به گزارش «نماینده» سید نظام الدین موسوی گفت:آمریکا بعد از ظهر روز پنجشنبه ۳۰ مردادماه اعلام کرد که درخواست آمریکا برای فعال سازی مکانیسم ماشه علیه ایران را به رئیس دوره‌ای شورای امنیت ارائه کرده است.

واشنگتن از قبل اعلام کرده بود چنانچه در تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران موفق نشود قصد دارد بر حسب تفسیر خود از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از یکی از بندهای مندرج در برجام که با نام‌هایی مانند «مکانیسم ماشه»، «ساز و کار حل و فصل اختلاف» یا «ساز و کار بازگشت خودکار تحریم‌ها» شناخته می‌شود برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران استفاده کند.

کارشناسان می‌گویند آمریکا از آن جهت که اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ از برجام خارج شده جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در «برجام» نیست و نمی‌تواند از بندهای این توافق برای تمدید تحریم‌ها علیه ایران استفاده کند.

مقام‌های دولت آمریکا ادعا می‌کنند از آنجا که در متن قطعنامه ۲۲۳۱ از آمریکا به عنوان «مشارکت‌کننده برجام» یاد شده این کشور می‌تواند از ایران بابت «نقض اساسی برجام» شکایت کرده و خواستار بازگشت تحریم‌ها علیه این کشور شود.

مکانیسم ماشه ساز و کاری است که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت پیش‌بینی شده است؛ این قطعنامه سال ۲۰۱۵ و پس از امضای توافق هسته‌ای میان ایران و شش کشور دیگر تصویب شد که موسوم به برجام است.

سیدنظام الدین موسوی نماینده مردم تهران  در این باره می‌گوید: یکی از انتقادات جدی منتقدان در زمان تصویب برجام بندهای ۳۶ و ۳۷ این معاهده مبنی بر اسنپبک یا مکانیسم ماشه بود.

وی افزود:‌از معنای این عناوین روشن بود که اسنپ‌بک یعنی بازگشت سریع به شرایط قبلی و تحریم‌ها؛ تفاسیری هم که آمریکایی‌ها ارائه می‌کردند بر این اساس بود که اگر ایران بخواهد از تخلفات این معاهده به نوعی عبور کند آنها و غربی‌ها شرایط را سریع به قبل از برجام برگردانند.

عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس گفت: بسیاری از منتقدان نسبت به مدل داوری و مواد ۳۶ و ۳۷ گنجانده شده بود انتقاد داشتند و این موضوع را به ضرر ایران ارزیابی کرده بودند.  اگرچه شکل تئوریک این مواد شکایت همه طرف‌های درگیر است و حتی در مقدمه بند مواد ۳۶ و ۳۷ ابتدا شکایت ایران را مطرح کرده است که اگر ایران نسبت به این موضوع شکایت داشته باشد می‌تواند اقدام کند در مقدمه آمده که ایران می‌تواند شکایت کند و حتی شکایت ایران را پررنگ‌تر بیان کرده اما ماهیت ماجرا چیز دیگری است به عبارتی مدل داوری پیش‌بینی شده در این مواد در عالم واقعیت به ضرر ایران است.

موسوی می‌گوید که نوع نگارش و داوری در مواد ۳۶ و ۳۷ معاهده برجام به نوعی طراحی شده است که حتی اگر ایران هم شکایت کند نهایتاً باز ما در عمل به بازگشت مجدد تحریم‌ها می‌رسیم.

وی ادامه داد: در این مواد (۳۶ و ۳۷ برجام) سیستمی برای بررسی شکایت‌ها طراحی شده است که ابتدا یک کمیسیون مشترک با شکایت هر یک از طرفین برجام راه‌اندازی شده که اعضای آن را مسئولان رده‌های میانی اعضای برجام تشکیل می دهند؛ اگر طرف شاکی مجاب نشود در جمع وزرای امور خارجه موضوع بررسی می‌شود و نهایتاً در یک کمیته‌ای شامل طرف شاکی، متشاکی و یکی دیگر از کشورها بررسی می‌شود و اگر در آنجا نیز به نتیجه نرسیدند به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده می‌شود و شورای امنیت سازمان ملل طی یک ماه فرصت دارد که در قطعنامه جدیدی تداوم لغو تحریم‌ها را تأیید کند و اگر به تصویب نرسد به طور خودکار همه تحریم‌ها مجدداً برمی‌گردد.

وی افزود: در هر دو صورت ذکر شده در بندهای فوق بالاخره تحریم‌ها به صورت خودکار بازمی‌گردد و البته این را نیز باید در نظر داشت که آمریکا در شورای امنیت سنبه پر زوری دارد و اگر اینگونه هم نباشد آمریکایی‌ها حق وتو دارند و با استفاده از همین حق می‌توانند به ایران اعمال زور و فشار کنند. بنابراین این ایراد مهم مکانیسم ماشه و مواد ۳۶ و ۳۷ برجام است که همان زمان هم منتقدان به آن معترض بودند.

موسوی البته تأکید دارد که به دلیل حماقت دونالد ترامپ (رئیس جمهوری آمریکا) مبنی بر خروج از برجام در اردیبهشت ماه سال ۹۷، بسیاری از کشورها بر این باورند که آمریکا صلاحیت حقوقی اینکه بتواند از مکانیسم ماشه برجام استفاده کند را ندارد. بنابراین بخش عمده‌ای از اعضای شورای امنیت سازمان ملل با استفاده آمریکا از حق مکانیسم ماشه مخالف هستند. چون آمریکا از این معاهده خارج شده و به طور طبیعی حق ندارد از معاهده‌ای استفاده کند که آن را پاره کرده است.

عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس گفت: اگر آمریکا در برجام می‌ماند می‌توانست از ابزار ماشه استفاده کند؛ بنابراین این سند روشنی است که برجام تا چه اندازه می‌توانست به نفع آمریکا و به ضرر ما باشد.

وی اضافه کرد: برخی‌ها در واکنش به این موضوع می‌گویند که آمریکایی‌ها در صورتی می‌توانست در زمانی که در برجام بود از مکانیسم ماشه استفاده کند که ایران تخلف یا تعهدات خود را انجام نمی‌داد. بنابراین ایران که معاهدات خود را انجام می‌داده است و پاسخ من همین است که ایران معاهدات خود را انجام می‌داده اما همان ‌زمان که آمریکایی‌ها در برجام مانده بودند نیز به بخش عمده‌ای از تعهدات خود عمل نمی‌کردند. پس همان زمان نیز با استفاده از ابزاری که در اختیار داشتند می‌توانستند از مکانیسم ماشه استفاده کنند چرا که آنها به دنبال بهانه بودند.

‌موسوی در توضیح اینکه آمریکایی‌ها به دنبال بهانه بودند تصریح کرد: آمریکایی‌ها بهانه می‌آوردند تا علیه ایران اقدامی را انجام دهند. در زمان اوباما نیز بهانه‌های مختلفی از جمله مسئله موشکی، ماهواره‌ای و منطقه‌ای را علم می‌کردند و چون در برجام بودند حق استفاده از حفره حقوقی برجام را داشتند.

وی افزود: بعضی‌ به دنبال این هستند که بگویند این موفقیت و پیروزی تیم مذاکره‌کننده و دستگاه دیپلماسی بوده است اما من تأکید دارم که اگر پیروزی هم حاصل شده، محصول حماقت ترامپ است نه اینکه ما در برجام توفیق زیادی را به دست آورده‌ایم؛ برجام یک حفره حقوقی بزرگ به نام مکانیسم ماشه دارد که ترامپ با حماقت خود این حفره بزرگ را از دسترس خود خارج کرده است و دلیل عمده آن نیز این بود که ترامپ زمانی که از برجام خارج شد تصور نمی‌کرد که ایران دیگر به برجام بازنگردد، بلکه تصور می‌کرد اگر از برجام خارج شود ایران تحت فشار تحریم‌ها به سرعت برمی‌گردد.

عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس می‌گوید که ترامپ سیگنال‌هایی از داخل ایران مبنی بر بازگشت ایران به پای میز مذاکره دریافت کرده بود و همان زمان نیز ترامپ اعلام کرد که منتظر تلفن ایران هستم و همان زمان نیز از زبان برخی  از مسئولان کشور بیان شد که پیامبر با مشرکانی که نقض عهد کرده بودند دوباره وارد مذاکره می‌شد و ترامپ هم بر همین انتظار نشست.

وی راهبرد اصولی نه جنگ و نه مذاکره مقام معظم رهبری را علت اصلی عدم امضای برجام‌های دیگر عنوان و تصریح کرد: این راهبرد اجازه نداد که رؤیای ترامپ محقق شود و ترامپ هم فکر میکرد با بعضی از اعتراضات و اغتشاشات در ایران شاید بتواند ایران را به زانو دربیاورد اما این اتفاق نیفتاد و او نهایتاً مجبور شده اکنون از بحث مکانیسم ماشه استفاده کند که این گزینه نیز به دلیل حماقت ترامپ در دسترس نیست و احتمال تحقق آن بسیار پایین است.

موسویگفت: قطعاً آمریکا و ترامپ برای مکانیسم ماشه فشارهای خود را افزایش خواهند داد و سعی می‌کنند به نوعی شورای امنیت را وادار به ورود به این مقوله کنند اما ما هم نمی‌توانیم «خیلی» بر روی کشورهای اروپایی حساب کنیم. هرچند الان با فعال شدن مکانیسم ماشه مخالفت کرده‌اند اما ممکن است بعداً بازی‌های دیگر به راه بیندازند و با ترامپ در یک زمین بازی کنند. اما اکنون به لحاظ حقوقی و سیاسی دست برتر با ایران است چون ترامپ قبلاً از برجام خارج شده است.