ماهنامه«نماینده»- خردادماه امسال، رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان نظام، صراحتاً مطالبة خود از مسئولین را اعلام کردند: «دشمن ما اتاق جنگ را برده است در وزارت خزانه‌داری؛ [اتاق] جنگ علیه ما به‌جای وزارت دفاع، وزارت خزانه‌داری آنهاست، به شکل فعّال هم مشغول‌اند... من عرض می‌کنم اینجا هم بایست ستاد مقابله با شرارتِ این دشمن در مجموعة اقتصادی تشکیل بشود؛ وزارت خارجه باید پشتیبانی کند، باید به‌صورت همراه کمک کند لکن بایست در مرکز اقتصادی دولت این ستاد تشکیل شود و این کار را دنبال کنند.»
«محمدرضا پورابراهیمی» رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس یکی از فعالانی است که تا امروز برای قرار دادن دولت در ریل اتخاذ تصمیمات درست اقتصادی تلاش‌های بسیاری را انجام داده است.
متن مصاحبه با وی در مورد راهکارهای حل مشکلات اقتصادی را در ادامه می‌خوانید:
محورهای اصلی راهکارهایی که مجلس برای حل مشکلات اقتصادی در نظر گرفته است توضیح می‌دهید؟
در شرایط کنونی که بیش از ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان منابع در جامعه وجود دارد، جذب نقدینگی یکی از راهکارهای مهم حل مشکلات اقتصادی است. واگذاری پروژه‌های عمرانی یکی از راهکارهای جذب نقدینگی است و مجلس مدت‌هاست که به‌دنبال واگذاری این طرح‌هاست. لذا تلاش داریم با سهل‌ترین روش‌های ممکن این دارایی‌ها را واگذار کنیم. حل مشکلات بازار ارز از مهم‌ترین محور راهکار حل مشکلات اقتصادی است. پس از مدت‌ها دولت بازار متشکل و ثانویه را پذیرفته است، باید چارچوب‌ها و ضوابط آن مشخص شود.
کنار گذاشتن رویکرد تمرکز و اعطای اختیارات دولت به استان‌ها برای استفاده از روش‌های خلاقانه جهت حل مشکل در استان‌ها، دیگر راهکار حل مشکلات اقتصادی است. در مناطق مرزی، استانداران می‌توانند با تمهیداتی مشکلات اقتصادی را حل کرده و امور را تدبیر کنند.
بررسی روش‌های حمایت از اقشار کم‌درآمد دیگر محور مهم حل مشکلات اقتصادی است و در حال بررسی راهکارهای کمک به آنان هستیم که به‌عنوان مثال در کنار یارانه نقدی، سبد کالا به اقشار کم‌درآمد اختصاص یابد یا تعرفه‌های آب، برق و گاز برای آنها کاهش یابد. بسته‌های حمایتی از دهک‌های کم درآمد بسیار مهم است. با توجه به اینکه تورم رفته‌رفته خود را در اقتصاد کشور نشان می‌دهد و قدرت خرید اقشار کم‌درآمد و محروم کاهش می‌یابد، ما باید با راهکارهایی قدرت خرید این دهک‌ها را حفظ کنیم که از حداقل رفاه در جامعه برخوردار باشند و این تورم موجب نشود آنها نتوانند از سبد کالایی قدیم خود استفاده کنند. البته بخش زیادی از این راهکارها در اختیار دولت است و نیازی به قانون‌گذاری برای آن نیست. درعین‌حال اعلام آمادگی کرده‌ایم که هر جا لازم باشد، به کمک دولت آمده و قانون‌گذاری کنیم.
شما هم عضو شورای عالی هماهنگی اقتصادی قوای سه‌گانه هستید، ترکیب و مصوبات اخیر این شورا را تشریح می‌کنید؟
در این شورا علاوه‌بر سران قوا، از مجلس، رؤسای کمیسیون اقتصادی و برنامه و بودجه، از قوه قضائیه، معاون اول و دادستان کل کشور و از دولت معاون اول رئیس‌جمهور، وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان برنامه و بودجه و معاون اقتصادی رئیس‌جمهور حضور داشته و دارند.
تا کنون در شورای هماهنگی اقتصادی تصمیم گرفته شد تا ۱۳۳۹ قلم کالا از گردونة واردات حذف شود که البته نیاز به بازنگری دارد، چون بخشی از این کالاها در داخل تولید می‌شود. تصمیم دیگر وارد نکردن کالاهای مشابه تولید داخل به کشور بود. در این راستا مصوب شد وزارت صنعت، معدن و تجارت هیچ‌گونه کالایی که در داخل کشور تولید می‌شود را ثبت سفارش نکرده و کالای غیر ضرور نیز به این لیست اضافه شود. لذا مقرر شد دولت در این باره اقدامات لازم را انجام دهد. مدیریت نقدینگی در کشور نیز، یکی دیگر از موضوعات مورد بحث بوده است.
در شرایط کنونی، حمایت از بازار سرمایه با توجه به حجم بالای نقدینگی در جامعه ضروری است، حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان حجم نقدینگی در جامعه است، بنابراین حتی اگر کشور با التهاب‌های ارزی مواجه نباشد، باید مدیریت نقدینگی در کشور اتفاق بیفتد؛ لذا باید از این سرمایه‌گذاری‌ها در بازار سرمایه حمایت‌های کامل صورت گیرد. همچنین مقرر شد پروژه‌های سنگین سودآور توسط دولت تبیین و تعریف شود، به‌ویژه در حوزه‌هایی همانند حوزه‌های نفت، گاز، انرژی و حوزة صنعت و معدن که ظرفیت‌های بزرگی وجود دارد. اینها بخشی از تصمیمات مهم اتخاذ شده در این شوراست.
به چه علت رهبر انقلاب دستور تشکیل این شورا را دادند؟
در زمان جنگ تحمیلی هم امام خمینی رحمه‌الله، ستاد جنگ را مشخص کرده و به تمامی مجموعه‌ها دستور داده بودند که باید با این ستاد همکاری کنند، چراکه این ستاد باید نفوذ داشته و تصمیمات خود را اجرایی کند. در حال حاضر نیز رهبر انقلاب با تشکیل «شورای عالی هماهنگی اقتصادی قوای سه‌گانه»، تمامی ارکان نظام، مسائل اقتصادی را با یک‌دیگر به پیش برده‌اند که این موضوع کمک خواهد کرد که بسیاری از مشکلات فعلی، با همکاری قوا رفع شود. البته این موضوع نافی وظایف و اختیارات دولت نیست، به همین دلیل هر جایی که خود دولت می‌تواند تصمیم بگیرد، نیازی به برگزاری این جلسات نیست. رهبر انقلاب نیز در پیام خود به رئیس‌جمهور بر همین نکته تأکید فرمودند که هر جا مصوبه‌ای در این شورا به تصویب رسید، دیگر معطل موافقت ایشان نشده و کارها را سریع‌تر آغاز کنند.
در زمان جنگ تحمیلی هم امام خمینی رحمه‌الله، ستاد جنگ را مشخص کرده و به تمامی مجموعه‌ها دستور داده بودند که باید با این ستاد همکاری کنند، چراکه این ستاد باید نفوذ داشته و تصمیمات خود را اجرایی کند. در حال حاضر نیز رهبر انقلاب با تشکیل «شورای عالی هماهنگی اقتصادی قوای سه‌گانه»، تمامی ارکان نظام، مسائل اقتصادی را با یک‌دیگر به پیش برده‌اند که این موضوع کمک خواهد کرد که بسیاری از مشکلات فعلی، با همکاری قوا رفع شود
یقیناً این بزرگ‌ترین سرمایه و حمایت رهبر انقلاب از دولت است که از قوای مقننه و قضائیه نیز به شکلی این هماهنگی با دولت را مطالبه کرده‌اند. در عین حال، بزرگ‌ترین موقعیت برای دولت است که از ظرفیت دو قوة دیگر نیز استفاده کند. امروز خوشبختانه تمامی ارکان قوا به فرمایش رهبر انقلاب پای کار آمده‌اند تا به دولت کمک کنند.
اخیراً اعتراضاتی به وضعیت اقتصادی از سوی مردم شکل گرفت، وظیفه دولت و مجلس در برابر این اعتراضات چیست؟
تصور ما این است بخشی از آنچه که امروز در گروه‌های مختلف در بحث مسائل اقتصادی به‌عنوان مطالبه مطرح می‌شود و در قالب تجمعات دیده می‌شود، قاعدتاً مطالبات به حق مردم است و همه ما اعم از مجلس و دولت باید پاسخگو باشیم، مجلس و دولت باید مسائل مربوط به این بخش را پیگیری کرده تا هرچه سریع‌تر با اقدامات کوتاه و میان‌مدت خود در راستای کاهش مشکلات و افزایش توانمندی‌ها و ارتقای معیشت مردم اقدام کند...
آنچه که ما امروز از مردم انتظار داریم این است که مطالبات به حق و قابل قبول خود را در عرصه اقتصادی در نشست‌ها و تجمعات قانونی مطرح کنند که قاعدتاً بر اساس یک مکانیزم مشخص در کشور و قانون اساسی ما تعریف شده است؛ این حتماً به اینکه مسئولان ما با اهتمام بیشتری به مشکلات نگاه داشته باشند، کمک می‌کند. اما اگر خدای ناخواسته این مسائل همراه شود با روش خاص دشمن در ایجاد شرایطی که عمدتاً با اساس حرکت انقلاب، نظام، آرمان‌های امام و فرمایشات مقام معظم رهبری مغایرت دارد، قطعاً نتیجه آن آشوبی می‌شود که ما قبلاً هم شاهد آن بودیم؛ در واقع می‌توانیم بگوییم اگر این مدیریت نشود قطعاً یک فتنه اقتصادی رخ خواهد داد. فتنه‌ای که پشت آن جریان‌های معاند قرار می‌گیرند اما ظاهر آن یک مطالبه اقتصادی است.
کمیته ضد تحریم کمیسیون اقتصادی مجلس تا به امروز چه اقداماتی را انجام داده است؟
آقای دکتر حسین‌زاده بحرینی مسئولیت این کمیته را برعهده دارد و با همکاری مرکز پژوهش‌ها و نمایندگان مجلس و نمایندگان بخش خصوصی مثل اتاق بازرگانی و اتاق اصناف، در حال تدوین برنامه‌های ضد تحریمی هستند که البته بخشی از این برنامه‌های ضد تحریم محرمانه خواهد بود و در اجرا مشخص می‌شود؛ اما بخشی از این برنامه‌ها قابل تبیین و تشریح است.
تشکیل کمیته ضد تحریم درمجلس، اظهارات اخیر رئیس جمهور و تشکیل شورای عالی هماهنگی قوا نشان دهنده این مهم است که سه قوه آرایش جنگ اقتصادی گرفته‌اند و کابینه دولت نیز باید با این آرایش جدید جنگی هماهنگ شود؛ زیرا ایجاد چنین ظرفیتی در طول انقلاب برای دولت‌ها بی‌سابقه بوده است. دولت باید از این ظرفیت که با رهنمودهای مقام معظم رهبری ایجاد شده، حداکثر استفاده را کند و با تمام توان برای حل مشکلات اقتصادی مردم اقدام نماید. خوشبختانه آقای رئیس‌جمهور بعد از تأخیر چند ساله، شرایط جنگ اقتصادی را تبیین کردند. کابینه را نیز فراخواندند، اگرچه این اقدام با تأخیر انجام شد اما از آن استقبال می‌کنیم. امیدواریم این نگاه و رویکرد در بدنه بنشیند و ارکان کارشناسی قوه مجریه نیز در فضای حل مشکلات قرار بگیرند.
امیدواریم بتوانیم در بازه زمانی چندین ماهه که فشار تحریم‌ها افزایش می‌یابد با برنامه‌ریزی دقیق بر مشکلات فائق بیاییم. معتقدیم اگر دولت با همین فراخوانی که آقای رئیس‌جمهور گفتند پای کار بیاید و با توجه به فضای همکاری در مجلس و قوه قضائیه و تشکیل شورای هماهنگی قوا و همراهی مردم با کم‌ترین هزینه در این جنگ نابرابر اقتصادی به فضل الهی پیروز خواهیم شد.
به نظر شما علت حاد شدن مشکلات اقتصادی با تحریم‌های جدید چیست؟ کشور ما همیشه با تحریم‌ها مواجه بوده است اما این بار اثرات تحریم‌ها حادتر شده است، علت چیست؟
در دوران مذاکرات هسته‌ای بارها به مسئولان دولتی دستگاه‌های اقتصادی در نشست‌های مختلف تذکر دادیم که همه چیز را به برجام پیوند نزنید، وعده‌های پوچ مسئولان اقتصادی دولت درباره حل مشکلات کشور با برجام باعث شد که رکود اقتصادی در کشور و در بخش‌های مختلف ایجاد شود و به نوعی کسب‌وکار از رونق بیفتد.
ظرفیت‌های اقتصادی متعدد و گوناگونی در کشور برای ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی وجود دارد، اما متأسفانه تیم اقتصادی دولت هنوز به آینده برجام برای حل مشکلات اقتصادی کشور امیدوار است و از تمامی ظرفیت‌های داخلی استفاده نمی‌کند. دولتمردان فقط شعار استفاده از ظرفیت‌های داخلی برای توسعه کشور را سر می‌دهند، اگر همچنان به ادامه روند برجام برای حل مشکلات اقتصادی کشور امیدوار باشیم، سرمایه‌های کشور بیش از این هدر می‌رود.
اقتصاد مقاومتی تنها راهکار نجات اقتصاد کشور از مشکلات موجود است و رکود و بیکاری را نیز از این طریق می‌توان حل کرد، اما در شرایطی که تیم اقتصادی دولت به آن اعتقاد داشته و گام‌های اساسی برای اجرای آن بردارد!
اقتصاد مقاومتی تنها راهکار نجات اقتصاد کشور از مشکلات موجود است و رکود و بیکاری را نیز از این طریق می‌توان حل کرد، اما در شرایطی که تیم اقتصادی دولت به آن اعتقاد داشته و گام‌های اساسی برای اجرای آن بردارد، البته متأسفانه اقدامات جدی برای تحقق اقتصاد مقاومتی از سوی تیم اقتصادی صورت نمی‌گیرد. تیم اقتصادی دولت نسبت به مبانی اقتصاد مقاومتی کم اعتناست، باید برای رسیدن به رشد ۸ درصدی اقتصاد تا پایان برنامة ششم توسعه، اصول اقتصاد مقاومتی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
به نظر شما رئیس‌جمهور باید تغییری در کابینه ایجاد کند؟
ما به وضعیت اقتصادی کشور انتقاد داریم و معتقدیم که دولت با این تیم اقتصادی نمی‌تواند کار چندانی از پیش ببرد. تیم اقتصادی باید جوان و چابک شود و ما انتظارمان را به دولتمردان برای تغییر تیم اقتصادی دولت اعلام کرده‌ایم. اگر چه مجلس می‌تواند با استفاده از ابزار و اختیارات قانونی نسبت به این مهم اقدام کند اما خواهش ما از دولت این است که نسبت به ترمیم تیم اقتصادی دولت پیش قدم شود و تغییرات لازم را در این تیم به‌وجود آورد تا شرایط اقتصادی آشفته و نابسامان کشور از این بدتر نشود و بلکه در جهت بهبود تغییر جهت دهد.
چالش‌های اقتصاد کشور برای عبور از بحران و اتخاذ تصمیمات مهم اقتصادی چیست؟
وضعیت فضای مدیریتی کلان اقتصاد کشور اولین چالش است و قوه مجریه پیشانی این تصمیمات به‌شمار می‌آید و تیم اقتصادی دولت باید اقدامات مناسبی در این زمینه انجام دهد. به اعتقاد ما تیم اقتصادی دولت متناسب با شرایط جاری کشور امکان همراهی نظام را به جهت فائق آمدن بر مشکلات ندارد. این آقایان مدیریت لازم را برای حل مشکلات اقتصادی ندارند و به‌دلیل عدم همخوانی تیم اقتصادی دولت با شرایط کنونی اقتصاد، مشکلاتی برای کشور و مردم به‌وجود آمده است.
فضای سیاسی و روانی مدیریت شده توسط دشمن جمهوری اسلامی، از دیگر علل شکل‌گیری چالش‌های اقتصادی کشور است، اگر اقدامات مدیران اقتصادی قاطع و جامع باشد، مشکلات اقتصادی قابل حل است. این اقدامات با تدبیر مدیریت جامع و دقیق امکان‌پذیر است اما متأسفانه به‌دلیل خلأ سوء‌مدیریت داخلی دشمنان نهایت استفاده را کرده و فضای اقتصادی را علیه جمهوری اسلامی ایران تشدید کرده‌اند.
التهاب‌های کنونی فضای اقتصادی کشور موجب تشدید فضای سوداگری در کشور شده که بخش عمده‌ای از آنها ناشی از رویکرد مدیریتی، فضای سیاسی، سوداگری و دلالی است. ما دلایل اقتصادی را به‌عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلایل ایجاد شرایط کنونی کشور در زمینه بروز مشکلات اقتصادی نمی‌دانیم و البته دولت هم این عقیده را قبول دارد.
در همین راستا بنده به‌عنوان رئیس کمیسیون اقتصادی و آقای تاجگردون به‌عنوان رئیس کمیسیون برنامه و بودجه، نامه‌ای به رئیس‌جمهور نوشتیم و تأکید کردیم که ضرورت تغییر تیم اقتصادی دولت در شرایط کنونی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است که البته رئیس‌جمهور نیز در سخنرانی خود بر این موضوع صحه گذاشته است. به نظر ما عملکرد نامناسب مدیران ارشد اقتصادی طی سال‌های اخیر موجب بی‌اعتمادی روزافزون مردم به تصمیمات اجرایی کشور شده است.
در این نامه تأکید کردیم ما هم مثل شما به تیم اقتصادی دولت انتقاد داریم و خواستار اصلاح این تیم هستیم و اعلام کردیم انتظار داریم در راستای تغییر تیم اقتصادی دولت اقدام شود گرچه مجلس با استفاده از ابزارها و اختیارات خود می‌تواند نسبت به این مهم اقدام کند، اما خواهش می‌کنیم دولت در این امر پیشگام شده و تغییراتی در تیم اقتصادی خود ایجاد کند.
آیا عملکرد وزرا و کابینه متناسب با شرایط جنگ اقتصادی است؟
آمریکا شیپور جنگ اقتصادی را به‌صدا درآورده است، نمی‌شود در شرایط جنگ اقتصادی به شیوه صلح اقتصادی عمل کرد. اظهارات وزرا حکایت از این دارد که ما نیازمند برنامه‌ریزی جامع و مدون برای مقابله با تحریم‌ها هستیم. امروز آمریکایی‌ها شیپور جنگ اقتصادی را به‌طور کامل به‌صدا درآورده‌اند، اقداماتشان هم نشان می‌دهد دیگر در رویکرد تعاملی با جمهوری اسلامی نخواهند بود. اظهارات رئیس‌جمهور نیز نشان می‌دهد دولت هم تقریباً تکلیف خود را با جریان خارج از کشور روشن کرده است، گرچه این اقدام با تأخیر انجام گرفته، اما باز هم گامی به جلوست.
دولت باید بدون هیچ‌گونه اتکایی به خارج از کشور، طرح‌های اقتصادی خود را پیگیری کند، قبلاً برای مذاکرات برجام نیم‌نگاهی به خارج از کشور داشت، اما الان دقیقاً تکلیف برجام مشخص شده است. باید برنامه‌ای جامع، دقیق و مدون در حوزه اقتصادی متناسب با اقدامات طرف مقابل مانند آمریکا و کشورهای اروپایی تدوین کنیم. تشکیل ستاد ویژه تدابیر اقتصادی، یکی از راهکارهای مقابله با تحریم‌های جدید است، نمی‌شود در شرایط جنگ اقتصادی به شیوه صلح اقتصادی عمل کرد. در مقابل تصمیم‌های آمریکایی‌ها برای تحریم جمهوری اسلامی، ایران باید یا از قبل پیش‌بینی و رصد کند و به محض اینکه مطلع شد، اقدام متقابل انجام دهد.
در زمان جنگ نیز این‌گونه رفتار می‌کردیم؛ به محض اینکه می‌فهمیدیم دشمن قصد حمله به منطقه‌ای را دارد هوانیروز، نیروی هوایی و سپاه هر کدام اقدامات برنامه‌ریزی شده‌ای را برای مقابله با دشمن انجام می‌دادند و تمامی تجهیزات و امکانات را به‌کار می‌گرفتند و آرایش جنگی را در مقابل دشمن اتخاذ می‌کردیم. در این مواقع هیچ‌گاه نیروی نظامی کشور ما صبر نمی‌کرد که بخشنامه و دستورالعمل بیاید؛ جنس جنگ اقتصادی نیز مانند جنگ نظامی است. اقدامات باید فوری، دقیق، منعطف و متناسب باشد.