ماهنامه «نماینده»/ آیت‌الله «عباس کعبی» در دوره پنجم به‌عنوان عضو حقوقدان در شورای نگهبان حضور داشت، به همین جهت، آشنایی کامل با ساختار و برنامه‌های شورا دارد. با توجه به سالروز تشکیل شورای نگهبان سراغ او رفتیم و از نظارت استصوابی و هجمه‌هایی که برخی از چهره‌های سیاسی در قبال نظارت شورای نگهبان در انتخابات می‌کنند، سؤال کردیم. او که از حقوقدانان مشهور و صاحب‌نظر شناخته می‌شود، هم‌اکنون نماینده مردم خوزستان در مجلس خبرگان رهبری و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است.
نماد مردم‌سالاری اسلامی است
آیت‌الله عباس کعبی «عضو سابق شورای نگهبان» در گفت‌وگو با «نماینده»، ضمن بیان اینکه شورای نگهبان با هدف صیانت از قانون اساسی و شرع مقدس تشکیل شد، ازاین‌رو تضمین کننده مشروعیت، مقبولیت نظام جمهوری اسلامی و نماد مردم‌سالاری اسلامی است، گفت: «مدل شورای نگهبان در مقایسه با مدل‌های مشابه یعنی مدل نظارت بر قانون اساسی همان‌طور که در فرانسه شورای قانون اساسی وجود دارد و مدل جزایی و دادگاه‌های قانون اساسی که در آمریکا وجود دارد، مدل مترقی‌تر و نظارت آن همه جانبه، شرعی و قانونی است.»
وی افزود: «چه بسا در فرانسه قوانین و مقرارت برخلاف قانون اساسی در پارلمان تصویب شود و شورای قانون اساسی هم بر مصوبات خلاف قانون ورود نکند مگر آنکه دادستان کل، رئیس‌جمهور یا بعضی از مقامات عالی کشور به شورای قانون اساسی شکایت کنند، بنابراین ممکن است قوانین و مقرراتی باشد که مورد کنترل شورای قانون اساسی فرانسه واقع نشود.»
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه نظارت شورای نگهبان در قانون اساسی نظارت پیشینی و نه نظارت پسینی است، اظهارداشت: «قانون بدون تأیید شورای نگهبان، قانون نیست چرا که شورای نگهبان هم از نظر شرعی و هم از نظر قانون اساسی به مصوبات رسیدگی می‌کند بر این اساس شورای نگهبان هم ضمانت اجرای اصل برتری قانون اساسی نسبت به سایر قوانین و مقررات و هم ضمانت اجرای اصل برتری شرع مقدس و قوانین و مقررات به حساب می‌آید.»
آیت‌الله کعبی اضافه کرد: «از این منظر نهاد شورای نگهبان نهاد مترقی و پیشرفته برای ضمانت اجرای قانون اساسی و حاکمیت قانون است و مثل شورای نگهبان در جهان معاصر و در مدل‌های حقوقی چنین نهاد پیشرفته‌ای وجود ندارد.» وی به شرح وظایف شورای نگهبان پرداخت و خاطرنشان کرد: «یکی از وظایف شورای نگهبان طبق اصل 99 قانون اساسی نظارت بر انتخابات (ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری) است، به همین جهت تأیید صلاحیت نامزدهای ریاست‌جمهوری برعهده شورای نگهبان است.»
اگر نبود، استبداد بر کشور حکومت می‌کرد
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، وظیفه دیگر شورای نگهبان را نظارت بر قوانین و مقررات صادره از مجلس دانست و گفت: «در این مورد نظارت حقوقی و بر مبنای قانون اساسی است، 12 عضو شورای نگهبان نسبت به قوانین صادره مجلس نظر می‌دهند که خلاف قانون اساسی نباشد؛ طبعاً اگر 7 عضو از 12 عضو نظر بدهند که خلاف قانون اساسی است، مصوبه مجلس به‌عنوان خلاف قانون اساسی شناخته می‌شود.»
«همچنین طبق اصل 85 قانون اساسی از دیگر اختیارات و وظایف شورای نگهبان اظهار نظر در مورد اساسنامه‌های شرکت‌های دولتی است. این اساسنامه‌ها پس از تصویب باید به شورای نگهبان برود تا این شورا در این باره نظر بدهد.»
آیت‌الله کعبی، نظارت شورای نگهبان بر انتخابات را اثرگذار عنوان کرد و گفت: «اگر شورای نگهبان نبود، استبداد بر این کشور حکومت می‌کرد پس شورای نگهبان تضمین کننده مردم‌سالاری دینی و جمهوری نظام در کنار اسلامیت آن است.»
وی تأکید کرد: «یکی دیگر از وظایف شورای نگهبان که حائز اهمیت است، اعلام نظر شرعی نسبت به شکایاتی که علیه بخشنامه‌ها، آئین‌نامه‌ها و مکاتبات قوه مجریه یا مقامات عالی قوه مجریه است، آن هنگام هیئت عمومی دیوان عدالت اداری موظف است از فقهای شورای نگهبان استعلام بگیرد و نظر دهد.»
تا امروز حرکت روبه جلو داشته است
عضو سابق شورای نگهبان با بیان اینکه این شورا از سال 58 تا کنون فعال و تأثیرگذار ظاهر شده است، افزود: «ما تجربه‌ای در دوران مشروطیت داشتیم، در این دوران علمایی نظیر شیخ شهید فضل‌الله نوری بسیار تلاش کردند تا اصل تراز را وارد قانون اساسی مشروطیت کنند تا تمامی قوانین و مقررات طبق شرع باشد اما متأسفانه اراده‌ای برای عمل به اصل تراز نبود، از همین رو هیچ‌گاه به این اصل عمل نشد و بعد استبداد رضاخانی و استبداد دوره محمدرضا حاکم شد که این اصل به اصلی تشریفاتی در قانون اساسی تبدیل شده بود.»
آیت‌الله کعبی ادامه داد: «چون این تجربه جلوی چشم حضرت امام(ره) و علما بود، استفاده از تجربه مشروطیت هم در مقدمه قانون اساسی نوشته شد و شهید بهشتی بر این مطلب تأکید داشت و امام(ره) بالاترین اهمیت را برای شورای نگهبان به‌ویژه فقهای آن قائل می‌شد، به‌خاطر همین در سال 58 حضرت امام(ره) پس از تصویب قانون اساسی، رئیس دیوان عالی کشور و دادستان کل را منصوب کردند و در دومین حکم، 6 فقیه شورای نگهبان را منصوب نمودند.»
وی اظهارداشت: «ازاین‌رو هم در دوره امام(ره) و هم در زعامت رهبر انقلاب پشتیبانی فوق‌العاده‌ای از شورای نگهبان داشتند و به شورا هم دستور دادند ملاحظه هیچ‌کس غیر از خدا را نداشته باشند.»
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه شورای نگهبان از زمان تشکیل تا به امروز حرکت روبه جلو داشته است، گفت: «شورای نگهبان امروز برخوردار از مجمع مشورتی فعال و پژوهشکده است که این دو نهاد در زمینه حقوقی و فقهی به شورا مشورت می‌دهند ضمن آنکه دفاتر نظارت بر انتخابات شورای نگهبان هم در سطح کشور فعال است.»
چون باج نمی‌دهد، عده‌ای با آن مخالف‌اند
آیت‌الله کعبی با اعلام این مطلب که «بیش از 400 هزار نفر از نیروهای انقلابی و مردمی با شورای نگهبان در زمینه نظارت بر انتخابات همکاری می‌کنند»، اظهار داشت: «دفاتر نظارت شورای نگهبان به جریان انقلابی فعال و مردمی تبدیل شده است البته هیچ‌کس ادعای عصمت نمی‌کند و اعضای شورای نگهبان هم چنین ادعایی ندارند؛ ممکن است اشتباهاتی صورت بگیرد اما به‌شکل کلی و در یک فرآیند عمومی شورای نگهبان از کارنامه درخشانی در تضمین جمهوریت و اسلامیت نظام برخوردار است.»
وی با بیان اینکه شورای نگهبان در صیانت از حقوق مردم، ابطال مصوبه‌ها، آئین‌نامه و تصمیمات مقام عالی کشور در موارد خلاف شرع خوش درخشیده است، گفت: «موارد متعددی بوده که استیفای حقوق مردم صرفاً از طریق اعلام نظر خلاف شرع شورای نگهبان محقق شده است، این مسئله تجربه‌ای غنی برای کشور و شورای نگهبان به‌حساب می‌آید.»
آیت‌الله کعبی با بیان اینکه شورای نگهبان یک نهاد فقهی، حقوقی، مردمی و قاطع است که فصل‌الخطاب در دفاع از قانون اساسی و حاکمیت فقه اسلامی و امانت‌داری نسبت به رأی مردم است، گفت: «خدا را شاکریم که این نهاد مقدس و بسیار مهم وجود دارد و همواره بدون توجه به ملامتِ ملامت‌گران در صحنه انجام وظیفه قاطعانه عمل کرده و سبب امید نظام، ملت و مردم برای سلامت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران شده است.»
وی در پاسخ به این سؤال «چرا برخی در داخل تلاش می‌کنند شورای نگهبان را وابسته به یک جریان و نهاد سیاسی معرفی کنند، هدف آنها از همجمه به شورا چیست؟»، تصریح کرد: «شورای نگهبان یک نهاد فقهی- حقوقی است و با حضور 12 عضو (فقیه و حقوقدان) مسائل بررسی و تصمیم‌گیری می‌شود؛ مسائلی هم که مطرح می‌شود به‌دلیل این است که شورا مقاوم است و به هیچ‌کس باج نمی‌دهد، به همین دلیل یک عده با آن مخالفت می‌کنند.»
جنجال‌های رسانه‌ای، تأثیری ندارد
عضو مجلس خبرگان رهبری درباره اینکه چرا در زمان انتخابات هجمه‌ها به شورای نگهبان افزایش پیدا می‌کند؟، افزود: «شورای نگهبان گلوگاهی برای مقابله با تجاوز به قانون و تجاوز به‌شرع است؛ بنابراین برخی جریان‌ها تلاش می‌کنند با فشارهای سیاسی، اجتماعی و جنگ روانی و رسانه‌ای و پخش شایعات در تصمیم شورای نگهبان اثر بگذارند.»
آیت‌الله کعبی می‌گوید: «اما تجربه نشان داده است که جنجال‌های رسانه‌ای، جنگ روانی و شایعات در دیدگاه‌های شورای نگهبان هیچ تأثیری ندارند و الحمدالله شورای نگهبان به‌عنوان یک نهاد انقلابی از زمان تشکیل تا کنون عملکرد درخشانی داشته است.»
وی با بیان اینکه شورای نگهبان یک نهاد مردمی و حقوق بشری است، گفت: «یکی از مؤلفه‌های مهم حقوق بشر بحث رأی مردم است که شورای نگهبان نهادی به‌شمار می‌رود که حافظ رأی مردم است و با امانت عمل کرده و ملاحظه هیچ‌کس را نمی‌کند.»
فقط ضد انقلاب از تضعیف شورا سود می‌برد
عضو سابق شورای نگهبان تصریح کرد: «تضعیف شورای نگهبان سبب تضعیف قانون اساسی و تضعیف یک نهاد برتر حافظ شرع و قانون اساسی است، از تضعیف شورای نگهبان تنها ضد انقلاب و دشمنان اسلام و بدخواهان ملت سود می‌برند؛ ازهمین‌رو رهبر معظم انقلاب نیز در تداوم حمایت‌های قاطعانه امام(ره) در واقع از شورای نگهبان حمایت قاطعانه خود را از این شورا دریغ نکرده‌اند.»
آیت‌الله کعبی به ماجرای فتنه 88 اشاره و خاطرنشان کرد: «در آن مقطع شاهد بودیم که شورای نگهبان در مقابل هجمه‌های سنگین ایستادگی و مقاومت کرد؛ شورای نگهبان امتحان خوبی در فتنه 88 پس داد. برای نخستین بار در واقع به شکل مستند و مستدل در 99 صفحه فرآیند انتخابات را توضیح دادند و این فرآیند به زبان‌های زنده دنیا منتشر شده و در پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان درج شده است.»
وی خاطرنشان می‌کند: «رهبر انقلاب در تداوم مسیر حضرت امام(ره) پس از آنکه عده‌ای خواستند شلوغ کنند و قواعد مردم‌سالاری را بر هم بزنند، نمایندگان نامزدها و نماینده شورای نگهبان را دعوت و در جلسه‌ای آزاد اجازه دادند که همه صحبت کنند و همه را مجدداً به قانون و مسیری که شورای نگهبان مشخص کرده، دعوت کردند.»
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب فرمودند، هرکس هر حرفی دارد باید از طریق قانون آن را بیان کند، گفت: «بنابراین یکی از عوامل پایه‌ای اقتدار شورای نگهبان حمایت حضرت امام(ره) و رهبری است. امروز شورای نگهبان یک نهاد جا افتاده، با تجربه، مؤثر در حاکمیت فقه و قانون در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است.»
آیت‌الله کعبی در پاسخ به این سؤال «چرا باز عده‌ای در آستانه انتخابات مجلس برای شورای نگهبان خط و نشان می‌کشند و خواهان عدم نظارت استصوابی هستند؟»، افزود: «آنچه روشن است، نظارت استصوابی تضمین سلامت انتخابات و صحت آن امری لازم است و آنهایی که مدام مخالفت می‌کنند می‌خواهند با عبور از شورای نگهبان خواسته‌هایشان تأمین شود.»