ماهنامه «نماینده»/ حامدزمانی- پرونده الکترونیک سلامت مجموعه اطلاعات مرتبط با سلامت شهروندان، از پیش از تولد تا پس از مرگ است که به‌صورت مداوم و با گذشت زمان به‌صورت الکترونیکی ذخیره شده و در هنگام نیاز، بدون وابستگی به مکان یا زمان خاص، تمام یا بخشی از آن به‌سرعت در دسترس افراد مجاز قرار خواهد گرفت.
از سال ۸۶ پروژه‌ای با عنوان «پرونده الکترونیک سلامت» در قالب یک برنامه ۱۶ ساله، ارائه و مقرر شد تا در یک برنامه ۱۰ ساله اجرا شود. شورای عالی سلامت نیز در مهر سال ۱۳۸۷ مصوبه‌ای پیرامون اجرای پرونده الکترونیک و خدمات الکترونیک سلامت طی یک برنامه ۱۰ ساله از سوی وزارت بهداشت را از سر گذراند که براساس آن دستگاه‌های دیگر هم موظف به همکاری در این زمینه شدند. در همان تاریخ پایلوت طرح پرونده الکترونیک سلامت در چند شهر کشور از جمله بابلسر آغاز شد.
از سوی دیگر برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع از جمله تکالیف قوانین برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه در سال ۸۹ به اجرا درآمد که استقرار پرونده الکترونیک سلامت از دیگر تکالیف قانونی در بستر برنامه پزشک خانواده محسوب می‌شد. اما اجرای آن از همان ابتدا ابتر ماند و بی‌طرف، معاون وقت تحقیق و توسعه وزارت بهداشت یکی از مشکلات اصلی بر سر راه پرونده الکترونیک سلامت را وجود سیستم‌های ناهمگون در نظام سلامت کشور دانست و گفت: «پرونده الکترونیک سلامت پرونده‌ای درمانی است که تمام مشخصات پزشکی یک فرد را در طول حیات ثبت و در یک محیط فرآیند مدار آنها را براساس استانداردهای موجود مدیریت می‌کند.»
**وعده‌های بی‌عمل
طی سال‌های اخیر شاهد وعده‌های مسئولین مبنی بر اجرای پرونده الکترونیک سلامت بودیم که به دو سه مورد از آن اشاره می‌شود:
در سال ۱۳۹۴، «میرزایی»، معاون مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت با بیان اینکه درسال ۹۵ پرونده الکترونیک سلامت که اساس اجرای بی‌نقص پزشک خانواده است، اجرایی خواهد شد، گفت: «پزشک خانواده اشکالات و نیازهایی دارد که یکی از آنها پرونده الکترونیک سلامت است. وزارت بهداشت به مدت یک سال است که روی اجرایی کردن آن کار می‌کند. لازمه اجرایی شدن آن نیز برخورداری تمامی روستاها از امکانات فنی و اینترنت و ارائه آموزش‌های لازم تا در نهایت اطلاعات خانواده در مرکز بهداشت و پایگاه‌های سلامت وجود داشته باشد.»
وی افزود: «درصورت وجود پرونده الکترونیک سلامت، نظام ارجاع هم الکترونیک خواهد شد. وقتی در مرکز بهداشتی و درمانی پزشک عمومی بیمار را معاینه می‌کند و بعد به متخصص ارجاع می‌دهد، او هم همان لحظه در پرونده، اطلاعات بیمار و سیر بیماری او را مشاهده می‌نماید.»
در آذر ماه سال ۱۳۹۵ نیز «حسن قاضی‌زاده هاشمی»، وزیر بهداشت با بیان اینکه ۵۰ میلیون ایرانی پرونده الکترونیک سلامت دارند و تا پایان سال ۹۶ تمامی ایرانیان صاحب این پرونده می‌شوند، گفت: «با اجرای این برنامه، سلامت تمامی ایرانیان هر سال کنترل و همه اطلاعات آنها از نظر قد، وزن، فشارخون، میزان تحرک و میزان خطر سرطان و بیماری‌های غیرواگیر ثبت می‌شود.»
همچنین طبق گفته «رئیسی»، معاون بهداشت وزیر بهداشت در سال ۱۳۹۶، یکی از مهم‌ترین اولویت‌های وزارت بهداشت در این دوره را تکمیل پرونده الکترونیک سلامت دانست و گفت: «در این راستا سه سامانه در حال ثبت اطلاعات سلامت مردم هستند که اطلاعات بالغ بر ۷۷ میلیون نفر در این سامانه‌ها ثبت شده است. سامانه‌های ثبت پرونده الکترونیک سلامت در حال رفع ایرادات و نواقص هستند و باید توسعه پیدا کنند تا در سطوح دو و سه خدمات به پرونده الکترونیک سلامت در سطح بیمارستان‌ها و بخش خصوصی متصل شوند.»
**اقدامی ۱۰ ساله اما بی‌عمل!
براساس این گزارش، در این میان سازمان‌های بیمه‌گر پایه به‌ویژه سازمان تأمین اجتماعی نیز اقدامات خوبی را در جهت حذف دفترچه‌های کاغذی خود انجام دادند. هر چند زمزمه‌های اولیه پروژه صدور کارت هوشمند درمان به‌جای دفترچه‌های کاغذی بیمه، نخستین بار فروردین‌ماه ۱۳۸۵شروع شد اما بالاخره در دولت تدبیر و امید منتج به نتیجه شد و به‌گفته «مهدی درخشان» معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی از دی ماه سال ۱۳۹۵در بیش از ٣٦٠ مرکز درمانی، بالغ بر ٦٤ میلیون نسخه در مراکز ملکی این سازمان تولید شده که از این تعداد، نزدیک به ٥٤ میلیون نسخه، نسخ الکترونیک بوده است.
وی با بیان اینکه اجرای طرح نسخه الکترونیک در مراکز ملکی تأمین اجتماعی و اجرای پایلوت نسخه الکترونیک در مراکز طرف قرارداد استان یزد موفقیت‌آمیز بوده است، گفت: «با استقرار کامل این سیستم در تمامی مراکز درمانی اعم از مطب‌های پزشکان، داروخانه‌ها و سایر مراکز پاراکلینیک، دفترچه‌های درمان به‌صورت کامل حذف و سیستم‌های مکانیزه مجهز به امضای دیجیتال، جایگزین آن خواهد شد.»
درخشان تأکید کرد: «تولید نسخه الکترونیک، اولین گام در راستای استقرار پرونده الکترونیک سلامت به‌عنوان چشم‌انداز درمان در حوزه فناوری اطلاعات سلامت بوده و گام‌های مؤثر دیگری نظیر؛ تولید کاردکس و تریاژ الکترونیک نیز، همزمان در حال اجرا و توسعه است.»
همان‌طور که گفته شد، پرونده الکترونیک سلامت، یکی از پایه‌های اصلی نظام مراقبت اولیه شهری و روستایی است که در آن با ارائه یک کد به هر فرد، پرونده بهداشتی او در همه کشور در دسترس خواهد بود و با وجود زمان طولانی که از مطرح شدن این موضوع می‌گذرد، اجرای سراسری و کامل پرونده الکترونیک سلامت در تمامی مراکز درمانی همچنان با اما و اگرها و فراهم نبودن زیرساخت‌ها جهت اجرا، مواجه است.