به گزارش نماینده، طرح انتقال پایتخت نخستین بار حدود ۲۰ سال پیش مطرح شد و از آن زمان تاکنون اجرایی شدن این طرح که بار سنگینی از دوش تهران بر می‌دارد به دلیل هزینهبر بودن بارها از سوی کارشناسان مطرح و در مرحله اجرا متوقف شد تا اینکه در سال ۱۳۸۹ محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور وقت از مردم خواست تا درباره زندگی در سایر شهرهای کشور فکر کنند؛ از این پس بود که انتقال پایتخت به طور جدی‌تر مطرح و پیگری شد اما این طرح در دولت احمدی‌نژاد به نتیجه نرسید تا اینکه در روز سه شنبه سوم دی‌ماه سال ۱۳۹۲ نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرح ساماندهی و انتقال پایتخت سیاسی و اداری را بررسی کردند که کلیات این طرح با ۱۱۰ رأی موافق، ۶۷ رأی مخالف و ۱۰ رأی ممتنع از ۲۱۴ نماینده حاضر در صحن علنی به تصویب رسید.
نمایندگان مجلس کلیات طرحی را به تصویب رساندند که براساس آن دولت مکلف شد ضمن تشکیل شورای‌عالی انتقال پایتخت، حداکثر ظرف ۲سال نسبت به انتخاب مکان مناسب برای انتقال پایتخت سیاسی و اداری اقدام کند که البته هزینهبر بودن انتقال پایتخت، یکی از مهم ترین دغدغه‌های مدیران شهری، نمایندگان مخالف، رئیس مجلس و دولت در تصویب کلیات این طرح بود؛ با این حال به نظر می‌رسد با افزایش مشکلات کلانشهر تهران، از معضلات آلودگی هوا گرفته تا خطر زلزله و حمله میلیون‌ها موش به شهروندان، این طرح همچنان به قوت خود باقی است، به طوری که قرار است در همین هفته باردیگر وکلای خانه ملت در صحن علنی به بررسی طرح انتقال پایتخت بپردازند البته در این راستا مخالفان و موافقان بسیاری هستند که هر کدام دلایل مختلفی برای رد و تأئید طرح جابه جایی پایتخت دارند اما نکته مهم برای اجرای طرح انتقال پایتخت این است که اگر تهران مرکز کشور نباشد کدام شهر ظرفیت پایتخت ایران اسلامی را دارد؟ این مسأله از اهمیت بسیاری برخوردار است چرا که بسیاری از رفتارهای جامعه و همچنین شاخصه‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... به این امر که بنا بر تصمیم و کارشناسی اعضای شورای عالی ساماندهی و انتقال پایتخت صورت می‌گیرد، وابسته است.
* تمرکز یک سوم جمعیت کشور در تهران خطرات بسیاری به دنبال دارد
در این راستا ابوالفضل ابوترابی عضو کمیسیون حقوقی مجلس شورای اسلامی که خود از طراحان طرح انتقال پایتخت است در گفت‌وگو با خبرنگار نماینده گفت: بر اساس پدافند غیرعامل و کار کارشناسی، در پایان دهه ۹۰ حدود یک سوم جمعیت ایران در منطقه‌ای به نام تهران بزرگ جمع می‌شود و از نظر عقلی تمرکز این جمعیت در پایتخت سبب بروز مشکلات فراوانی شده و می‌تواند کشور را با خطرات جدی مواجه کند.
وی با اشاره به اینکه برخی معتقدند انتقال پایتخت هزینه بالایی دارد، افزود: درست است که انتقال پایتخت هزینه بالایی دارد اما باید این انتقال را یک سرمایه‌گذاری جدید دانست چرا که این امر ما را در بروز بسیاری از مشکلات مصون می‌دارد.
توزیع عدالت با جابه جایی پایتخت/تهران تنها شهر ایران نیست
ابوترابی ادامه داد: در بسیاری از کشورهای دنیا در راستای توزیع عدالت پایتخت سیاسی و ادارای را از هم جدا می‌کنند تا ثروت به درستی در کشور توزیع شود و در صورت ایجاد مشکلات، کشور تضعیف نشود بنابراین انتقال پایتخت از تهران به شهری دیگر یک ضرورت است که باید به زودی این امر تحقق یابد.
عضو کمیسیون حقوقی مجلس شورای اسلامی در رابطه با طرح انتقال پایتخت و تجربه ۵۰ کشور فقیر و غنی، خاطر نشان کرد: این طرح دارای سه مولفه است؛ موضوع اول درباره ساماندهی تهران موجود است که در توان شورا و شهردار تهران هم نیست، موضوع دوم و سوم نیز تمرکززدایی از تهران و انتقال پادگان‌ها، دانشگاه‌ها و صنایع بزرگ به استان‌های کمتر توسعه یافته است چرا که متأسفانه امروز تهران پایتخت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی کشور شده که این امر ایران را به تهران تبدیل کرده است.
نماینده مردم نجف آباد در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه تمامی امکانات در تهران متمرکز شده است، تصریح کرد:ما همه چیز را در تهران ایجاد کرده‌ایم به همین دلیل مردم از تمامی نقاط کشور ترجیح می‌دهند که در این شهر زندگی کنند بنابراین جمعیت انبوه تهران در آینده نزدیک بسیار فراتر از امروز شده و این شهر به حالت انفجار خواهد رسید بنابراین باید در جایی از این رشد جمعیت که سبب مشکلات فراوانی می‌شود جلوگیری کنیم.
* انتقال پایتخت مانعی برای بروز مشکلات احتمالی
مجتبی رحماندوست عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با نماینده با بیان اینکه در شرایط فعلی تهران توان بر دوش کشیدن مشکلات شهری را ندارد، گفت: هر ساله کشور برای مشکلات فراوانی همچون ترافیک و آلودگی هوای شهر تهران متحمل هزینه‌های هنگفتی می‌شود بنابراین با انتقال پایتخت به شهری دیگر می‌توانیم علاوه بر کاهش هزینه‌ها، از بروز مشکلات غیرقابل پیش‌بینی نیز جلوگیری کنیم.
وی با اشاره به تمرکز جمعیت در شهر تهران، افزود: زیرساخت و همچنین تمرکز جمعیت در شهر تهران به گونه‌ای است که در صورت وقوع حوادث غیرمترقبه همچون سیل و زلزله دچار تلفات زیادی خواهیم شد در حالی که می‌توانیم با انتقال پایتخت شاهد پراکندگی جمعیت و رشد سایر شهرهای کشور باشیم.
نماینده مردم تهران در خانه ملت به تجربه کشور مالزی در انتقال پایتخت سیاسی و ادارای اشاره کرد و گفت: در کشور مالزی نزدیک شهر کوالالامپور شهری ساخته شده که تمامی سیستم اداری به آن شهر انتقال یافته است و مردم برای مراجعه به بخش‌های اداری به این شهر می‌روند که این امر سبب کاهش تردد در پایتخت این کشور شده است؛ علاوه بر این بسیاری از کشورهای همسایه ایران اسلامی با وجود نبود امکانات و منابع از این تجربه استفاده کرده‌اند.
رحماندوست با اشاره به شهر منتخب برای پایتخت شدن خاطر نشان کرد: برخی از مخالفان طرح انتقال پایتخت معتقدند که شهری که به عنوان پایتخت انتخاب خواهد شد دچار مشکلات شهر تهران می‌شود اما در پاسخ به این ادعا باید گفت که ۲۰۰ سال طول کشیده تا تهران به این وضع دچار شده است بنابراین نباید دغدغه بروز مشکلات و پیچیدگی‌های شهر تهران را در پایتخت جدید داشته باشیم.
بررسی طرح انتقال پایتخت به معنای اجرای این طرح نیست
وی با بیان اینکه اصل طرح انتقال پایتخت طرحی خوب است اما برای اجرای موفق نیازمند بررسی است، تصریح کرد: هم‌اکنون نمایندگان مجلس و اعضای شورای عالی انتقال پایتخت باید بررسی کنند که آیا یکی از شهرهای کشور به عنوان پایتخت جدید معرفی شود یا اینکه شهر جدیدی ساخته و پایتخت کشور شود که به نظر من برای جلوگیری از سودجویی برخی افراد گزینه دوم معقول‌تر به نظر می‌رسد.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه طرح بررسی و مطالعه انتقال پایتخت سال گذشته در مجلس به تصویب رسید و قرار شد شورای انتقال پایتخت تشکیل شود و در مدت دو سال این طرح را مورد بررسی قرار دهد، خاطر نشان کرد: بررسی این طرح به معنای انتقال پایتخت نیست چرا که ممکن است مسئولان پس از دو سال بررسی و کار کارشناسی شده به این نتیجه برسند که نیازی به جا به جایی نیست و پایتخت نباید تغییر کند.
* ساماندهی پایتخت نسبت به جابه جایی آن نتیجه مطلوب‌تری خواهد داشت
همچنین سیدرمضان شجاعی‌کیاسری عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با نماینده، انتقال پایتخت را امری غیرواقعی و غیرقابل اجرا دانست و گفت: قرار است پس از پایان تعطیلات مجلس طرح انتقال پایتخت مورد بررسی قرار گیرد که به نظر من این امر امکان‌پذیر نیست و اگر هم با انتقال پایتخت موافقت شود چندین سال طول می‌کشد که این امر تحقق یابد.
وی با اشاره به مشکلات احتمالی در صورت جابه جایی پایتخت، تصریح کرد: انتقال پایتخت تبعات سیاسی و اقتصادی بسیاری دارد که باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد تا تغییرات مورد نظر باعث بروز مشکلات نشود؛ به طور مثال تغییر پایتخت باعث ایجاد نابه سامانی در اقتصاد کشور می‌شود چرا که دارایی و املاک بسیاری از مردم ممکن است کاهش یا افزایش یابد بنابراین مسئولان باید تمامی جوانب را به درستی بسنجند.
نماینده مردم ساری در خانه ملت با بیان اینکه ساماندهی پایتخت نسبت به انتقال آن نتیجه مطلوب‌تری خواهد داشت، خاطر نشان کرد: اگر مسئولان به جای تمرکز و برنامه‌ریزی بر روی انتقال پایتخت، ساماندهی شهر تهران را مورد بررسی قرار دهند و اجرایی سازند به طور حتم به نتیجه بهتری خواهیم رسید.
*جایگاه پایتخت و مشکلات شهر تهران انتقال پایتخت را به تعویق انداخته است
رضا تقی‌پور عضو و سخنگوی شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با نماینده با بیان اینکه انتقال پایتخت باید پیش از این‌ها مورد بررسی قرار می‌گرفت و اجرایی می‌شد، اظهار داشت: در انتقال پایتخت دو موضوع با یکدیگر تلفیق شده که یکی مربوط به مشکلات شهر تهران و دیگری بحث اهمیت و جاذبه‌های پایتخت است که این درهم پیچیدگی انتقال پایتخت را به تعویق انداخته است.
وی با اشاره به جاذبه‌های شهر تهران، ادامه داد: جاذبه‌های شهر تهران به گونه‌ای است که مردم نقاط مختلف کشور را به سمت خود جذب می‌کند و این امر سبب افزایش روزافزون جمعیت پایتخت شده است تا جایی که هم‌اکنون نیز جمعیت تهران بیش از ظرفیت آن است بنابراین باید سعی کنیم جمعیت تهران را با راهکارهای مختلف کنترل کنیم تا مشکلات این شهر مرتفع شود.
سخنگوی شورای شهر تهران، انتقال پایتخت را یکی از راهکارهای کنترل جمعیت و کاهش مشکلات شهر تهران دانست و افزود: اگر با برنامه‌ریزی اصولی برای جابه جایی پایتخت از تجربه کشورهای دیگر به درستی بهره بگیریم از فشار افزایش جمعیت تا حدودی کاسته می‌شود و می‌توانیم مدیریت شهری و محیط زیست که از کنترل خارج شده است را مجدد بررسی و به خوبی تحت نظارت قرار دهیم.
مسئولان برای بررسی و اجرای طرح انتقال پایتخت اهتمام ورزند
تقی پور با بیان اینکه انتخاب شهر جدید برای پایتخت نکته قابل توجهی است که به اندازه موضوع انتقال پایتخت از اهمیت زیادی برخوردار است، گفت: مطالعاتی انجام شده که باید با کار کارشناسی عمیق مورد بررسی قرار گیرد به طوری که مشکلات شهر تهران تا چند سال دیگر گریبانگیر شهر انتخابی جدید برای پایتخت نشود.
وی با اشاره به اینکه شهر انتخابی جدید برای پایتخت باید ظرفیت حداقل ۶۰ سال پایتخت بودن بدون مشکلات زیست محیطی را داشته باشد، خاطر نشان کرد: جابه جایی پایتخت به تمامی امور کشور رونق می‌دهد بنابراین اگر بخواهیم تمامی مناطق کشور همچون شهر تهران از جاذبه‌های مختلفی برخوردار شوند و جمعیت در یک منطقه متمرکز نشود باید تمامی احتمالات به درستی بررسی شده و بر اساس مطالعات کارشناسی تصمیم گیری کرد.
تقی‌پور، اجرای طرح جابه جایی پایتخت را در گرو همت و رویکرد مسئولان دانست و ادامه داد: هم‌اکنون مشکلات تهران و کیفیت و جایگاهی که پایتخت باید داشته باشد اجرای این طرح را با معضلاتی روبرو کرده است به طوری که وقتی مشکلات جلوه‌گر می شود ما این فکر می‌رسیم باید پایتخت را جابه جا کرد که به نظر من برای یک کار اصولی باید این دو موضوع را با هم تفکیک کنیم و بعد به یک راه حل جامع برسیم.
سخنگوی شورای شهر تهران در پایان اظهار امیدواری کرد که مسئولان طرح انتقال پایتخت را دوباره رها نکرده و بررسی آن را برای روزی که مشکلات بروز کرد نگذارند بلکه در بررسی و اجرای آن با تمام قوا اهتمام ورزند.
* شهری که هویت نداشته باشد نمی‌تواند پایتخت ایران متمدن باشد
همچنین مهدی زارع رییس مرکز ملی پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌وگو با نماینده با بیان اینکه نمی‌توان کلانشهر تهران را از محل گسل‌های لرزه‌زا دور کرد، به ارائه راهکارهایی برای مشکلات کنونی شهر تهران پرداخت و گفت: نخستین کاری که برای ساماندهی شهر کنونی تهران باید کنیم آن است که رشد محدوده شهری و رشد جمعیت در تهران را به صفر برسانیم چرا که تنها در چنین شرایطی است که از افزودن بر معضلات تهران می‌توان جلوگیری کرد و با طی کردن برنامه مناسب به ساماندهی محدوده شهری تهران پرداخت.
وی با اشاره به رشد جمعیت در تهران، افزود: مطالعات گوناگون از دیدگاه زمین شناسی، زلزله شناسی، شهرسازی، برنامه‌ریزی شهری و حوزه های مختلف فناوری در دو دهه گذشته صورت گرفته است؛ بر اساس این مطالعات روند مهاجرت به تهران رو به توسعه است و به طوری که سالانه حدود ۱۱۵ هزار نفر به جمعیت تهران اضافه می‌شود که این امر سبب گسترش چند فرهنگی در کلانشهر تهران، رشد ناهنجاری‌های فرهنگی خواهد شد.
رییس مرکز ملی پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه رشد تهران با وضع کنونی، عملا با تخریب فضاها و بافت با هویت خانه باغ‌های گذشته همراه است، تصریح کرد: پایتختی که نه هویت امروزی و مدرن داشته باشد و نه هویت دیروزی و گذشته را دیگر نمی‌تواند پایتخت کشوری با سابقه تمدنی و فرهنگی همچون ایران باشد.
جابه جایی پایتخت به معنای انتقال مشکلات تهران به شهری دیگر است
وی ادامه داد: یکی از بحث‌های موجود درباره تغییر و انتقال پایتخت آن بوده که اگر پایتخت به هر یک از کلانشهرهای موجود همچون اصفهان، سمنان، یزد یا شیراز منتقل شود، مسائل تهران به تدریج به آن نواحی انتقال می‌یابد و عملا به جای حل مشکل با صرف هزینه فقط آن را جابه‌جا کرده‌ایم. واقعیت آن است که این نظر درست است اما باید به این نکته توجه داشت که برای انتقال پایتخت باید برنامه‌ریزی دقیق صورت گیرد تا مشکلی برای سایر شهرهای بزرگ ایجاد نشود.
زارع با اشاره به اینکه مسائل کنونی تهران و رشد آنها با سرعتی رخ می‌دهد که به نظر می‌آید با ترمیم مشکلات تهران حتی کارآمدترین مدیران نیز نمی‌توانند چشم‌انداز توسعه پایدار را برای آینده این کلانشهر رقم بزنند، خاطر نشان کرد: وضع جغرافیایی ایران به نحوی است که مناطق مختلف آن اقلیم‌های گوناگونی دارند؛ داشتن کلانشهری مانند تهران که مرکز سیاسی، آموزشی، صنعتی، بهداشت و درمان و تجاری کل کشور باشد، نیاز به جابه‌جا شدن گروه‌های وسیعی از مردم کشور برای رفت و آمد به تهران را به دلیل توسعه فعالیت‌هایشان الزامی می‌کند به این ترتیب بهتر است به جای انتقال پایتخت چند کلانشهر سامان توسعه یافته داشته باشیم تا از این طریق از مشکلات تهران بکاهیم.
به گزارش نماینده، بررسی انتقال پایتخت با وجود مخالفان و موافقان به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و کارگروه ساماندهی پایتخت نیز شکل گرفته است اما آنچه به تأیید نهایی نرسیده نتیجه بررسی این طرح است. در هر صورت باید منتظر بود و دید که آیا پایتخت ایران که در دوره حکومت آغا محمدخان قاجار از سال ۱۱۶۴ خورشیدی به تهران انتقال یافته است و اکنون از تجربه آلودگی هوا و ازدحام جمعیت رنج می‌برد به شهری دیگر منتقل می‌شود یا اینکه این طرح همچون نظر مهدی چمران رییس اسبق شورای شهر تهران به جایی نمی‌رسد.