماینده؛ دکتر محمد مهدی مظاهری*/ اعتراضات به کشته شدن «مایکل براون»، نوجوان ۱۸ ساله سیاهپوست آمریکایی، توسط افسر پلیس، در شهر فرگوسن ایالت «میسوری» وارد اولین هفته خود شد و این تظاهرات همچنان در برخی از نقاط آمریکا به خشونت کشیده می شود و در ابعادی گسترده تر به سایر ایالات آمریکا گسترش یابد. نوشتار زیر به بررسی علل و چشم انداز این تحولات می نگرد.

ارزیابی اعتراضات شهر فرگوسن(ایالت میسیوری)

شلیک به یک نوجوان غیرمسلح باعث چند روز اعتراض علیه نژادپرستی و تنش بین جامعه سیاه‌‌پوستان با پلیس، در شهرهای مختلف آمریکا شده است. نبود شفاف سازی درباره چگونگی کشته شدن مایکل براون ۱۸ ساله، موجب برافروختن خشم سیاه پوستان گردیده است. این اعتراضات یادآور اعتراض‌های مشابهی در فلوریدا است که دو سال پیش و در اعتراض به کشته شدن نوجوان سیاهپوست دیگری رخ داده بود.

دلیل اصلی وقوع تحولات اعتراضی در شهر فرگوسن اکثریت جمعیت سیاه ‌‌پوست آن  است‌ که به قتل مایکل براون‌، اعتراض دارند؛ آن ها هم چنین درباره بیکاری و نیز دولت محلی که منعکس‌کننده تنوع موجود در جامعه آنها نیست، شکایت دارند. ساکنان شهر از دیرباز احساس می‌کنند شورای شهر و دستگاه پلیس که اکثر اعضای آن سفید پوستان هستند، آنها را به حاشیه رانده اند و از حقوق خود محروم کرده‌اند.

در واقع فرگوسن از شهرهای کوچک در حومه سنت لوئیس، از شهرهای بزرگ ایالت میسوری است. ۶۷ درصد از ساکنان این شهر سیاهپوست‌اند اما نسبت آنها در سطوح مدیریتی و امنیتی شهر ناچیز است. در واقع مردم فرگوسن و جمعیت سیاه پوست کل آمریکا، درک نادرستی از رفتار پلیس ندارند، آنها می‌دانند که با رفتاری غیرانسانی مواجه شده‌اند، ساکنان سیاه پوست این شهر می‌دانند که با آنها همچون شهروندان رده دوم رفتار شده است.

نگاه دولت و پلیس آمریکا

پلیس ایالت میسوری، «دارن ویلسون» را به عنوان شلیک‌کننده به «مایکل براون» نوجوان ۱۸ ساله که منجر به مرگ او شد، معرفی کرد. پلیس اعلام کرده این مرد سیاه‌‌پوست جوان پیش ‌از کشته شدنش، مظنون به «دزدی مسلحانه» سیگار به ارزش حدود ۵۰ دلار از یک مغازه بوده است. به گفته پلیس، در تصاویری که از دوربین مداربسته این فروشگاه به دست آمده، «به نظر می‌رسد» که سارق، مایکل براون است.

در حال حاضر به دلیل گسترش آشوب ها، پلیس ایالتی مسئولیت کنترل سنت لوئیس را بر عهده گرفته و به برقراری ساعات منع آمد و شد و اعلام وضعیت فوق العاده پرداخته است. مأموران پلیس در این ایالت در حالی که سوار بر خودروهای زرهی هستند، به اعتراضات پاسخ می دهند. این خودروهای زرهی در اصل برای مقاومت در مقابل مین و مواد منفجره طراحی شده اند.

در بعضی مناطق دیگر، مأموران پلیس در حالی دیده می شوند که پیراهن های سبز و شلوارهای مخصوص استتار، چیزی شبیه یونیفورم های تفنگداران دریایی آمریکا، برتن دارند و تفنگ های ویژه M۴ مورد استفاده نیروهای ارتش را حمل می کنند. تصاویری از این دست حاکی از آن است که منطقه حومه ای فرگوسن در اثر اقدامات پلیس به «منطقه جنگی» تبدیل شده است.

این رویدادها در واقع ماحصل چندین دهه نظامی کردن عمدی نیروی پلیس آمریکا است، روندی که پس از حملات ۱۱ سپتامبر با تزریق گسترده منابع مالی تقویت شده و به نام امنیت ملی توجیه شده است. نتیجه این شده که پلیس آمریکا بیشتر شبیه یک ارتش تهاجمی و اشغالگر شده است تا یک نیروی اجتماعی برای حفاظت از مردم.

البته پیکان نظامی شدن نیروی پلیس در آمریکا، به طور فزاینده‌ای به سمت اقلیت ‌ها و طبقات فقیر جامعه بوده است. در این بین باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، ضمن تراژدی خواندن قتل این نوجوان، برای آرام نمودن افکار عمومی آمریکا اعلام کرد بهانه‌ای برای اعمال زور بیش از حد لازم توسط پلیس وجود ندارد، اما اعمال خشونت علیه مأموران پلیس را هم محکوم کرد.

به نظر می رسد باراک اوباما که خود نیز فردی سیاه پوست است، می کوشد با همراه کردن خود با جامعه سیاه پوستان، آرامش و امنیت را به ایالتهای آمریکا بازگرداند. به گونه ای که وی حتی بعد از تبرئه پلیسی که مدتی قبل  نوجوان سیاه پوست دیگری به نام  «تریوان مارتین» را کشته بود،   لب به انتقاد از سیستم قضایی آمریکا گشود و گفت: مطمئنم اگر فرد کشته شده یک سفید پوست بود وضعیت به گونه دیگری پیش می رفت!

مقایسه اعتراضات با اعتراض های جنبش وال استریت

بحران در ایالت میسیوری گسترده شده و تظاهرات بیش از ۱۰۰ شهر آمریکا را در بر گرفته و می توان این اعتراضات را با اعتراض های جنبش وال استریت مقایسه کرد. زمانی که به دلایل شکل گیری جنبش وال استریت و ادامه اعتراضات فعلی در ایالتهای مختلف آمریکا توجه کنیم، می بینیم که تشابهات زیادی بین این دو حرکت اجتماعی در جامعه آمریکا وجود دارد.

جنبش وال استریت در اعتراض به مسائلی همچون فقر، بیکاری، قدرت و نفوذ شرکت‌های بزرگ، نابرابری اجتماعی، جنگ‌های خاورمیانه، بدهی دانشجویان و پاداش‌های زیاد برای مجریان وال استریت، صورت گرفت. تظاهرکنندگان همچنین خواهان وضع مالیات بیشتر بر طبقه ثروتمند و پاسخگویی بانک‌ها در قبال اقداماتشان بودند که به بحران اقتصادی آمریکا دامن زده بود.

هم اکنون نیز ادامه اعتراضات در ایالت میسوری و کشیده شدن آن به بیش از ۱۰۰ شهر آمریکا از جمله نیویورک، بوستون، سنت لوئیز و فیلادلفیا، ضمن نشان دادن اعتراض مردم به عملکرد نیروهای پلیس، نارضایتی آنها از فقر، بی عدالتی و تبعیض، به ویژه در مناطق حاشیه ای را نیز مشخص می سازد. ادامه خشونت و تظاهرات این واقعیت را برجسته کرده است که فقر با بیشترین سرعت در حومه‌های شهرهای آمریکا در حال گسترش است و این مناطق به محل زندگی اکثریت فقرای آمریکا تبدیل شده‌اند.

در واقع در ایالت میسوری، یک جامعه ۲۱ هزار نفری زندگی می‌کند که میزان فقر در آن از سال ۲۰۰۰ دو برابر شده و این مسئله نیز به کینه و دشمنی بر سر تفکیک نژادی و نابرابری اقتصادی دامن زده است.

وضعیت سیاهان و اقلیت های نژادی در آمریکا

وضعیت سیاهان و اقلیت های نژادی در آمریکا بسیار دشوار است و آمار جرم و جنایت در میان اقلیت ها بسیار بالاست و به همین علت هم اقلیت ‌ها بیشتر بازداشت و دادگاهی و در نهایت زندانی یا مجازات می‌شوند. همه این مشکلات ریشه در تاریخ چند صد ساله آمریکا دارد، و از زمانی شروع شد که بردگی در آمریکا وجود داشت. اقلیت‌ها به ویژه آفریقایی تباران آمریکا چرا که آن ها هنوز نتوانسته‌اند از فقر و مشکلات اقتصادی که نتیجه نظام بردگی در آمریکا بوده است، نجات پیدا کنند. بنابراین بیشتر بودن جرم و جنایت در میان سیاه ‌‌پوستان نتیجه فقر و مشکلات اقتصادی آنهاست که باعث شده است بسیاری از آنها بیکار باشند و دچار افسردگی و ناامیدی شوند.

چشم انداز تحولات

در واقع تعداد مردم فقیر ساکن در مناطق حومه‌ای محروم آمریکا، از سال ۲۰۰۰، از دو برابر نیز بیشتر شده است، در حالی که این روند در شهرها ۵۰ درصد بوده است. میزان فقر در فرگوسن در سال ۲۰۱۲ حدود ۲۲ درصد بوده است، در حالی که بنا بر اعلام دفتر داده ‌های سرشماری آمریکا این رقم در سال ۲۰۰۰ حدود ۲/۱۰درصد بود.

مناطق حومه‌ای در حاشیه آتلانتا تا کلرادو اسپرینگز، ارقام مشابهی داشته‌اند. در حال حاضر بیش از نیمی‌از ۴۶ میلیون نفر آمریکایی که در فقر به سر می‌برند، در مناطق حومه شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند. علاوه بر این موارد، رشد اقتصادی اندک، نرخ بیکاری بالا و چشم انداز رکود اقتصادی جدید، وضعیت معیشتی میلیون ها خانواده آمریکایی را سخت تر کرده است. در چنین شرایطی خطر ناآرامی‌هایی مانند تظاهراتی که فرگوسن را تکان داد بیشتر شده است. این در حالی است که دولت آمریکا با داعیه رهبری دهکده جهانی و تنها ابراقدرت باقی مانده!، در صدد اعمال کنترل بر سراسر جهان است.

ادامه چنین ناآرامیهای علاوه بر امکان افزایش بودجه های رفاهی دولت آمریکا در سالهای آینده، بی شک بر سیاست خارجی این کشور نیز تأثیر خواهد داشت و احتمالاً کاهش مداخلات نظامی و مستقیم آمریکا در دیگر مناطق بحرانی جهان را به دنبال خواهد داشت.

*استاد دانشگاه و کارشناس ارشد روابط بین الملل

منبع: فارس