به گزارش «نماینده»، معضل اعتیاد به عنوان یکی از مشکلات و آسیب های اجتماعی است و موجب از بین رفتن بنیان خانواده ها می شود و اثرات جبران ناپذیری در پی خواهد داشت.
علی جعفری، کارشناس ارشد روانشناسی، مربی پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی و مدرس، پژوهشگر حوزه پیشگیری و درمان اعتیاد و مدیر موسسه مردم نهاد همراهان مسیر زندگی در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار گروه اجتماعی قدس خبر با اشاره به کاهش سن اعتیاد در جامعه اظهار داشت: تحقیقات نشان می دهد آمار اعتیاد در سنین نوجوانی و جوانی در حال رشد است و باید افزایش شیوع را نشانه جدی در نظر گرفت اما این موضوع به معنای آمار بالای اعتیاد نیست.
وی در پاسخ به این سوال که کدام دستگاه مسئول رسیدگی به وضعیت آسیب های اجتماعی به ویژه در سطح مدارس است، گفت: موضوع پیشگیری اولیه از اعتیاد وظیفه همه دستگاه های عضو شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر است و تنها آموزش و پرورش متولی این موضوع نیست. به دلیل تعداد زیاد دانش آموزان به همت آموزش و پرورش و استفاده از ظرفیت مدرسان و مشاوران درون و برون سازمانی این موضوع در منطقه در حال انجام است. بنابراین سازمان های حمایتی، بهداشتی، اجتماعی و فرهنگی در این موضوع وظایفی قانونی دارند.
عوامل مؤثر بر افزایش اعتیاد میان دانش آموزان
جعفری با اشاره به مهمترین عوامل افزایش اعتیاد در دانش آموزان افزود: داشتن اختلالات روانشناختی مانند افسردگی، بیش فعالی، اضطراب و وجود الگوهای مصرف کننده در خانواده و دوستان، دسترسی آسان به مواد مخدر، نداشتن برنامه های کم هزینه و در دسترس جهت گذران اوقات فراغت، عدم آموزش مهارت های زندگی مانند خود آگاهی، حل مسئله و مدیریت استرس و همچنین باورهای نادرست نسبت به مواد مخدر، محرک مثل مصرف مواد آرامش بخش، ترک مواد آسان است، من معتاد نمیشم، سیگار هیچ ربطی به اعتیاد نداره، هیچ کس با یک بار مصرف معتاد نشده است، همه مصرف می کنند و این کار طبیعیه و نداشتن معیارهای صحیح در انتخاب دوست و فشار گروه همسالان، از عوامل اصلی افزایش اعتیاد در میان دانش آموزان است.
کارشناس ارشد روانشانسی ادامه داد: ماده مخدره گل با توجه به اسم منحرف کننده و مثبتی که دارد به ظاهر بی خطر بنظر می رسد اما در اصل این ماده از مشتقات شاهدانه هندی و کانبیس است. آمار رسمی و علمی تایید کننده ای در این خصوص وجود ندارد اما بدلیل نبود قوانین بازدارنده در خصوص ماده گل بعضی اشخاص فکر می کنند این ماده اعتیاد آور نبوده و عوارض خاصی ندارد. در حالیکه با توجه به تاثیرات شیمیایی در مغز احتمال اعتیاد این ماده بیشتر از سایر عوامل است و وابستگی ذهنی روانی شدیدی ایجاد می کند.
نقش آموزش و پرورش، معلمان و خانواده در جلوگیری از بروز اعتیاد
وی در ارتباط با نقش آموزش و پرورش در جلوگیری از این آسیب اجتماعی بیان داشت: آموزش و پرورش ارگان اصلی در زمینه رشد علمی، شخصیتی و پرورشی فرزندان بوده و تلاش های همه زحمت کشان قابل ستایش است. به نظر می رسد نیاز جدی به اقداماتی مانند تدوین برنامه درسی در زمینه آموزش پیش نیازهای پیشگیری از اعتیاد مثل آموزش مهارت های زندگی ده گانه،
ایجاد بیشتر نشاط اجتماعی در مدارس، استقرار مددکار اجتماعی و روانشناس در تمام مقاطع تحصیلی حائز اهمیت بوده و برگزاری کارگاه های آموزشی در خصوص مهارت جراتمندی، بلوغ و نوجوانی در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی تأثیر گذار باشد. همچنین اجرای سالیانه و کامل نظام مراقبت های اجتماعی در مدارس و اجرای سطح اولیه، ثانویه، ثالثه پیشگیری از اعتیاد و استفاده از رسانه های جمعی و تاثیر گذار، نمایش فیلم های با محتوای غنی در کاهش این آسیب اجتماعی مؤثر باشد.
این پژوهشگر ادامه داد: معلم و خانواده در جلوگیری از کاهش سن اعتیاد در جامعه نقش مهمی دارند. آگاه سازی به خانواده ها در خصوص مهارت های فرزند پروری، پیشگیری از اعتیاد و روانشناسی رشد کودکان و نوجوانان از طریق انجمن اولیا و مربیان از اقدامات شایسته نظام تعلیم و تربیت است. امروز روانشناسان اعتقاد دارند رشد شخصیت و تفکر دانش آموزان تا سن ۱۲ سالگی انجام می شود. بنابراین موضوع الگو بودن معلم و والدین، فراهم سازی محیط جذاب، به دور از استرس، درک کودکان از چشم یک کودک مهم است.
جعفری خاطرنشان کرد: یادمان باشد همه ما یکبار دوره کودکی را طی می کنیم. کودکان گفتار، رفتار، احساسات والدین، محیط اطراف را بخوبی در ذهن خود درون داد نموده، پردازش کرده و یادگیرنده های قوی هستند بنابراین ضمن توجه به این موضوع استفاده از روش های فرزند پروری مثبت و پرهیز از خشونت و کودک آزاری الزامی است.
وی افزود: معلمان با توجه به اصل تفاوت های بین فردی و درون فردی زمینه پیشرفت تحصیلی و پرورشی دانش آموزان را فراهم نماید. چرا که قرار نیست همه دانش آموزان دکتر، مهندس و ریاضی دان باشند، شهروند سالم و مسئولیت پذیر بودن ابتدا خود بزرگترین سرمایه اجتماعی بوده و سپس سایر موضوعات مد نظر قرار می گیرد. عدم توجه به این موضوع باعث فشار تحصیلی، کاهش انگیزه دانش آموزان، پدیده ترک تحصیل زود هنگام شده و احتمالا شروع رفتارهای ضد اجتماعی از جمله خشونت و اعتیاد را فراهم می نماید. والدین گرامی باید توجه داشته باشند، همان طور که برای ورزش، تغذیه، نیازهای اولیه کودکان هزینه می کنیم جهت رشد و تربیت و آموزش آنها نیز باید هزینه کرد که در اصل سرمایه گذاری برای تربیت فرزندان است.
مربی پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان بهزیستی در ارتباط با زمان شروع اطلاع رسانی و آگاه سازی در حوزه پیشگیری از بروز اعتیاد گفت: متخصصان امروزه اعتقاد دارند زمان انجام این آموزش ها قبل از بدنیا آمدن فرزندان، حین بارداری به صورت برخورد صحیح با مادر، ارتباط عاطفی خوب والدین، پرهیز از خشنونت، عدم مصرف خودسرانه دارو، پس از بدنیا آمدن فرزندان از طریق فراهم کردن فضای سالم، جذاب جهت رشد و بازی کودک، رفع نیازهای اساسی فرزند، روش صحیح والدگری، وجود استانداردها، قوانین مشخص خانوادگی بالاخص در خصوص عدم مصرف و چارچوب های رفتاری، دلبستگی و پیوند عاطفی قوی والدین و فرزند، از عوامل اساسی آگاه سازی به شمار می رود.
پژوهشگر حوزه درمان اعتیاد تصریح کرد: باور داشته باشیم هیچکس روز اول با هدف اعتیاد شروع به سوء مصرف مواد نکرده است.
پس باید جهت رشد و سلامت فرزندان برنامه ریزی کنیم. والدین با پاسخگویی به سه سوال: “فرزند ام در حال حاضر کجاست؟”، “با چه کسی بوده؟” و “چه کاری می کند؟” می توانند نظارت صحیح و نقش پیشگیرانه خود را محک بزنند. ما باید به فرزندانمان مهارت جراتمندی و نه گفتن به درخواست نا متعارف دیگران حتی دوستان نزدیک را با هدف یک عمر سلامتی و آرامش یاد دهیم و قرار نیست در زندگی ما همه را راضی کنیم.