ماهنامه«نماینده»- با «اکبر رنجبرزاده» نماینده مردم اسدآباد و عضو هیئت‌رئیسه مجلس به گفت‌وگو نشستیم تا روابط میان مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان را از او جویا شویم.
برخی از چهره‌های سیاسی، مخالف نظارت شورای نگهبان در انتخابات هستند و انتخابات آزاد را به‌معنای عدم نظارت شورای نگهبان می‌دانند، نظر شما در این مورد چیست؟
با همۀ سختگیری‌های شورای نگهبان، باز هم مشاهده می‌کنید افراد متعددی دچار مشکلات شده‌اند. حال در نظر بگیرید که شورای نگهبان نظارت نداشته باشد، چه بسا اوضاع وخیم‌تر و بدتر خواهد شد. فکر می‌کنم برای قداست مجلس و حفظ آن جایگاه مورد انتظار مردم که مجلس به‌عنوان عصاره فضائل مردم مصون و محفوظ بماند، ضرورت دارد. شورای نگهبان به‌ویژه در این حوزه‌ها مستند، متقن و دقیق مسائل را در نظر داشته باشد و این به‌نفع جامعه است و به‌نفع گروه سیاسی و حزب خاصی نیست. باز هم تأکید می‌کنم، ورود شورای نگهبان در بحث نظارت بر نمایندگان و انتخابات به‌نفع جامعه است.
اگر آلودگی‌های مختلفی به دستگاه‌های اجرایی و مجلس شورای اسلامی ورود پیدا کنند، این لکه حاصل شده می‌تواند دیگران و جامعه را هم فاسد کند. باید در دستگاه‌های اجرایی هم سازوکاری داشته باشیم. جامعه ما به انسان‌هایی که قانونمند، صالح، سالم و مردمی هستند، نیاز دارد. اگر افرادی از قدرت سوءاستفاده کنند و کسی نتواند این موارد را رصد کند و عوامل بازدارنده‌ای وجود نداشته باشد، یقیناً دیری نمی‌پاید که سراسر کشور دچار مشکل عدیده و جدی می‌شود و آن زمان، راه برون رفتی هم وجود نخواهد داشت.
به‌نظر شما شورای نگهبان در مسائل مالی نمایندگان چقدر می‌تواند نظارت داشته باشد؟
برداشت بنده این است، شورای نگهبان دقیق‌تر و جدی‌تر به‌ویژه در مسائل مالی نمایندگان ورود پیدا کند. کسانی که مسئولیت نظارت بر مسیرهای سلامت کشور را بر عهده دارند و باید انحرافات را احصا، گوشزد و اعلام کنند، چنانچه خود دچار انحراف مالی و سوءاستفاده از موقعیت قدرت شوند و این موارد تداوم پیدا کند، این ظلم به مردم خواهد بود، بنابراین شورای نگهبان باید در این موضوع بسیار حساس و جدی باشد و ثروت های نمایندگان را بررسی کند.
به‌نظر من هیچ توجیه قانونی برای نمایندگان مجلس و آنهایی که در یک، دو یا سه دوره وارد مجلس شده و ثروت‌هایشان ده‌ها برابر شده، وجود ندارد و این موضوعی است که باید به‌صورت جدی ورود پیدا کنند. با تمام سختگیری‌های شورای نگهبان، باز هم مشاهده می‌کنیم بسیاری از مشکلات هنوز متوجه جامعه است و باید با پیشنهاداتی در وضع قوانین جدیدتر و پیشنهادات شورای نگهبان و مجلس، بتوانیم مشکلات را مرتفع سازیم. به‌ویژه در مسائلی که زمان، فکر، نگاه، فرصت، حرکت و قدرت نمایندگان متعلق به مردم است و آنها اجازۀ بهره‌برداری از این ویژگی‌ها، مشخصات و برجستگی‌ها به‌نفع خودشان را ندارند. چنانچه کسانی خلاف این رویه عمل می‌کنند، شورای نگهبان حتماً باید ورود پیدا کند و این یک ضرورت است و کسانی هم که بخواهند به‌خاطر مسائل سیاسی این جایگاه عظیم را تضعیف کنند، کلیت نظام و مردم را ضعیف کرده‌اند و مردم به حاشیه رانده می‌شوند. در نتیجه مردم جایگاهی برای مطالبات به حق خودشان ندارند و اعتراضات آنها به نتیجه نمی‌رسد و مشکلات برای آینده جامعه بیشتر خواهد شد.
نقش و حضور نمایندگان شورای نگهبان در مجلس به چه شکل است و تا چه میزان می‌توانند در فرآیند قانون‌گذاری کمک کنند؟
وظیفه شورای نگهبان، نظارت استصوابی است که برای انتخابات برگزار می‌شود، بعد هم در موضوع تأیید مصوبات مجلس و شکل قانونی گرفتن مصوبات مجلس نقش مؤثری دارد. باور من بر این است که برای اعمال نظارت بر انتخاب نمایندگان مجلس شورای اسلامی، در طول این مدت می‌تواند پیشنهاد دهد، یعنی به‌عنوان ناظر بر کلیت مجلس، آنها می‌توانند مشکلات را احصا کنند، روزنه‌های ایجاد مشکل، مسائل و موارد برخی نمایندگان را پیدا کنند و از طریق خودِ نمایندگان و از طریق طرحی که حتماً در مجلس آمادگی پذیرش آن وجود دارد، برای آن قانون وضع شود و پیشنهاد دهند، اگر چنانچه در موضوعی برای شورای نگهبان دغدغه وجود داشته باشد، آن را به قانون تبدیل کنند، این یک ضرورت است. ممکن است دیگران بسیاری از مسائل را نبینند، اگر در مسیر بستن روزنه‌های اختلال و ناکارآمدی اقتصادی و اجتماعی که توسط یک مسئول انجام می‌گیرد، مشکلی ایجاد شود، آنها می‌توانند پیشنهاد رفع مشکل دهند، تحت عنوان طرح‌هایی که در مجلس تصویب می‌شود و شکل قانونی به خود می‌گیرد.
به‌نظر من شورای نگهبان هر آنچه تحت عنوان نظارت‌هایی که با آن مواجه می‌شود و ذهنش را مشغول کرده، تبدیل به قانون کند که شکل مشخص و عامی هم داشته باشد و تکلیف مردم هم بیشتر روشن شود.
چند نمونه از مصوباتی که مجلس دهم به شورای نگهبان فرستاده و بعد از ابراز مخالفت شورا و اصرار مجلس، در نهایت به مجمع فرستاده شده است را بفرمایید؟
یک مورد این بود که پایان سال مالی دولت که معمولاً تیرماه است، مجلس مصوب کرد که تا پایان شهریور چون جذب اعتبارات تحقق پیدا نکرده، اوراق دست پیمانکاران داده می‌شود و بعضاً از دریافت اوراق خودداری می‌شود، برای پروژه‌های عمرانی فرصت چند ماهه دیگری داده شود. مجلس اصرار داشت برای اینکه پول‌ها برنگردد و مسیر عمرانی کشور دچار اختلال نشود، شورای محترم نگهبان آن را به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع داد البته از این دست موارد معدود است.
بیشتر ایرادهایی که شورای نگهبان به مصوبات مجلس، در دوره‌های مختلف و این دوره وارد می‌کند، مربوط به بار مالی مصوبات است، برای حل این مشکل ثابت راهکاری وجود دارد؟
این شکل قانونی درست است، مجلس خودش هم به این روند علاقه‌مند نیست. وقتی مشکلی را جدی می‌بیند، ورود پیدا می‌کند. ما نباید وارد وضع قوانینی شویم که در قالب طرح به مجلس انجام می‌شود، طرح‌ها در مجلس از پختگی صددرصدی برخوردار نیستند و ممکن است برای دولت بار مالی ایجاد کنند. همچنین در بررسی طرح‌ها به لحاظ زمانی، دقت و ظرافت و هم از جنبه توجه و وقت گذاشتن مجلس شاهد هستیم که این طرح‌ها باید در مقطع زمانی کوتاهی پخته و سنجیده و بعد تبدیل به قانون شوند، به همین دلیل نمی‌توانند جامع و کامل باشند، همیشه مجلس منتظر ورود هرگونه رفع مشکل و نیاز قانونی کشور از ناحیه لایحه دولت است. این بهترین کار ممکن است که مجلس همیشه در انتظار این است که مسائل جامعه از طریق دولت تحت عنوان لوایح قانونی به مجلس فرستاده شود، ولی در بیشتر طرح‌هایی که در مجلس عنوان می‌شود، بحث بار مالی مطرح است.
در دیدار اخیر نمایندگان با رهبر معظم انقلاب، ایشان بار دیگر به نقش هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان پرداختند. به‌نظر شما این هیئت باید چه روشی را در پیش بگیرد تا مطالبات رهبری برآورده شود؟
رهبر معظم انقلاب هم در این دیدار اخیر و هم در جلسات قبل به این موضوع تأکید داشتند. قبل از تشکیل هیئت نظارت، با تأکید و سفارش ایشان این اتفاق افتاد که مجلس شورای اسلامی بر همه امور نظارت دارد و خودش هم باید قدرت و خودنظارتی داشته باشد، این اتفاق افتاده، هیئتی شکل گرفته و اعضای آن هم مشخص است. انتظاری که وجود دارد، این است که هم جلسات به‌صورت منظم تشکیل شود و هم مرتب در ارتباط با رفتار نمایندگان در حوزه‌های مختلف ورود پیدا کنند. به اعتقاد بنده هیئت نظارت می‌تواند برنامه‌های پیشگیرانه‌ای را تدوین و تنظیم کند و قبل از ورود به تذکر و سؤال، این برنامه‌ها را به نمایندگان اعلام کند. به‌عنوان مثال تأکید رهبر معظم انقلاب بر سفرهای خارجی بود که سفرهای غیر ضروری انجام نشود. هیئت نظارت باید این موضوع را در قالب اعلامیه یا مکاتبه‌ای به نمایندگان گوشزد کند و مدیریت مختلفی در حوزه‌های مالی و مسائل دیگر داشته باشد. احیاناً اگر گزارشاتی را دریافت می‌کند یا با موردی برخورد می‌کند، باید آن را به نمایندگان دیگر هم گوشزد کند که چنین اتفاقی افتاده است.
همیشه تأکید بر خودمراقبتی وجود دارد و لذا خودنظارتی مجلس در بسیاری از موارد می‌تواند موجب پیشگیری از مسائلی باشد که خوشایند مجلس نیست و نباید فراموش کنیم که نمایندگان مجلس باید در سطحی بالاتر از مسائل و موارد، مبرا باشند. در حال حاضر بنده گزارشی ندارم که بر اساس آن اعلام کنم چه مسائل و مواردی وجود دارد، ولی در مجموع نظارت یک امر پسندیده و مؤثر است و هیئت نظارت می‌تواند گزارشات ماهیانه، هفتگی و جلسات خود را بدون ذکر نام به‌صورت محرمانه به نمایندگان اعلام کند.
با توجه به اینکه در هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان صرفاً پرونده‌های شکایت از نمایندگان مجلس رسیدگی می‌شود، آیا این هیئت، نتایج بررسی‌های پرونده‌ها را در اختیار شورای نگهبان هم قرار می‌دهد تا آنها بتوانند در بررسی صلاحیت دوره بعد، لحاظ کنند؟ و اصولاً شما با این پشتوانه موافق هستید یا خیر؟
بله؛ با این امر کاملاً موافق هستم. به اعتقاد من باید این اتفاق بیفتد. اصل این است که اگر به دستگاه‌های نظارتی دیگر هم تذکراتی داده می‌شود باید در مواردی که ضرورت تذکر به نماینده ایجاب می‌کند، با مسائل و موارد پیش آمده برخورد کنند که به‌نظر من این امر می‌تواند مفید و مؤثر واقع شود.