به گزارش «نماینده» به نقل از فارس، گزارش کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی درخصوص زلزله های اخیر در استان های بوشهر، سیستان و بلوچستان و هرمزگان گزارش بررسی زلزله های مربوطه در صحن علنی مجلس شوای اسلامی به شرح زیر است.
مقدمه
زلزله‌ای با بزرگی ۶.۱ ریشتر در ساعت ۱۶:۲۱ روز سه‌شنبه مورخ ۲۰/۱/۹۲ استان بوشهر را لرزاند و خساراتی را به هموطنان عزیز بوشهری وارد کرد. متاسفانه درا ین حادثه ۳۷ نفر از هموطنان بوشهری جان خود را از دست داده و بیش از ۱۱۰۰ نفر مجروح شدند. موضوع در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ ۲۱/۱/۹۲ مطرح و مقرر گردید کمیسیون عمران هیئتی را با همراهی اعضائی از کمیسیون بهداشت و درمان به منطقه اعزام و ضمن بررسی جوانب امر، ارایه گزارش نماید.
بعد از ظهر همان روز، هیئت مذکور متشکل از آقایان رضایی کوچی، آرامی و احمدی نمایندگان محترم عضو کمیسیون عمران و آقایان عباسی و آریایی نژاد نمایندگان محترم عضو کمیسیون بهداشت و درمان به ریاست آقای رضایی کوچی در بین مردم زلزله‌زده حضور یافتند. این هیئت حوالی ساعت ۱۷ روز چهارشنبه وارد فرودگاه بوشهر شد و بلافاصله به سمت منطقه زلزله‌زده عازم و ساعت ۱۸:۴۵ وارد شهر حادثه‌دیده شنبه گردید و تا ساعت ۲۲:۳۰ به بررسی جوانب امر و دیدار با مردم پرداخته و مشکلات را از نزدیک مورد ارزیابی قرار داد. ساماندهی حادثه، با توجه به گذشت حدود ۲۴ ساعت از وقوع زلزله، در مراحل پایانی امداد و نجات و اسکان موقت قرار داشت و فارغ از بعضی مشکلات مدیریتی موجود، در مجموع از عملکرد مناسبی برخوردار بود. جلسه ای با حضور استاندار در ساعت ۲۳:۴۰ برگزار و موارد مورد‌نظر اعضای هیت مطرح گردید و مورد بحث و بررسی قرار گرفت. هیئت روز بعد نیز از ساعت ۷ صبح به بررسی زمینی و هوایی کل منطقه زلزله‌زده پرداخته و نیروگاه اتمی بوشهر را نیز مورد بازدید قرار داد.
زلزله دیگری با بزرگی ۷.۵ ریشتر، یک هفته بعد در ساعت ۱۴:۱۵ روز سه‌شنبه مورخ ۲۷/۱/۹۲ مناطق سراوان و خاش در استان سیستان و بلوچستان را لرزاند و حوزه وسیعی از کشورهای منطقه را تحت تاثیر قرار داد. این موضوع نیز در صحن علنی همان روز مطرح گردید و روز بعد هیئتی به ریاست آقای رضایی کوچکی و متشکل از آقایان پشنگ، محمد‌زاده و چهاردولی نمایندگان محترم عضو کمیسیون عمران و آقایان اربابی و میرمراد‌زهی نمایندگان محترم عضو کمیسیون‌های اقتصادی و کشاورزی، مناطق زلزله‌زده را مورد بازدید قرار دادند. هیئت پارلمانی بررسی زلزله این استان نیز با حضور در بین مردم خاش و سراوان، مناطق آسیب دیده را از نزدیک مورد ارزیابی قرار داد. این زلزله علی‌رغم بزرگی بالا و تاثیر بر منطقه وسیعی از کشورهای همسایه، به دلیل عمق زیاد و پراکندگی جمعیت، خسارت جانی و مالی کمتری را به همراه داشت به طوری که بیشترین خسارت‌ها متوجه زیرساخت‌ها بود. متاسفانه این حادثه ۱۲ نفر مجروح در کل منطقه و یک نفر فوت شده در شهرستان خاش را به همراه داشت. همزمان با بازدید هیئت از زلزله استان سیستان و بلوچستان، جناب آ>ای دکتر لاریجانی «رئیس محترم مجلس شورای اسلامی» نیز به همراه هیئتی، از روند امداد‌رسانی و بازسازی زلزله استان بوشهر بازدید به عمل آوردند.
همچنین زلزله دیگری با بزرگی ۶.۲ ریشتر در تاریخ ۲۱/۲/۹۲ در منطقه بشاگرد در استان هرمزگان به وقوع پیوست که متاسفانه موجب فوت یک کودک و آسیب‌های جدی به یک شهر و هفت روستا گردید. پس از طرح موضوع در صحن علنی مجلس، هیئتی به ریاست آقای رضایی کوچی و حضور آقایان آرامی، چهاردولی، احمدی، علوی و فیروزی نمایندگان محترم عضو کمیسیون عمران و آقای هاشمی نخل ابراهیمی عضو محترم کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس به منطقه اعزام و جوانب امر را مورد بررسی قرار دادند. هیئت اعزامی به استان هرمزگان نیز با حضور در منطقه بشاگرد و بازدید از شهرها و روستاهای آسیب‌دیده، نحوه امداد‌رسانی را مورد ارزیابی قرار داد و در جلسه مشترک با استاندار به بررسی جوانب امر پرداخت.
موضوع مهم و مشترک در روند امداد‌رسانی و بازسازی این سه زلزله، مصوباتی است که توسط هیئت ویژه دولت جهت کمک به آسیب‌دیدگان اعلام گردید ولی اجرائی نشده است.
در این گزارش عملکرد مدیریت بحران در مراحل اولیه امداد و نجات و اسکان موقت مورد بررسی قرار گرفته که گزارش‌های مقتضی در خصوص نحوه بازسازی و اسکان دائم در مناطق زلزله‌زده، متعاقبا تقدیم می‌گردد.
نتایج ارزیابی
الف_ استان بوشهر
در زلزله بوشهر بخش‌های شنبه، طسوج، کاکی در شهرستان دشتی و روستای جاشک در شهرستان دیر آسیب دیده‌اند. طبق آخرین برآورد بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در دو شهر شنبه، کاکی و ۲۳ روستا، تعداد ۱۱۹۵ واحد مسکونی تخریب گردیده و نیاز به احداث و بازسازی کامل دارند و ۹۵۶ واحد مسکونی خسارت‌های جزئی دیده است که باید تعمیر گردند.
لازم به ذکر است بناهایی که دارای مشخصات فنی مناسب مانند شناژ‌های قائم و افقی بودند، عموما سالم مانده و بعضا دچار خسارت‌های جزئی و تعمیراتی شده‌اند. اما اکثر دیوارها و بناهای فاقد مشخصات فنی، تخریب شده با قابلیت بهره‌برداری نداشتند.
وضعیت نیروگاه اتمی: نیروگاهی اتمی بوشهر مورد بازدید هیئت قرار گرفت. با عنایت به فاصله نیروگاه از کانون زلزله و همچنین مشخصات فنی و ایمنی بسیار بالای طراحی نیروگاه، هیچگونه آسیبی به نیروگاه و حتی سازه‌های با درجه اهمیت کمتر (مانند دیوارهای محوطه نیروگاه) نیز وارد نگردیده است.
مشکلات و نیازهای احصا شده در بررسی میدانی زلزله بوشهر:
۱_ بخش زیادی از وقت و برنامه استاندار صرف تشریفات مربوط به حضور مقامات شده بود. وظیفه قانونی استاندار در انجام امور مربوط به تشریفات استقبال و همراهی مقامات، منجر به سلب تمرکز مدیریتی ایشان در زمان بحران می‌گردد. در چنین مواقعی لازم است وظیفه انجام تشریفات مذکور از استاندار ساقط گردد. متذکر می‌گردد که هیئت پارلمانی اعزامی با اعلام عدم نیاز به استقبال و همراهی استاندار، از مناطق زلزله‌زده بازدید نمود.
۲_ مدیرکل محترم بحران استان در ساعت ۲۰:۳۰ به هیئت ملحق گردید و در مقابل درخواست هیئت جهت برقراری ارتباط با مدیران شهرستانی آب، برق، هلال احمر و بنیاد مسکن، بیان داشتند که صرفا با مدیران ستادی استان در ارتباط بوده و با توجه به حضور مدیران مزبور در جلسه دولت در مرکز استان، امکان دسترسی به مدیران شهرستانی را ندارند. حفظ ارتباط موثر مدیران با یکدیگر و با لایه‌های مختلف مدیریت بحران یکی از مواردی است که نیاز به پیش بینی و تعریف جدی دارد.
۳_ یکی از تمهیدات استاندار محترم بوشهر استفاده از توان مدیریتی فرمانداران خارج از محدوده بحران، در کنترل حادثه بود که می‌تواند به عنوان یک تجربه مورد بررسی و الگوبرداری قرار گیرد. از تلاش‌های دلسوزانه استاندار محترم بوشهر در مدیریت بحران ناشی از این زلزله قدردانی می‌گردد.
۴_ فرماندار محترم دشتی در شب دوم حادثه در مقابل درخواست رئیس هیئت پارلمانی مبنی بر چگونگی آخرین وضعیت منطقه، هیچ گزارشی ارائه نداد. از این رو لازم است اشرافیت و آگاهی مدیران در زمان بحران مورد پایش و کنترل قرار گیرد.
۵_ با توجه به تخریب سرویس‌های بهداشتی، تمهیدات لازم جهت تامین و استقرار سرویس‌های بهداشتی سیار و موقت حتی در کمپ اسکان موقت نیز در نظر گرفته نشده بود.
۶_ بعضی واحدهای احداثی بنیاد مسکن و کمیته امداد به دلیل عدم نظارت مناسب ناظران ساختمانی و عدم رعایت مشخصات فنی و مهندسی ساختمان، تخریب شده بودند. بنابراین لازم است وزارتخانه مربوط بررسی و پیگیری جدی در این خصوص را انجام دهد.
۷_ علی‌رغم تامین امکانات بسیار زیاد، بسیاری از آسیب‌دیدگان حادثه، آذوقه و چادر نداشتند و بعضا از ناهماهنگی‌های موجود در نحوه توزیع امکانات اظهار نارضایتی می‌کردند.
۸_ مراجع استانی و کشوری، تلاش زیادی انجام دادند تا با مسئولین محلی و حاضر در منطقه حادثه‌دیده ارتباط برقرار شود که متاسفانه این موضوع صرفا در حوزه راه و شهرسازی محقق شد. عدم برقراری ارتباط مدیران بالادستی با عوامل زیرمجموعه مستقر در منطقه، قطع ارتباط تلفنی مسئولین حاضر در منطقه به دلیل نداشتن شارژ اعتباری و یا باطری تلفن همراه و بالطبع عدم دسترسی و کاهش کارآیی آنها مشهود بود.
۹_ عدم روشنایی معابر با توجه به تخریب دیوارها و در دسترس قرار گرفتن اموال ساکنین، زمینه‌ساز بروز ناامنی گردیده بود.
۱۰_ حضور نیروهای امدادی داوطلب بیش از نیاز منطقه و کاهش کارآیی ناشی از خدمات رسانی به این نیروهای مازاد و همچنین عدم ارائه برنامه در جلوگیری از شیوع بیماری‌های عفونی و بهداشتی با توجه به گرمای منطقه، از دیگر موارد قابل توجه بود.
ب_ استان سیستان و بلوچستان
زلزله استان سیستان و بلوچستان به دلیل عمق بالای مرکز زلزله، منطقه وسیعی در کشور ایران و کشورهای همسایه را تحت‌تاثیر قرار داد.
ریزش و کاهش آبدهی و چاه‌های آب، آسیب‌دیدگی بناهای فاقد مشخصات فنی مناسب، مخازن آب، تاسیسات برق‌رسانی و زیرزمینی از مهمترین حوزه‌های خسارت دیده می‌باشند.
طبق آخرین برآورد استانداری سیستان و بلوچستان، تعداد ۲۲۵۳واحد مسکونی شهری و روستایی آسیب دیده که بیشترین آسیب‌ها در شهرستان‌های سراوان، سیب، سوران و خاش می‌ّاشد. استانداری خسارات وارده به این استان را حدود ۱۰۳۴ میلیارد ریال اعلام نموده است اما جناب آقای پشنگ نماینده محترم مجلس معتقدند که حجم خسارت بیشتر بوده و برآورد مزبور بالاخص در حوزه خاش و میرجاوه باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد.
مشکلات و نیازهای احصاء شده در بررسی میدانی زلزله سیستان و بلوچستان:
۱_ علی‌رغم اینکه خسارات قابل توجهی به واحدهای مسکونی و تجاری، زیرساخت‌ها و اماکن عمومی وارد شده است، اما تاکنون تصمیمات قابل توجهی جهت رفع مشکلات مذکور از طرف دولت اعلام و اجرائی نشده است.
۲_ طبق اطلاعات واصله، در زمان بازدید، چادر‌های امدادی ارسالی به منطقه توزیع نشده بود و بسیاری از مردم منطقه چادر موردنیاز خود را دریافت نکرده بودند. لازم به ذکر است که اهالی منطقه به دلیل پس لرزه‌های مداوم، راغب به استفاده از خانه‌های خود نبوده و از طرفی به دلیل در اختیار نداشتن چادر، با مشکلی سکونتی مواجه بودند.
۳_ به دلیل ریزش دیوار ساختمان‌ها و در دسترس قرار گرفتن اموال مردم، زمینه سرقت و ناامنی فراهم و البته مواردی از آن نیز گزارش شده بود.
۴_ بسیاری از مردم در دریافت تسهیلات و امکاناتی که به تایید و شناسایی نیاز دارد با مشکل مواجه بودند. لذا شایسته است که، تمهیدات لازم جهت تسهیل و تسریع موضوع در نظر گرفته شود.
ج_استان هرمزگان
بشاگرد یکی از محروم‌ترین مناطق کشور_ در زلزله مذکور مورد آسیب قرار گرفت. در زلزله بشاگرد یک شهر و هفت روستا آسیب دیدند. ریزش و کاهش آبدهی چاه‌های آب، تخریب منازل و ابنیه عمومی مانند مدارس، مساجد و ساختمان‌های اداری منطقه، از مهمترین حوزه‌های خسارت دیده می‌باشد.
طبق برآورد استانداری هرمزگان، تعداد ۳۴۶۰ واحد مسکونی شهری و روستایی آسیب دیده و بیشترین تخریب‌ها در شهر گوهران و روستاهای ایرر، هور و کرمیان مشاهده شده است. استانداری هرمزگان خسارات وارده را حدود ۱۵۷۴۰۹ میلیارد ریال برآورد نموده است.
مشکلات و نیازهای احصاء شده در بررسی میدانی استان هرمزگان:
۱_ علی‌رغم توزیع مناسب چادر در منطقه، به دلیل گرمای بالا و نبود تجهیزات سرمایشی در چادر‌ها، امکان بهره‌مندی مناسب وجود نداشته و مردم در شرایط سخت و طاقت‌فرسایی به سر می‌بردند.
۲_ ساختمان‌های آسیب‌دیده خود عامل خطرآفرینی می‌باشد و لازم است در چنینم واقعی ضمن اقدام فوری جهت رفع خطرات احتمالی، در استقرار ماشین‌آلات بنیاد مسکن، آواربرداری، دپوی مصالح و شروع بازسازی، تسریع گردد.
۳_ استقرار سرویس‌های بهداشتی، امکانات سرمایشی و ناتوانی سیار از نیازهای اولویت‌دار منطقه، برآورد شده‌اند.
۴_ جرخ‌بال هلال احمر به دلیل نقص فنی قادر به پرواز نبود و پس از حرکت زمینی هیئت به سمت مناطق آسیب‌دیده و در میانه راه به تیم اعزامی ملحق گردید و به دلیل نقص فنی قادر به توقف طولانی مدت در منطقه مورد بررسی، نبود.
با توجه به ضرورت آمادگی هلال احمر در مواقع بحرانی، نقص فنی و عدم امکان پرواز چرخبال باید مورد بررسی و توجه جدی مدیران مربوط قرار گیرد.
پیشنهاد و ارائه راهکار در مدیریت بهتر حوادث مشابه:
۱_ ضرورت بازنگری و تعیین تکلیف تمدید قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور با توجه به اتمام دوره آزمایشی آن
۲_ توجه جدی به رفع مشکلات مدیریت بحران کشور، ناشی از عدم تمرکز مدیریت منابع
۳_ تامین اعتبار و تنخواه موردنیاز سازمان مدیریت بحران و استانداران در مدیریت حوادث غیرمترقبه و همچنین ضرورت افزایش اختیارات استانداران در مواقع بروز حوادث غیرمترقبه جهت بسیج امکانات موجود در حوزه جغرافیایی تحت مدیریت. در این خصوص لازم به توضیح است که اختیارات اجرائی استانداران با شرایط زمان بحران تناسب ندارد. این مهم در گزارش کمیسیون عمران در بررسی سیلهای گلستان، مازندران و بوشهر به شماره چاپ ۴۶۶ و قرائت شده در صحن علنی مجلس، مورد توجه جدی قرار گرفته است. عدم وجود تنخواه در اختیار استاندار، عدم تمرکز مدیریت منابع در سازمان مدیریت بحران و همچنین نیاز استان به مجوزهای پایتخت جهت همکاری نهادهای خاص مستقر در منطقه از مهمترین مشکلات مدیریتی و مشترک همه استان‌های کشور در مدیریت حوادث غیرمترقبه می‌باشد. به عنوان مثال ارگان های لشگری در منطقه قادر به همکاری با استاندار به عنوان مدیر ارشد استان و مدیر بحران منطقه نبوده و باید مجوزهای لازم را از ستادهای مرکزی خود در تهران دریافت نمایند.
۴_ ضرورت اجرائی شدن مصوبات و تصمیم‌های دولتی که در هنگام بروز این حوادث اعلام می‌گردد. (در این رابطه لازم به توضیح است که در زلزله‌های مذکور تصمیماتی از طرف دولت در جهت کمک، جبران خسارت و بازسازی اعلام گردید ولی تاکنون اجراء نشده و این موضوع موجب بی اعتمادی و نارضایتی عمومی گردیده است.)
۵_ ضرورت تفویض وظایف تشریفاتی استاندار در همراهی مقامات در مواقع بحرانی به دیگر مسئولین استانی.
۶_ ضرورت تشکیل جلسات در همان منطقه حادثه دیده و پرهیز از تشکیل جلسه در مراکز استان که در حادثه مذکور منجر به خلاء مدیریت، در منطقه آسیب دیده شده بود.
۷_ ضرورت ایجاد سامانه ملی در سازمان مدیریت بحران، به منظور به کارگیری تجربه بحران‌های قبلی کشور در مدیریت حوادث مشابه.
۸_ پررنگ تر شدن نقش سازمان مدیریت بحران در مدیریت حوادث منطقه‌ای، با عنایت به احتمال تاثیر‌پذیری مدیریت استان از شرایط ناشی از حادثه و همچنین اهمیت رصد مدیریت بحران منطقه از خارج استان آسیب دیده.
۹_ توجه جدی به فرهنگ بومی در طراحی منازل اهدایی بنیاد مسکن.
۱۰_ توجه جدی ستاد مدیریت بحران به ارزش‌های فرهنگی و بومی در نحوه اسکان موقت.
۱۱_ توجه جدی به پیش‌بینی امکانات سیار مانند: سرویس‌های بهداشتی، درمانگاه، نانوایی و ....
۱۲_ تداوم بازدید نهادهای عالی نظارتی مانند مجلس در مراحل اسکان دائم و بازسازی، به منظور ارزیابی عملکرد دستگاه‌ها
۱۳_ تمرکز مدیریت حوادث عمومی روزمره همانند تصادفات_ آتش سوزی_ حوادث در استانها
۱۴_ مدیریت منابع مالی استانی بر اساس حادثه‌خیزی و اولویت دادن به پیشگیری قبل از وقوع حوادث و جلوگیری از خسارات و تلفات جانی.
۱۵_ ارتقای سطح سازمان مدیریت بحران کشور و انتقال آن به ریاست جمهوری برای ارائه عملکرد مناسب‌تر در حوادث.