به گزارش ماهنامه «نماینده»، بخش هفتم برنامه ششم توسعه مربوط به مسائل حوزه کشاورزی است. بخشی که یکی از مفصل‌ترین بخش‌هاست و در دورانی که در مجلس شورای اسلامی بوده به‌صورت جدی مورد اصلاح و به‌عبارتی چکش‌کاری قرار گرفته است. اعضای کمیسیون کشاورزی معتقدند که بسیاری از ایرادهای این برنامه را اصلاح کرده‌اند و نقصان‌های آن را به حداقل رسانده‌اند اما حتی با این میزان تلاش مجلس، دولت باز هم نمی‌تواند آن‌گونه که باید و شاید در مسیر پیشرفت حرکت کند.
«محمدعلی شاعری» سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس است. دقایقی را با این نماینده مجلس به گفت‌وگو نشستیم تا برنامه ششم و جزئیات عملکرد دولت را مورد بررسی قرار دهیم. آنچه در ادامه از نظر می‌گذرد، مشروح این گفت‌وگو است.
********2 صفحه /// عکس شاعری و عکس کشاورزی اگه جا بشه********
* از نظر شما رویکرد دولت به احکام قانون برنامه ششم توسعه در حوزه کشاورزی به چه صورت بوده است؟
به نظر من بنده طبق آمار و زمان‌بندی‌ها از اوایل سال 96 تا کنون حداکثر 20 درصد اهداف مد نظر این بازه زمانی از برنامه ششم در بخش کشاورزی محقق شده است.
* دلیل محقق نشدن 80 درصد اهداف برنامه ششم چیست؟
به نظرم عدم توجه دولت به برنامه، مسئله اصلی و در کنار آن کمبود منابع مالی مسئله دیگر است.
* این دلایل در خصوص برنامه قبلی یعنی برنامه پنجم هم مورد توجه هست؟ نقاط قوت و ضعف چطور؟
به‌طور خلاصه بخش تولید در ابتدای دولت یازدهم با افزایش چشم‌گیری روبه‌رو بود ولی متأسفانه دولت در تنظیم بازار و صادرات محصولات بسیار ناموفق عمل کرد و در ایام بعد هم حمایت از بخش تولید کاهش یافت. براساس سیاست‌های قیمتی که در اوایل دولت یازدهم بوده تولید محصولاتی همچون گندم، مرکبات و سیب افزایش پیدا کرده است.
* یعنی محصولات کشاورزان و باغ‌داران طبق برنامه ششم خریداری می‌شود؟
ماده 32 برنامه ششم در خصوص کاهش التهاب‌های بازار بخش کشاورزی است. سیاست‌های قیمتی دولت در اوایل دولت یازدهم خوب بود اما در اواخر دولت یازدهم این سیاست‌ها و سیاست‌های صادراتی و بازرگانی دچار سوءمدیریت شد. در سال گذشته شاهد بودیم که قیمت خرید تضمینی گندم به‌جای 10 درصد افزایش قیمت، 2درصد افزوده شده است. این سیاست نادرست سبب کاهش 20 درصدی تولید در سال زراعی گذشته در بخش گندم شده است. امسال نیز 5 میلیون تن تولید مرکبات داشتیم که به دلیل عدم حمایت دولت، این تولیدات در دست مردم مانده است.
* منظور از سوء مدیریت در کدام بخش است؟
تنظیم بازار و تنظیم عرضه و تقاضا. طبق برنامه ششم مهم‌ترین وظیفه حاکمیت دولت این است که نقش خود را در بازار ایفا کرده و در صورت اضافه بودن تولید، آن را صادر و در بخش‌های مورد نیاز که عرضه کم و تقاضا زیاد است، در حد ضرورت اجازه واردات دهد. دولت به دلیل ضعف مدیریت بازار در وزارت جهاد کشاورزی، توان تنظیم عرضه و تقاضا را ندارد.
آقای حجتی هم حجتی گذشته نیست و احساس من این است که وی در دولت تنهاست و کسانی که در دولت جزو سیاست‌گذاران اصلی بوده و سیاست‌های اصلی بازار را مشخص می‌کنند بیشتر حامی واردات هستند تا خوداتکایی. در حال حاضر 2 میلیون و 300 هزار تن برنج تولید داخل داریم، یک میلیون تن هم وارد کردیم که مجموعاً 3 میلیون و 300 هزار تن می‌شود. این مقدار نیاز یک سال ما را تأمین می‌کند اما باز هم زمزمه‌های واردات به‌گوش می‌رسد.
* این موضوع در مورد مرکبات هم صدق می‌کند؟
بله! 5 میلیون تن تولید مرکبات داشتیم که نتوانستند آن را صادر کنند. دغدغه مردم و کشاورزان تولید نیست بلکه نبودن بازار برای تولید حدود 115 میلیون تن محصولات کشاورزی است. با یک تحلیل سرانگشتی متوجه می‌شویم که دولت نتوانسته در این راه موفق باشد و باید بخش خصوصی و تشکل‌ها را وارد عرصه کند تا هلدینگ‌ها و تعاونی‌های بزرگ صادراتی در کشور شکل گیرد. وزارت جهاد هم نتوانست کاری در این زمینه انجام دهد. سازمان تعاون روستایی نیز بسیار بی‌خاصیت بوده و نقشی در تنظیم بازار و کنترل محصولات ندارد.
* یکی از موضوعات مهم در این روزها، موضوع تراریخته‌هاست. در بخش هفتم برنامه ششم هم آمده و ممنوعیت جدی آن صورت گرفته است. عملکرد دولت را در این زمینه به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟
مجلس تلاش کرد که ایرادهای برنامه ششم را رفع کند. در این میان موضوع تراریخته‌ها بسیار مهم بود. این مسئله را در ماده 31، بند(چ) برنامه ششم آورده‌ایم. اما متأسفانه هم‌اینک محصولات تراریخته بدون رعایت ضوابط و مقررات ملی وارد کشور و سفره‌های مردم می‌شود و احتمال خطر در این زمینه وجود دارد. از آغاز سال تا کنون نزدیک به 5 میلیون تن ذرت تراریخته وارد کشور شده است.
* نظارت مجلس در این زمینه به چه صورت است؟
مجلس در حال وارد شدن به این مسئله است. گزارش خواستیم و چندین جلسه با آقای حجتی برگزار کردیم و قول دادند که در آینده نزدیک اقدام به برچسب‌گذاری محصولات تراریخته کنند، اما این مسیر بسیار کند پیش می‌رود.
* دلیل این امر چیست؟
جریانی در پشت پرده این تصمیم‌هاست که تلاش دارند این محصولات را به دلیل ارزان بودن، وارد کشور کنند. من احتمال می‌دهم واردکننده‌ها و مافیای این بخش پشت این موضوع هستند. بسیاری از کشورها محصولات غیر تراریخته تولید می‌کنند ما می‌توانیم از آنها خرید کرده و سفره مردم را امن کنیم. اخیراً در این زمینه گزارشی به کمیسیون اصل 90 مجلس تحویل دادم که توقع دارم هرچه سریع‌تر تصمیم‌های لازم را در این زمینه اتخاذ کنند.
* اگر در بحث تولید موفق بوده است، پس این همه اعتراض‌های مردم به چه دلیل است؟
2 سال نخست دولت یازدهم خوب بود اما در اواخر دولت یازدهم و اوایل دولت دوازدهم سیاست‌های حمایتی دولت درحال کم‌رنگ شدن است.
* ناشی از همان سوءمدیریت است؟ دولت تمرکزی بر این مسئله چه در برنامه ششم و چه در عملکرد نداشت؟
این مسئله ناشی از سوءمدیریت و البته تحلیل‌های نادرست است. در برخی مواقع آقایان، براساس تحلیل‌هایی، خودکفایی را ضروری نمی‌دانند و بدین صورت خوداتکایی در تولید در داخل کشور را زیر سؤال می‌برند. حتی هزینه‌های داخلی تمام شده را با هزینه‌های تمام شده خارجی مقایسه می‌کنند. ما مقایسه هزینه و فایده را در خودکفایی کالاهای استراتژیک و محصولات اساسی مانند برنج و گندم و مواد پروتئینی مانند گوشت قرمز، سفید، مرغ و تخم‌مرغ چندان درست نمی‌دانیم. ما باید به سطحی از ضریب خوداتکایی برسیم که اگر روزی در برابر تهدیدهای بین‌المللی قرار گرفتیم بتوانیم اقتصادمان را مقاوم کنیم.
پایه اصلی اقتصاد مقاومتی، خوداتکایی در محصولات کشاورزی است. این موضوع به‌صراحت در برنامه ششم گنجاندیم. اما برخی از افراد در دولت شاید به این موضوع باوری نداشته باشند و به همین دلیل می‌بینیم که حمایت از تولید داخل هر روز کم‌رنگ‌تر می‌شود. قیمت خرید تضمینی گندم و واردات محصولی مانند برنج که تولید داخلی ما در آن بسیار بالاست، یک نمونه بارز در این مورد است. بخشی از تصمیم‌های نادرست همچون صادر نکردن به‌موقع محصولات مازاد داخل مانند سیب و پرتقال، ناشی از بی‌عرضگی و سوءمدیریت است.
از دید من دولت دوازدهم در مقایسه با دولت یازدهم، پیرتر و بی‌انگیزه‌تر شده است. به نظر می‌رسد بسیاری از کارها همچون تنظیم بازار و مقابله با فساد را رها کرده است. چرا برای صادرات اقدام جدی صورت نمی‌گیرد؟ چرا مرغ‌داران به وزیر جهاد توهین می‌کنند؟ چرا قیمت بازار خودرو در تلاطم است؟ چرا محصولات مازاد کشاورزی صادر نمی‌شوند؟ چرا وضعیت سپرده‌گذاران مؤسسات مالی تعیین تکیلف نمی‌شود؟ چرا هنوز جوانان نگران اشتغال خود هستند؟ اینها همگی نشان دهنده بی‌انگیزگی و کم کاری دولت است. رئیس‌جمهور بداند در صورت ادامه یافتن این روند، تبعات سیاسی، اجتماعی وسیعی گریبان‌گیر کشور خواهد شد. متأسفانه دولت به اعتراض مردم عادت کرده و نسبت به آن بی‌توجه شده است. این حکمرانی، حکمرانی مطلوب نیست. حکمرانی مطلوب این است که در بحران‌ها و سختی‌ها، بر مشکلات فائق آییم. ولی دولت دچار روزمرگی شده در حالی که ما از وی و وزرایش انتظار داریم جدی‌تر و با انگیزه‌تر وارد میدان شوند.
باید دانست که روحانی نیز روحانی سابق نیست. در حقیقت دولت دچار بیماری کم کاری شده است. روحانی دولت دوازدهم با روحانی دولت یازدهم زمین تا آسمان متفاوت است و مردم احساس می‌کنند که دولت در اداره کشور نقش اساسی ایفا نمی‌کند و به همین دلیل این روزها مشاهده می‌کنید که مردم مطالبات خود را با ادبیات دیگری مطرح می‌کنند. با این حال من هنوز امیدوار هستم روحانی به خود آمده و با حذف مدیران ناکارآمد و فاسد، اصلاح نظام اداری و هوشمندسازی اداره کشور، اولویت‌بندی کارها و با مشارکت بخش خصوصی و بانک‌ها، مشکلات موجود را حل کند.
* از دید شما دلیل این بی‌انگیزگی چیست؟
شاید فکر می‌کند دوره آخرش بود و نیازی به رأی مجدد ندارد. درصورتی که ما در برابر خواست و نیازهای ملت ایران، شهیدان و رهبر انقلاب مسئول بوده و باید پاسخ‌گو باشیم. هم‌اینک در لایحه بودجه سال 97 اعتبار بخش کشاورزی به شدت کم شده است.
* پس در عمل، بودجه سال 97 با اهداف برنامه ششم در تعارض است.
بله؛ لایحه بودجه با برنامه ششم انطباق ندارد. من با تجربه 37 و 38 سال کار اجرایی می‌دانم که هرجا مدیران با انگیزه، با اراده و با برنامه داشتیم، مشکلات را از سر راه برداشتیم. هر جا مشکلی می‌بینم می‌گویم در آن‌جا انگیزه، برنامه، همت و عرضه وجود ندارد، در غیر این صورت به اندازه کافی منابع وجود دارد، منابع حیاتی ما برای توسعه کشور و پاسخ‌گویی به نیاز داخلی کافی است تنها مردان و افراد با همت، با انگیزه و با غیرتی می‌خواهیم که خواسته‌ها و مطالبات مردم را مرتفع کنند.
*از نظر شما راهکارهای حل مشکلات بخش کشاورزی و پیشران‌های توسعه کشور کدام‌اند؟ برنامه ششم چگونه به این مسئله ورود کرده است، تشریح کنید؟
صادرات تولید داخلی یکی از کلیدهای اصلی حل مشکلات کشور است، برای صادرات باید با پیش‌بینی مشوق‌های اصلی برای تولیدکنندگان، انگیزه کافی برای سرمایه‌گذاری ایجاد کرد. کنترل واردات یکی دیگر از اقدام‌های اساسی در این زمینه است، دولت با تنظیم تعرفه‌های مناسب و اجازه ندادن به واردات غیرضروری به کشور، از بین رفتن تولید داخلی جلوگیری می‌کند.
صندوق بیمه حمایت از محصولات کشاورزی و صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری در داخل بسیار ناکارآمد هستند مردم به جای اینکه پول و منابع خود را در مسیر تولید به کار گیرند آن را در بانک‌ها می‌خوابانند تا بتوانند سود مطمئنی را دریافت کنند. در صورتی که اگر صندوق ضمانت و صندوق بیمه در کشور کارآمد بود، مشاهده افزایش سرمایه‌گذاری در مسیر تولید بودیم. در هر صورت دولت همان‌گونه که در صادرات برنامه مدونی ندارد در خصوص سرمایه‌گذاری در داخل نیز سیاست روشنی را پیش نگرفته است.
* به بحث فساد اشاره کردید. راهکارهای مقابله با فساد از نظر شما چیست؟
تا زمانی که ارتباط بین مردم و کارگزاران نظام به صورت سنتی و غیر مکانیسمی باشد، فساد ادامه خواهد داشت، هوشمندسازی سیستم اداری کشور و دولت دیجیتال راه‌حل اصلی مقابله با فساد است. باید پاسخ‌گوی سرمایه‌گذاران داخلی، متقاضیان تسهیلات بانکی و متقاضیان عمومی در جامعه صرفاً از طریق هوشمندسازی سیستم‌های بانکی، اداری و خدماتی باشد، تا بدین صورت کسی قادر نباشد از رانت‌هایی که در اختیار دارد، سوءاستفاده کند. فساد پیش از آنکه ارتباط با افراد فاسد داشته باشد، با سیستم‌های ناکارآمد دولت ارتباط دارد. دستگاه‌های نظارتی نیز باید با راه‌اندازی سیستم‌های پایش لحظه‌ای و روش‌های هوشمند در همان ابتدا ریشه فساد را بخشکانند.
نماینده: بابت وقتی که در اختیار ما قرار دادید، بسیار ممنونم، اگر نکته پایانی دارید، بفرمایید.
متأسفانه در حال حاضر مسئولان در مورد اقتصاد مقاومتی فقط حرف می‌زنند. اما در عمل اقتصاد مقاومتی را بسیار بد عمل می‌کنند. هر روز که بیدار شده و اخبار را گوش می‌کنم نگران افزایش واردات یا اتخاذ تصمیمی ضد تولید داخلی هستم. این رویکرد به صلاح کشور نیست. از رئیس‌جمهور انتظار می‌رود با توجه به تجربه و پیشینه‌ای که دارد هرچه زودتر روند کنونی را اصلاح کرده و خود نیز جدی‌تر و شاداب‌تر در اداره کشور نقش ایفا کند.