به گزارش «نماینده»، کنگره بین المللی توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی با تکیه بر اندیشه های علامه جوادی آملی صبح امروز در دانشگاه تهران برگزار شد.
علامعلی حداد عادل در این کنگره گفت: کشورهای اسلامی نزدیک به دو قرن است که با تمدن غربی مواجه شده اند و در این دو قرن یک از مسائل مطرح برای متفکران اسلامی نزاع علم و دین بوده است.
وی افزود: این فکر مطرح بوده است که با رشد علم میدان دین تنگ می شود و اینطور مطرح می شود که دین مربوط به دورانی است که علم بشر رشد نکرده است. با رشد علم این نزاع افزون تر می شود، بنابراین حل این مسئله خدمت بزرگی به دین محسوب می شود.
وی ادامه داد: از یک سو جوامع اسلامی به علم تجربی نیازمنداند و بدون آن نمی شود کشورها را اداره کرد. از سوی دیگر دنیای غرب با فاصله گرفتن از دین موفق به اداره معقول دنیا نشده است. دنیایی که هیچ روز و ساعتی از جنگ و خونریزی خالی نیست و ریشه آن هم به تمدن غرب باز می گردد و منشا آن همان جایی است که علم را کافی دانسته و وحی را کنار زدند.
این استاد دانشگاه گفت: حل نزاع علم و دین نیاز همه جهان است. البته راه درازی در پیش است و این مسئله احتیاج به کار طولانی دارد.
حداد عادل افزود: کتاب منزلت عقل در هندسه معرفت دینی اثر استاد جوادی آملی در موضوع همین همایش امروز است. در این کتاب سعی شده جایگاه عقل ارتقا یابد و شان عقل هم در علوم دینی و هم در علوم تجربی تبیین شود.
وی ادامه داد: از میان همه جریان هایی که به فاصله انداختن میان علم و دین منتهی شده به دکارت و سکولاریسم می توان اشاره کرد. اگر بحث جامعی بخواهد صورت بگیرد باید آمپریسم و پوزیتیویسم هم مورد اشاره قرار گیرد.
وی گفت: در فیزیک امروز از نظر فیزیکدان، چیزی وجود دارد که امتداد داشته باشد و قابل اندازه گیری باشد. چون مبنا همان امتداد است که کانت هم این امتداد را تایید می کند.
وی افزود: وقتی چنین نگاهی به دنیای مادی باشد جایی برای بحث از غایت در علوم طبیعی باقی نمی ماند. لذا دکارت بحث از غایت را از علم حذف می کند و بر پایه مبانی فلسفی او علم به دنبال فهم چگونگی است نه چرایی؛ و به دنبال فهم رابطه یک امر جزئی باید امر جزئی دیگر است.
وی اظهار داشت: در سکولاریسم فرض بر این است که دین عقلانی نیست. این نکته مهم است که هرکس بخواهد دینداری به دور از عقلانیت داشته باشد، دانسته یا ندانسته در مسیر سکولاریسم حرکت کرده است. در سکولاریسم دین را برآمده از عواطف و مبتنی بر نقل می دانند به همین جهت دین می شود یک امر شخصی و شان آن در حل مسائل اجتماعی منتفی می شود.
غلامعلی حداد عادل گفت: اگر مارکسیسم می خواست دست دین را قطع کند، سکولاریسم دست دین را قطع نمی کند بلکه آن را فلج می کند به طوری که عقلانیت را از دین می گیرد.
وی ادامه داد: آیت الله جوادی آملی جایگاه عقل را در معرفت دینی بالا می برند و معتقدند معرفت دینی به منزله یک پرنده با دو بال عقل و نقل است که قلب این پرنده وحی است و وحی هم بر نقل و هم بر عقل حاکم است. ایشان عقل را در برابر دین نمی دانند بلکه در برابر نقل، بیان می کنند.
وی افزود: اگر نقل حکایت از «ما انزل الله» می کنمد، عقل حکایت از «ماالهم الله» می کند. هر کوشش عقلی روشمند که به درک حقایق جهان هستی منجر شود یک کوشش دینی است.
این استاد دانشگاه گفت: استفاده از عقل کاملا یک امر دینی محسوب می شود و آیت الله جوادی آملی دخالت عقل در تشریع شریعت را از جمهور علما فراتر می برند. ایشان می گویند اگر عقل با روش درست به یک واقعیتی برسد تبعیت از آن درست مثل نقل وابسته به وحی واجب است.
وی در پایان تصریح کرد: ایشان می گویند اگر با عقل خودمان به این جمع بندی برسیم که بهترین راه برای اداره جامعه نظام جمهوریت است، این یک دستاورد اسلامی است. چون ادراک عقل حجت الهی است و الهام خداوند است. ایشان نقدهایی به دو نگاه افراطی و تفریطی به عقل دارند و عقل را چراغی برای فهم وحی می دانند.