ماهنامه «نماینده» - خلیج‌فارس با وسعت ۲۳۷ هزار کیلومتر مربع سومین خلیج بزرگ دنیا به‌شمار می‌رود. این خلیج از طریق دریای عمان به آب‌های آزاد جهان متصل است. هرچند در تمام سازمان‌های بین‌المللی این خلیج را با نام «خلیج‌فارس» می‌شناسند اما در سال‌های گذشته برخی کشورهای عربی آن را خلیج عربی می‌نامند. بیش از یک دهه قبل مسئولین امر برای پاسداری از این میراث ارزشمند ۱۰ اردیبهشت ماه که مصادف با اخراج پرتقالی‌ها از تنگه هرمز است را به‌عنوان روز ملی خلیج‌فارس در تقویم رسمی کشور نام‌گذاری کردند. خلیج‌فارس از جایگاه خاصی در تمدن، سیاست، اقتصاد و گردشگری ایران برخوردار است. ماهنامه «نماینده» در گفت‌وگو با نماینده مردم بندرعباس در مجلس شورای اسلامی به جایگاه این خلیج از منظر اقتصادی پرداخته است...
«حسین هاشمی تختی» در گفت‌وگو با ماهنامه «نماینده»، خلیج‌فارس را موهبتی الهی دانست و توصیه‌های مؤکد مقام معظم رهبری در استفاده راهبردی از دریا را راهکار اجرای اقتصاد مقاومتی و رونق اقتصاد کشور، معرفی کرد.
وی با اشاره به اینکه «ویژگی‌های خلیج‌فارس از چند منظر قابل بررسی است» افزود: «خلیج‌فارس نه تنها محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است بلکه از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن نیز دارای اهمیت ویژه‌ای است. گذشته از اهمیت استراتژیک خلیج‌فارس، جایگاه والای آن از لحاظ اقتصادی بسیار مهم و قابل بررسی است.»
*معادن نفت و گاز
هاشمی تختی بزرگترین مزیت اقتصادی خلیج‌فارس را معادن نفت و گاز دانست و خاطرنشان کرد: «منطقه خلیج‌فارس را «مخزن نفت جهان» نام نهاده‌اند. با وجود تحولات دهه‌های اخیر و تلاش برای جایگزین کردن سایر انرژی‌ها همچنان نفت به‌عنوان انرژی برتر و اصلی‌ترین ماده اولیه تولیدی صنایع، اهمیت خویش را حفظ کرده است و روزبه‌روز بر ارزش آن افزوده می‌شود.»
وی معتقد است: «تنگه هرمز شاه‌راه عبور نفت و گاز کشورهای مجاور است و جهان به این راه ارتباطی نیاز مبرم دارد.» نماینده مردم بندرعباس در مجلس افزود: «در مناطق مختلف از جمله هنگام، قشم و هرمزگان و... نفت و گاز در حال استخراج هستند و پالایشگاه‌های متعددی احداث شده و فعالیت می‌کنند. ستاره خلیج‌فارس از جمله این پالایشگاه‌هاست که یک فاز آن به بهره‌برداری رسیده که درصورت بهره‌برداری از هر ۳ فاز، حدود ۳۶ میلیون لیتر از بهترین نوع بنزین قابل تولید است که می‌تواند نیازمندی‌های کشور به بنزین را تأمین کند. در این صورت ما نه تنها نیاز به واردات بنزین نخواهیم داشت بلکه می‌توانیم صادرات آن را نیز در دستور کار داشته باشیم. علاوه‌بر بنزین، امکان تولید انبوه مشتقات نفت و گاز را هم در این پالایشگاه‌ها داریم که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
عضو کمیسیون عمران مجلس مزیت خلیج‌فارس در برابر دیگر نقاط جهان به لحاظ ذخایر نفتی را به این ترتیب برشمرد: «۱. منابع نفتی متعدد منطقه به‌طوری که ۶۴ درصد کل ذخایر جهان، در کشورهای حوزه خلیج‌فارس قرار دارد؛ ۲. سهولت استخراج؛ ۳. هزینه تولید پایین؛ ۴. کیفیت بالای نفت خام منطقه؛ ۵. سهولت حمل‌ونقل؛ ۶. توان تولید زیاد چاه‌های نفت به‌گونه‌ای که در حوزه خلیج‌فارس، از هر حلقه چاه نفت، حدود ۲۵۰۰۰۰ تن نفت در سال می‌توان استخراج کرد، درحالی‌که حجم قابل مقایسه در آمریکا، فقط ۱۰۰۰ تن در سال است.»
*تجارت
هاشمی تختی تجارت را یکی دیگر از مزایای اقتصادی خلیج‌فارس دانست و تشریح کرد: «استان هرمزگان حدود ۱۰۰۰ کیلومتر با خلیج‌فارس ساحل دارد. ۱۴ جزیره در خلیج‌فارس داریم که هر کدام از این جزایر زیستگاه طبیعی فوق‌العاده‌ای دارند. درخصوص تجارت بنادر مختلفی در این سواحل داریم؛ بزرگترین بندر خلیج‌فارس، بندرعباس است که ظرفیت پذیرش کشتی‌های بزرگ را دارد. سالانه ۶۰ درصد از صادرات و واردات کشور از بندر شهیدرجایی در بندرعباس انجام می‌گیرد. علاوه‌بر صادرات و واردات توسعه صنایعی مانند صنعت کشتی‌سازی را شاهد هستیم. یک مجموعه اقتصادی کشتی‌سازی در منطقه وجود دارد که مجموعه‌ای از کارگاه‌ها و کارخانه‌های ساخت و تعمیر کشتی است که توانسته در چندسال گذشته از صفر تا صد کشتی‌ها را ساخته و به مشتریان تحویل دهد.»
وی ادامه داد: «ظرفیت بزرگ تجارت در خلیج‌فارس وجود دارد البته در موضوع تجارت نقدهایی داریم که دولت باید به آنها رسیدگی کند. ۳ بحث در موضوع تجارت وجود دارد که باید در آنها رشد کنیم؛ «ترانشیپ»؛ یعنی اینکه کشتی‌های بزرگ از مبدأ بار را می‌آورند و در بندر بزرگی که آب خور خوبی داشته باشد پهلو می‌گیرند و از آنجا به جاهای مختلف منتقل می‌کنند. ما از این فرصت کمترین استفاده را برده‌ایم. امروزه در طول سال ۳۲ میلیون (TEU) کانتینر وارد حوزه خلیج‌فارس می‌شود که نصف این میزان توسط عمارات کارسازی می‌شود.»
نماینده مردم بندرعباس در مجلس با اشاره به اینکه «در بندر شهید رجایی و در سالی که بیشترین بهره‌وری صورت گرفته، تنها ۲۵۰۰ تا ۲۷۰۰ هزار TEU صادرات و واردات انجام گرفته» افزود: «با توجه به اینکه اسکله‌هایی داریم که به‌دلیل داشتن آبخورهای بزرگ و پهناور کشتی‌های غول پیکر می‌توانند در آن پهلو بگیرند، اما نتوانستیم از این ظرفیت استفاده کنیم. باید در این زمینه رصد کنیم و موانع پیش رو را از میان برداریم، باید این ضعف را برطرف کنیم.»
عضو کمیسیون عمران مجلس ادامه داد: «یکی دیگر از موضوعات مطرح در حوزه تجارت خلیج‌فارس، بحث ترانزیت است؛ بارهایی از کشورهای شمالی و آسیای میانه به بندر شهید رجایی می‌آید. اما در این حوزه هم نتوانستیم مدیریت خوبی داشته باشیم که بیشترین بهره را ببریم. گاهی اوقات تجار بارهای خود را از مسیرهای دیگر که طولانی‌تر است، منتقل می‌کنند. این هم نیازمند رفع موانع است.»
هاشمی تختی بانکرینگ (سوخت‌رسانی به کشتی‌ها) را دیگر مزیت اقتصادی خلیج‌فارس دانست و توضیح داد: «سود سوخت‌رسانی به کشتی‌ها در خلیج‌فارس اغلب نصیب کشور امارات می‌شود درحالی‌که سوخت توسط ایران تأمین می‌شود. سوخت از طریق قاچاق یا شکل‌های دیگر از ایران خارج می‌شود اما ما به‌صورت مستقیم نمی‌توانیم به کشتی‌ها سوخت‌رسانی کنیم و از امتیاز این کار بهره ببریم. باید بتوانیم حوزۀ بانکرینگ را تقویت کنیم.»
*منابع غذایی
ظرفیت دیگر خلیج‌فارس محصولات دریاست. بیش از ۱۵۰ نوع ماهی متفاوت در خلیج‌فارس یافت می‌شود. بیشتر آبزیان خلیج‌فارس به‌جز چند مورد که وارد آب‌های کارون، بهمن‌شیر و اروند می‌شوند مابقی در آب‌های شور زندگی کرده و در همانجا تخم‌ریزی و تولید مثل می‌کنند. از مهم‌ترین انواع ماهی‌های تجاری خلیج‌فارس می‌توان به زبیده، حلوا سفید، قباد، شیر ماهی، شانک، سنگسر، پیش ماهی، هامور، سیکین، کارفه، طوطی، حلوا سیاه، شوریده، خبور، کفشک، سرخو، خابور و سبور اشاره کرد. از دیگر محصولات غذایی با ارزش خلیج‌فارس می‌توان به میگو اشاره کرد. انواع صدف‌های خوراکی نیز در برخی سواحل مانند ساحل بندرعباس و ساحل گشه(ساحل صدف) در بندر لنگه و همچنین در اطراف بعضی جزایر مانند هرمز، قشم و لارک یافت می‌شوند که بازار عمده آن کشورهای اروپایی است.
حسین هاشمی تختی در این خصوص می‌گوید: «ما این ظرفیت را داریم که در تولید ماهی و میگو حرف اول را بزنیم. انواع و اقسام ماهی‌ها در خلیج‌فارس وجود دارند که به این ترتیب هم معیشت مردم تأمین می‌شود و هم فروش این محصولات باعث ارزآوری برای کشور خواهد شد. علاوه‌براین ظرفیت پرورش ماهی و میگو نیز در خلیج‌فارس وجود دارد. طبق برنامه این امکان وجود دارد که بتوانیم ۵۰ هزار هکتار را زیر پوشش پرورش میگو قرار دهیم. این اقدام ارزآوری بالایی هم به همراه دارد به‌طوری‌که یک کیلو میگو به اندازه یک بشکه نفت ارزآوری دارد. در این راستا شاهد جهش خوبی در استان هستیم. در بحث پرورش ماهی در قفس که ماهی را در قفس‌هایی در دریا پرورش می‌دهند نیز ظرفیت مناسبی است که در مناطق مختلف استان به‌دست آمده است.»
*گردشگری
از دیگر مزایای اقتصادی خلیج‌فارس می‌توان به گردشگری اشاره داشت. در نوار ساحلی خلیج همیشه فارس سه استان بوشهر، خوزستان و هرمزگان قرار دارد که جزایر زیبایش (جزیره مینو، جزیره خارک، جزیره کیش، جزیره قشم و جزیره هنگام) هر ساله از مقاصد گردشگران داخلی و خارجی است.
نماینده مردم بندرعباس در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه «هریک از جزایر خلیج‌فارس به‌دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی که دارند به‌همراه حضور دلفین‌ها در اطراف جزیره هنگام، لحظات بسیار جذاب و دیدنی را برای گردشگران ایجاد می‌کند» افزود: «جنگل حرا در سطح دریا نیز مناظر زیبایی را ایجاد کرده است. بناهای تاریخی مربوط به‌حمله پرتقالی‌ها در قشم و هرمز نیز از جاذبه‌های گردشگری منطقه به‌شمار می‌رود. خودِ جزایر نیز جذابیت‌های خاص خود را دارند که از آن جمله می‌توان به جزیره هرمز اشاره داشت. این جزیره به جزیره رنگی مشهور است که به‌دلیل وجود خاک‌های رنگی در منطقه است. مرجان‌های موجود در جزیره خارک هم از موارد مورد استقبال گردشگران است. جزیره قشم نیز به‌عنوان عجایب هفت‌گانه از گزینه‌های لازم به ذکر در این زمینه است.»
وی با تأکید بر اینکه «ما باید توان لازم برای به فعلیت رساندن این ظرفیت‌ها را داشته باشیم تا بیشترین بهره‌برداری را کنیم» گفت: «گردشگران خارجی از مناطق گردشگری خلیج‌فارس بازدید می‌کنند اما قطعاً بیش از این ظرفیت حضور گردشگر خارجی فراهم است که باید با تبلیغ و شناساندن این موقعیت‌های گردشگری موجبات حضور گردشگران را فراهم کنیم. به‌عنوان مثال از کشورهای شمالی از جمله روسیه که اقلیم سردی دارند می‌توانیم در فصل زمستان گردشگرانی برای بازدید از جزایرمان داشته باشیم.»
در این میان اما یکی از مواردی که اثرات زیست محیطی منفی بر حاشیه خلیج‌فارس داشته و مدت‌هاست به‌عنوان یک معضل مطرح شده، گرد و غبار عربی است که هر سال در فصل خشک طوفانی از گرد و غبار از سوی عراق - کویت و شمال عربستان به‌سوی سواحل شمال خلیج‌فارس و غرب ایران به‌حرکت در می‌آید. این گرد و غبار مخرب حتی گاهی اوقات تا تهران نیز می‌رسد و موجب تعطیلی زندگی و کسب‌وکار می‌شود. گرد و غبار باعث فرار پرندگان و حیوانات شده و به‌تنوع زیستی سواحل خلیج‌فارس آسیب زیادی زده است.