به گزارش نماینده، کودتای ۲۸ مرداد با طرح و حمایت مالی و اجرایی سازمان مخفی اطلاعات بریتانیا و آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا، علیه دولت قانونی محمد مصدق در مرداد ۱۳۳۲ به انجام رسید و مسیر تاریخ ایران را تغییر داد.
فارین پالیسی اسناد جدید حاکی از دخالت مستقیم آمریکا در کودتاست
نشریه فارین پالیسی مرداد ماه سال گذشته در گزارشی نوشت سازمان جاسوسی آمریکا، سیا در آستانه ۶۰ سالگی کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ که منجر به سقوط دولت ملی دکتر مصدق شد سند محرمانه ای را منتشر کرد که در آن به دست داشتن در کودتا اذعان می کند.
این سند که توسط یکی از تاریخ نگاران داخلی سازمان سیا در اواسط سال های ۱۹۷۰ تهیه شده است بخشی از پرونده " مبارزه برای ایران" نام دارد.
البته بخشی از این مدرک برای اولین بار در سال ۱۹۸۱ منتشر شد، اما بخش اعظم آن به خصوص فصل ۳ آن با عنوان "اقدام مخفیانه" امروز منتشر شده است که در واقع شرح چگونگی اجرای کودتا است. در این نسخه برای اولین بار- حداقل تا جایی که ما مطلع هستیم- مشارکت سازمان جاسوسی آمریکا اذعان می شود:« کودتای نظامی که منجر به سقوط مصدق و سرنگونی کابینه جبهه ملی شد، تحت نظارت سازمان سیا به عنوان یک اقدام سیاست خارجی ایالات متحده صورت گرفت» سیا اذعان داشته است که از بیم حضور شوروری در ایران دست به عملیات موسوم به "آژاکس" زده است.
بر اساس این اسناد توطئه آمریکا برای سقوط دولت ملی کشورمان در ۴ مرحله برنامه ریزی شده بود:
۱. مرحله اول به راه انداختن تظاهرات بزرگی توسط مزدوران از پیش آماده شده بود که بین ساعت ۶ تا ۱۰:۳۰ صبح روز کودتا صورت گرفت.
۲. مرحله دوم شامل واردکردن نیروهای، پلیس، نظامیان و مامورین اطلاعاتی به صحنه است.
۳. مرحله سوم کودتا مستقر کردن تانک ها در خیابان‌ها و به دام افتادن صوری آنها بود. این بخش اهیمت زیادی داشت و که طی کودتا نیروهای طرفدار شاه ۲۴ دستگاه تانک را تحت کنترل خود آوردند.
۴. حمله به اهداف مرحله آخر کودتا را تشکیل می داد که بین ساعت ۱۴ تا ۱۹ بعد از ظهر صورت گرفت. در این مرحله نیروهای ضد مصدق به سوی خانه وی به راه افتاده و احتمالا پیش از آنکه ساختمان خانه نخست وزیر قانونی وقت را خراب کنند، فرصتی برای خروج وی در نظر گرفته اند و در نهایت عصر آن روز سرلشگر فضل‌الله زاهدی در رادیو خود را نخست وزیر جدید ایران خواند.
پارلمان انگلیس خواستار اذعان لندن در طراحی کودتای ۲۸ مرداد شد
چندی پیش قانونگذاران پارلمان انگلیس از وزرات خارجه خود خواستند برای به رسمیت شناختن نقش این کشور در کودتای ۲۸ مرداد که منجر به سقوط دولت مردمی محمد مصدق در ایران شد آماده شود. به اعتقاد بسیاری از ایرانی ها بریتانیا که به «روباه پیر» مشهور است از نیمه اول قرن نوزدهم سیاست های ایران را برای اهداف خود دستکاری کرده است.
نیویورک تایمز: پرونده های کودتای ۲۸ مرداد را بگشایید
همچنین روزنامه نیویورک تایمز اخیرا در گزارشی با عنوان «پرونده‌های کودتای ایران را بگشایید» نوشت: همانطور که جهان خواستار این است که ایران درباره فعالیت های هسته‌ای گذشته خود صادق باشد، انگلیس و آمریکا هنوز از شفاف‌سازی درباره کودتای انگلیسی-آمریکایی سال ۱۹۵۳ (۲۸ مرداد ۱۳۳۲) در ایران سر باز می‌زنند، موضوعی که هنوز به عنوان زخمی تازه در روابط ایران و غرب هنوز محسوب می‌شود.
این روزنامه آمریکایی همچنین افزود: تمام کودکان دبستانی ایران می‌توانند داستان توطئه سرویس‌های اطلاعاتی انگلیس و آمریکا در سال ۱۹۵۳ به منظور سرنگونی دولت منتخب مصدق را برایتان تعریف کنند.
نیویورک تایمز تاکید کرد: نقش انگلیس و آمریکا در سقوط مصدق و انتصاب مجدد شاه پهلوی به عنوان دیکتاتور ایران رازی است که نتوانسته‌اند آن را سرپوشیده نگه دارند و مربوط به دوران جنگ سرد است. تا کنون هم آمریکا و هم انگلیس همچنان با کمک مورخان به تلاش های خود برای فاش نشدن داستان کودتای ۱۹۵۳ ادامه داده‌اند.
افشای نقش پیچیده انگلیس در کودتا
اوایل تیرماه سال جاری نیز پایگاه اطلاع‌رسانی «آرشیو امنیت ملی» آمریکا که یک مرکز روزنامه‌نگاری تحقیقاتی برای انتشار اسناد خارج‌شده از حالت طبقه‌بندی است روز جمعه اسناد تازه‌ای از کودتای آمریکایی ــ انگلیسی ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ علیه دولت محمد مصدق، نخست وزیر وقت ایران منتشر کرده است. اسناد جدید، علاوه بر اشاره به برخی مسائل پشت‌پرده از نقش دولت آمریکا جزئیاتی از نقش کمتر پرداخته شده انگلیس را برملا کرده است.
طبق روایت داخلی سازمان سیا از این عملیات که اسناد آن به‌تازگی از حالت طبقه‌بندی خارج شده و روز جمعه روی وب‌سایت «آرشیو امنیت ملی» قرار گرفته «هنگام برنامه‌ریزی‌های اولیه برای انجام کودتا علیه ایران در سال ۱۹۵۳، "لوی هندرسون"، سفیر وقت آمریکا (در ایران) هشدار داده که شاه از جانشین پیشنهاد شده آمریکا برای محمد مصدق، نخست وزیر ایران حمایت نخواهد کرد، اما ارتش هم نقشی را که از آن انتظار می‌رود بدون همکاری فعال شاه ایفا نخواهد کرد».
آرشیو امنیت ملی که در دانشگاه جورج واشنگتن آمریکا فعالیت می‌کند توانسته پس از درخواست به جدیدترین نسخه از طبقه‌بندی خارج‌شده روایت تاریخی سازمان سیا با عنوان «نبرد برای ایران، نوشته شده در اواسط دهه ۱۹۷۰» دست یابد.
در این اسناد اشاره شده اعضای پایگاه سازمان سیا در تهران و برخی مقامات در مقر مرکزی سیا با اعلام مخالفت با فرضیه‌های برخی از طراحان کودتا در آمریکا موافقتشان را با نظر «هندرسون» (سفیر آمریکا در ایران) ابراز کردند.
پیش از این محققان علوم تاریخ، بیشتر از طریق مصاحبه با برخی از افرادی که در کودتا شرکت داشتند متوجه شده بودند که برخی مخالفت‌های کلی با کودتا وجود داشته و سرانجام هندرسون با انجام آن موافقت کرده است، اما این اسناد که روز جمعه منتشر شده‌اند جزئیات دقیق‌تری از ماهیت این اختلافات و دیدگاه‌های برخی از مقامات آن زمان ارائه می‌دهند.
اما وجه مهم این اسناد، افشای جدیدترین اطلاعات درباره نقش انگلیس در این کودتا است. تا کنون مقامات انگلیس یا آمریکا به‌طور رسمی به نقش لندن در این کودتا اعتراف نکرده‌اند و این موضوع به‌طرز مرموزی پنهان نگاه داشته شده است. با این حال، در سند جدید دست‌کم در دو مورد به این نقش اشاره شده است.
در گزارش سازمان سیا نتیجه گرفته شده انگلیسی‌ها از چند نظر «درباره دشمنانشان قضاوت‌های نادرستی به عمل آوردند» و همین قضاوت‌ها و اقدامات نادرست آنها بود که مصدق را وادار به اتخاذ تصمیمات غیرقابل دفاع کرد. رویکرد عجولانه انگلیس همچنین خطر جنگ با شوروی را ایجاد کرد.
بنا به گزارش «آرشیو امنیت ملی»، در این اسناد تاریخی همانند برخی منابع تاریخی دیگر به برخی از ویژگی‌های منفی شخصیتی شاه هم اشاره شده است. در این اسناد آمده: «ضعف وی در تصمیم‌گیری و تلقین‌پذیری‌اش از نصایح بد، شهره خاص و عام بودند».
برخی از صفحات سند جدید که مربوط به نقش انگلیس در کودتا است پاک شده‌اند تا نقش این کشور کماکان مرموز باقی بماند، اما دست‌کم در دو جا از انگلیس نام برده شده است. در اولین مورد اشاره شده که «دو کشور انگلیس و آمریکا به‌طور رسمی پذیرفته‌اند که این عملیات پس از آن انجام شده که راههای معمول و منطقی برای تعامل بین‌المللی و داد و ستد (با ایران) به شکست انجامیده است»؛ و در مورد دوم اشاره شده که چند هفته قبل از آغاز عملیات، یک مقام وزارت خارجه آمریکا تأکید کرده که اگر قرار باشد کودتا پیش برود، لندن باید تعهدی جدی برای داشتن رویکردی منعطف درباره حل و فصل اختلافات نفتی با دولت ایران داشته باشد. انگلیس، مدت زمان کوتاهی بعد از این موضوع موافقت با این شرط را به اطلاع رسانده است.
لاریجانی: آمریکا با کودتای ۲۸ مرداد چند دهه دیکتاتوری بر ملت ایران تحمیل کرد
به گزارش تسنیم، رییس مجلس شورای اسلامی، در جلسه علنی امروز (سه شنبه ۲۸ مرداد) مجلس به سالگرد کودتای ۲۸ مرداد سال ۳۲ اشاره کرد و افزود: آمریکا از هر مجالی بهره می‌جوید تا نقش خود را در منطقه با رنگ و لعاب دیگر تثبیت کند، همچنان که در برخی کشورها در چند سال اخیر انقلاب شد با انواع ماجرا جویی های آمریکا مواجه شدند.
«علی لاریجانی» ادامه داد: آمریکا و انگلیس در ملی شدن صنعت نفت از دروازه ایران بیرون رانده شدند و آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد از پنجره وارد شد، بنابراین بررسی حادثه ۲۸ مرداد سال ۳۲ باید از ابعاد مختلف مورد توجه ملت ایران به خصوص جوانان قرار گیرد.
رییس مجلس شورای اسلامی، کودتای ۲۸ مرداد را از وقایع تاریک تاریخ معاصر ایران دانست و گفت: در سال ۳۲ در چنین روزی روزولت رییس جمهوری وقت آمریکا با ارسال دلارها و طراحی سرویس اطلاعاتی ایالات متحده، کودتای ننگینی را در ایران سامان داد و چند دهه حکومت دیکتاتوری وابسته پهلوی صغیر را بر ملت ایران تحمیل کرد.
لاریجانی گفت: امروز آمریکا با بی حیایی این دوران سیاه چپاول و استثمار ایران را نمی خواهد ببیند و با تبلیغات اغواگر پرستیژی دروغین در حمایت از دموکراسی و حقوق بشر برای خود دست و پا می کند.
سرانجام نافرجام طرح دوفوریتی پیگیری حقوقی سیاسی کودتای ۲۸ مرداد
نمایندگان مجلس شورای اسلامی اوایل شهریورماه سال گذشته در نشست علنی با کلیات طرح دوفوریتی پیگیری حقوقی- سیاسی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ توسط دولت‌های آمریکا و انگلیس علیه دولت ملی ایران موافقت کردند. با این همه این طرح همچنان مسکوت باقی مانده است و به نظر می رسد نمایندگان نیز بر اثر فشار رسانه ها و افکار عمومی واکنشی آنی و نمایشی به پیگیری احقاق حقوق مردم نشان دادند و پیگیری این طرح نیز از سوی مراجع ذیربط و مسئول به فراموشی سپرده شد.