به گزارش «نماینده»، چهارمین سال مجلس دهم در حالی سپری می‌شود که هنوز بسیاری از نمایندگان اصولگرا و اصلاح‌طلب در اساس تشکیل فراکسیون سوم مجلس یعنی «مستقلین» اعتراض دارند. شکل‌گیری این فراکسیون با اما و اگرهای بسیاری مواجه شده است، فراکسیونی که برخی اعضای آن از لیست اصلاح‌طلبان وارد مجلس شدند و در ابتدا چتر حمایتی اصولگرایان را نیز بر سر خود داشت؛ اما درنهایت «مستقل» شد! آنچه می‌خوانید گزارشی از شکل‌گیری و نوع موضع‌گیری‌های فراکسیون مستقل در مجلس دهم است:
پلان اول
در هفته‌های منتهی به انتخابات دهمین دورۀ مجلس شورای اسلامی در اسفندماه 94، لیست نامزدهای انتخاباتی مجلس تقریباً مشخص شده بود و دو جناح اصولگرا و اصلاح‌طلب لیست‌های انتخاباتی خود را منتشر کردند.
ائتلاف فراگیر اصلاح‌طلبان، لیست امید را در تهران با سرلیستی محمدرضا عارف منتشر کرد؛ البته در این لیست آنچه بیش از همه جلب‌توجه می‌کرد، حضور افرادی بود که در مجلس قبل خود را جزء اصولگرایان می‌دانستند؛ اما در این انتخابات نامشان در لیست امید قرار داشت، افرادی مثل کاظم جلالی، بهروز نعمتی و علی مطهری.
البته کاظم جلالی بعدها دربارۀ چرایی حضورش در لیست امید می‌گوید: «من اصلاً بنای آمدن در انتخابات را نداشتم، حتی بیانیه صادر کردم؛ اما در همان زمان، فضایی فراهم شد که با آقای لاریجانی گفت‌وگو کنیم. آقای لاریجانی هم گفت از تهران بیایید. من گفتم در تهران رأی نمی‌آورم، چون باید در لیست باشم. لیست هم، یکی اصولگرایان است که من نمی‌خواهم نامم در کنار برخی آقایان باشد و دوم اینکه ما اصلاح‌طلب هم که نیستیم و در لیست آنها هم نمی‌توانیم باشیم. آقای لاریجانی گفت ثبت‌نام کنید، بعداً تصمیم می‌گیریم چه کنیم.»
جلالی همچنین دربارۀ اینکه چرا به فراکسیون امید نرفته و آیا میثاق‌نامه‌ای را امضا کرده است یا نه، می‌گوید: «بنده به‌هیچ‌وجه هیچ‌چیزی امضا نکردم و جالب این است که یک نفر به من نگفت باید تعهدی امضا کنید، باید به اخلاق پایبند بود. فقط یک شب خانۀ آقای مطهری بودم و شنیده بودم که بقیه تعهدنامه‌ای امضا می‌کنند. به آقای مطهری گفتم شما چیزی امضا کردی؟ گفت یک چیزی آوردند و در آن احوال شخصیه بود و من امضا کردم؛ ولی ذیل این بود که بعداً متعهد می‌شوم در فراکسیون مربوطه به جریان باشم و من نوشتم بعد تصمیم می‌گیرم.»
همین را هم به من نگفتند؛ البته اگر می‌گفتند من امضا نمی‌کردم؛ ولی باید تعهد اخلاقی را بیان کنم. فقط از حزب اعتدال و توسعه یک آدمی چند باری زنگ زد که باید چیزی را امضا کنید. من به آقای واعظی گفتم من از این شوخی‌ها ندارم که آقای واعظی هم گفتند اشتباه شده و نباید به شما چنین حرفی زده می‌شد. لذا هیچ تعهدنامه‌ای امضا نشد.»
پلان دوم
اسفندماه سال 94 لیست امید در تهران رأی آورد و منتخبان تهرانی وارد مجلس شدند؛ حال نوبت به جریان‌های سیاسی درون مجلس و تشکیل فراکسیون‌ها می‌رسید. این در حالی بود که وفاق پیش از انتخابات اصلاح‌طلبان و اعتدالیون در مجلس ادامه نیافت و اعتدالیون حاضر نشدند پرچم لاریجانی را با عارف معاوضه کنند. ازاین‌رو از همان ابتدا راه خود را از فراکسیون اصلاح‌طلبان یا همان «امید» جدا کردند.
البته این جدایی پس از انتخابات اعتدالیون از امیدی‌ها با واکنش‌هایی از سوی برخی اصلاح‌طلبان عضو فراکسیون امید مواجه شد؛ ازجمله اینکه مصطفی کواکبیان، نمایندۀ مردم تهران در مجلس و عضو لیست امید بعد از اولین انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس دهم که در رقابت بین علی لاریجانی و محمدرضا عارف شکل گرفت و درنهایت هم لاریجانی کرسی ریاست را تصاحب کرد گفت: «البته واقعیت (انتخابات هیئت‌رئیسه) چیز دیگری بود، بعضاً اشخاصی با ما عکس یادگاری گرفتند و زنبیل خودشان را جای دیگر بردند. گرفتاری ما این است که این اشخاص از لیست امید میثاق‌نامه را امضا کردند اما به لاریجانی رأی دادند.»
کواکبیان همچنین گفته بود: «واقعاً برای دوستان خودم متأسفم که مسیر را چنین پیش بردند، اگر آن عده پای‌کار فراکسیون می‌ایستادند، قطعاً نتیجه به‌عکس می‌شد. مطمئنم 50 نفر از لیست امید به آقای لاریجانی رأی دادند.»
حمیده زرآبادی، نمایندۀ مردم قزوین در مجلس و عضو فراکسیون امید نیز در مصاحبه‌ای می‌گوید: «جالب است بدانید یکسری از نمایندگانی که با لیست امید وارد مجلس شده‌اند، می‌گویند ما که نمی‌خواستیم در لیست امید قرار بگیریم، اصلاح‌طلبان خودشان دنبال ما آمدند و از ما حمایت کردند! الآن که رأی آورده‌اند، می‌گویند ما که رأی می‌آوردیم چه با لیست چه بدون لیست!»
پلان سوم
از طرف دیگر و در میان اصولگرایان نیز با اینکه در ابتدا فراکسیون ولایت متشکل از اصولگرایان تشکیل شد؛ اما بعد از مدت زمان اندکی از آغاز به کار مجلس دهم، برخی که خود را اعتدالیون می‌دانستند، در پی تشکیل فراکسیونی دیگر بودند؛ در ابتدای آغاز به کار مجلس دهم، حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور، منتخب مردم قم در مجلس دهم، در گفت‌وگویی گفته بود: «در میان جریان‌های سیاسی مجلس، گروهی هستند که سعی می‌کنند دو طرف را داشته باشند. اگر همایشی توسط اصلاح‌طلبان برگزار شود در آن شرکت می‌کنند و در مقابل هم سعی می‌کنند حتماً در همایش اصولگرایان حضور پیدا کنند».
برخی از اعضای فراکسیون مستقلین چون خود را اصولگرایان معتدل می‌دانستند، حاضر به عضویت در فراکسیون ولایت نبودند. از سوی دیگر اعضای این فراکسیون در بسیاری از رأی‌گیری‌های صحن و موضع‌گیری‌ها، دیدگاه نزدیک‌تری به فراکسیون امید داشتند.
در این میان با نزدیک شدن زمان انتخابات ریاست جمهوری 96، در اردیبهشت‌ماه همان سال بود که اعضای فراکسیون سوم مجلس، یعنی مستقلین پا را فراتر گذاشته و جمعیت اصولگرایان معتدل حامی روحانی را در قالب نشست نمایندگان فعلی مجلس، ادوار و سایر اصولگرایان معتدل تشکیل دادند. عملکرد و موضع‌گیری‌های مبهم اعضای فراکسیون مستقلین به‌عنوان زیرمجموعۀ فراکسیون ولایت، موجب ابهاماتی در افکار عمومی شد؛ به‌همین دلیل اعضای فراکسیون ولایت برای شفافیت در موضع‌گیری‌های سیاسی، طی بیانیه‌ای جدایی خود را از فراکسیون مستقلین اعلام کردند.
فراکسیون نمایندگان ولایی در بیانیۀ جدایی خود از فراکسیون ولایت آورده بودند: «با شروع مجلس دهم، فراکسیون اکثریت مجلس با نام فراکسیون ولایت به ریاست علی لاریجانی تشکیل شد و امید وحدت نمایندگان ولایت‌مدار در یک فراکسیون واحد، اکثریت را ایجاد کرد؛ ولی از همان روزهای اول، تعدادی از همکاران عضو فراکسیون ولایت تحت عنوان فراکسیون مستقلین اعلام موجودیت کردند و منجر به انشقاق در فراکسیون ولایت شدند. درنهایت، فراکسیون اکثریت ولایت به دو فراکسیون نمایندگان مستقل و نمایندگان ولایی تقسیم شد.
فراکسیون مستقلین در روند فعالیت خود در برخی موضوعات با فراکسیون امید همراه می‌شد و در برخی موضوعات خود را با فراکسیون نمایندگان ولایی همراه می‌کرد. چنین رویکردی از فراکسیون مستقلین، فراکسیون نمایندگان ولایی را در تصویرسازی با مشکل روبه‌رو می‌کرد.
در ادامۀ این بیانیه آمده بود: «هر یک از همکاران عزیز و فراکسیون‌های مجلس حق مسلم و طبیعی دارد که به تشخیص خود عمل کنند؛ ولی امکان پاسخگویی برخی تصمیمات به مردم و جامعه برای نمایندگان عضو فراکسیون ولایی وجود نداشت و همین امر موجب شد تا شورای مرکزی فراکسیون نمایندگان ولایی، در آخرین جلسۀ خود در تاریخ 11 تیرماه 1396 به‌اتفاق آرا فراکسیون نمایندگان ولایی را به‌عنوان یک فراکسیون مستقل از فراکسیون ولایت اعلام کنند.»
پلان آخر
هیئت‌مؤسس فراکسیون مستقلین صبح روز ۳۰ تیرماه ۱۳۹۵ در جلسه‌ای اعضای هیئت‌رئیسۀ موقت این فراکسیون را انتخاب کرد.
فراکسیون اعتدال با حضور چهار تن از اعضای هیئت مؤسس تشکیل شد. در این جلسه، به‌جز تصویب اساسنامۀ فراکسیون اعتدال، اعضای هیئت‌رئیسۀ موقت نیز انتخاب شدند و کاظم جلالی رئیس این فراکسیون معرفی شد.
این جریان با طرح مسئلۀ افراط در مجلس، خط واگرایی خود را آغاز نمود و مدعی شد که با جذب اعتدالیون تلاش دارد که مرزهای خود را از هر دو طیف افراطیون جدا سازد.
جعفرزاده، نایب‌رئیس این فراکسیون بر همین اساس گفته بود: «اگر ادامۀ روند دو فراکسیون امید و ولایت به این شکل پیش رود، قطعاً فراکسیون سومی متشکل از مستقلین و معتدلین شکل خواهد گرفت. در ابتدای مجلس ما نیاز داشتیم که برای رئیس مجلس به اجماع برسیم؛ ولی بعد از آن دیگر نیازی به این اجماع نداریم و از این به بعد هم فراکسیون جدیدی پا می‌گیرد.»
البته محمود صادقی، عضو هیئت‌رئیسۀ فراکسیون امید در مجلس دهم در واکنش به تشکیل فراکسیون اعتدالیون در مجلس می‌گوید: «تشکیل این فراکسیون نباید به این شکل باشد که اعضای آن ادعا کنند سایر فراکسیون‌ها تندرو هستند و ما فراکسیون میانه‌رو مجلس هستیم؛ اینکه بخواهد مشی اعتدالی را مختص خود بداند ادعای غیرواقعی است.»
نویسندۀ روزنامۀ شرق هم در 31 تیرماه سال 95 در مقاله‌ای با عنوان «پایان ائتلاف» دربارۀ تشکیل فراکسیون مستقلین می‌نویسد: «آنها تا شب انتخابات و برای اینکه بتوانند وارد مجلس شوند، با اصلاح‌طلبان ائتلاف کردند و از فردای انتخابات برای اینکه ریاست مجلس را در اختیار بگیرند با اصولگرایان ائتلاف کردند و اکنون که هر دو هدف محقق شده، حساب خود را از هر دو گروه جدا می‌کنند.»
همچنین تشکیل فراکسیون مستقل در جریان اصولگرایان نیز با واکنش‌هایی همراه بود. روزنامۀ کیهان نسبت به تشکیل فراکسیون اعتدال در مجلس انتقاد کرده و آن را اقدام وکیل‌الدوله‌ها دانست. کیهان بر همین اساس نوشت: «نمایندگان همسو با دولت در مجلس نهم بارها ادعای تشکیل فراکسیون حامی دولت یا اعتدال را مطرح کردند؛ اما به‌جای عملی کردن این کار، ترجیح دادند فراکسیون رهروان ولایت را از مشی اصولگرایانه دور سازند.»
کیهان در بخش دیگری از گزارش خود می‌نویسد: «برخی نمایندگان وکیل‌الدوله برای انشقاق در فراکسیون اکثریت دست‌به‌کار شدند. این طیف که با اصلاح‌طلبان نیز در ارتباطند، درحالی که فراکسیون فراگیر ولایت قریب به ۱۸۰ عضو دارد، نامزدهای فراکسیون برای نایب‌رئیسی رأی نیاوردند؛ چراکه جریان لابی همسو با دولت ۳۰ تا ۴۰ نماینده را از رأی به نامزدهای فراکسیون ولایت برای نایب‌رئیسی منصرف کرده بود.»
اکنون نیز همین طیف با طراحی تشکیل فراکسیون اعتدال و ایجاد انشعاب در فراکسیون اکثریت، درصدد است نگرانی‌های دولت و فراکسیون اقلیت (امید) را برطرف کند.
علی‌اکبر کریمی، نمایندۀ مردم اراک در مجلس نیز در مصاحبه‌ای می‌گوید: «در حال حاضر جریان اصلاحات در فراکسیون امید و حامیان دولت در فراکسیون مستقلین -که از نظر ما ماهیت واحدی دارند- رفتاری مشابه هم دارند. علی‌رغم ناکارآمدی جدی دولت و عملکرد آقای روحانی در سال گذشته و به‌ویژه سال ۹۷ -که خسارت عظیمی را به اقتصاد و معیشت و کاهش ارزش پول ملی و تورم افسارگسیخته وارد کرده و موجب هدر دادن منابع ارزی و طلای کشور شده و ده‌ها هزار میلیارد تومان رانت در کشور توزیع شد و شوک‌های بسیار جدی به تولید کشور و اقتصاد وارد آمد- جریان حامی دولت همچنان بر حمایتشان اصرار کردند.
نمایندۀ مردم اراک در مجلس تصریح می‌کند: «جریان اکثریت مجلس که حامیان دولت هستند «فراکسیون امید و فراکسیون مستقلین» از این بحران‌ها و مشکلات به‌وجود آمده حمایت کردند و نمی‌توانند از خود سلب مسئولیت کنند و بگویند ما در این التهابات، گرانی‌های لجام‌گسیخته و توزیع رانت‌ها نقشی نداشته‌ایم. متأسفانه طی ماه‌های اخیر شاهد هستیم که 2 فراکسیون امید و مستقلین در حال نعل وارونه بوده و همچنان از دولت حمایت می‌کنند و بارها و بارها از طریق تریبون مجلس با دفاع‌های غیرمنطقی از دولت به عدم رأی لازم در استیضاح‌ها و رأی اعتمادها حمایت کرده و موجب حضور مجدد وزرای ناکارآمد در دولت آقای روحانی شدند؛ لذا عملاً در عملکرد سوء آنها شریک هستند.»
کریمی در ادامه می‌گوید: «ما دو جریان فراکسیون امید و مستقلین را یکی می‌دانیم و تفاوتی بین آنها قائل نیستیم؛ چراکه فراکسیون مستقلین حامی بی‌چون‌وچرای دولت بوده و اصلاح‌طلبانی که حامی دولت هستند هم وضعیتشان مشخص است. حامیان دولت در مجلس نمی‌توانند ادعا کنند که منتقد دولت هستند و حسابشان را از دولت جدا کنند، این در حالی است که آنها همچنان بر حمایت از دولت پافشاری دارند. ازاین‌رو ناکارآمدی مجلس دهم و مسئولیت آن بر عهده جریان حامی دولت اعم از فراکسیون امید و مستقلین است.»
تشکیل فراکسیون مستقلین همچنان با واکنش‌های بسیار از سوی موافقان و مخالفان آن روبه‌رو است. فراکسیونی که از همان ابتدا شائبۀ دولتی بودن را با خود یدک می‌کشید. هرچند اعضای این فراکسیون معتقدند در هرجایی که لازم بوده از دولت حمایت کرده‌اند و در برخی مواقع هم انتقاد!