ماهنامه «نماینده» - اقبال شاکری «عضو هیئت علمی دانشکده عمران دانشگاه صنعتی امیرکبیر»، سابقه حضور در شورای شهر تهران را درکارنامه خود ثبت کرده است. او در چهارمین دوره شورای شهر رئیس کمیته عمران بود. شاکری در انتخابات پنجمین دوره شورای شهر در فهرست «خدمت» قرار گرفت اما همانند سایر کاندیداهای این فهرست از ورود به پارلمان تهران بازماند.
این استاد دانشگاه زمانی که در شورا حضور داشت، سیاسی کاری در شورا و مدیریت شهری را جفا به مردم دانسته و گفته بود: «به نظر من اعضای شورای شهر چنانچه وارد مباحث سیاسی شوند، از اهداف نمایندگی خودشان در شورا زاویه پیدا می‌کنند؛ لذا ما نسبت به مطالبات مردم تعهد کرده و سوگند یاد کرده‌ایم و باید به این سوگندمان پایبند باشیم و آنچه که منافع مردم و نظام در آن است را دنبال کنیم. نسبت به شهروندانی که نمایندگی آنها را به عهده دارند جفا کرده اند و وظیفه نمایندگی خود را به انجام نرسانده‌اند. این وضعیت زمانی بدتر می‌شود که این سیاسی کاری به مدیریت شهری و به اعضای شورای شهر برگردد، چراکه این دیگر بسیار روش ناپسند و غیرمنطقی خواهد بود.»
به اعتقاد او: «نباید اجازه داد که خاستگاه سیاسی و جریان‌های سیاسی خارج از شورا تأثیری بر اعضا داشته باشند چراکه ما به‌هیچ‌وجه نباید درگیر فضای سیاسی شویم، البته رایزنی و مشورت با سیاسی کاری فرق می‌کند.» شاکری همچنان تدریس در دانشگاه را ادامه می‌دهد و به عنوان کارشناس مسائل و رویدادهای پایتخت را رصد می‌کند؛ ازاین‌رو سراغ او رفتیم تا به‌عنوان رئیس سابق کمیته‌ی عمران شورای شهر و استاد دانشگاه به بررسی مشکلات شهر تهران بپردازد.
او در ابتدا از اهمیت مدیریت یکپارچه شهری سخن گفت و از اینکه هنوز تکلیف مدیریت واحد در شهر تهران مشخص نشده است، گلایه کرد و گفت: «تهران با مشکلاتی روبه‌روست که اگر بخواهیم مشکلات را بازگو کنیم باید به آلودگی هوا و حمل‌ونقل عمومی اشاره کنیم، حمل‌ونقل عمومی نیاز به قانون جدید هم ندارد، می‌توان با همین قوانین به حمل‌ونقل سروسامان دهیم.»
عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر، حل مشکلات پایتخت را نیاز به عزم ملی می‌داند و می‌گوید: «نباید به عزم ملی به‌عنوان شعار نگاه کرد، عزم ملی یعنی اینکه رئیس‌جمهور و شهردار محترم شب خوابشان نبرد، ما به‌عنوان نظام مردم سالاری دینی باید نسبت به مسائل و مشکلات شهر به مردم پاسخ‌گو باشیم.»
اقبال شاکری در گفت‌وگو با «نماینده» در خصوص مشکلات تهران و نقش دولت و مدیریت شهری برای حل این مشکلات، اعلام موضع کرد. آنچه می‌خوانید متن گفت‌وگو با عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر و رئیس کمیته عمران شورای چهارم شهر تهران است:
*جناب آقای شاکری شما در شورای چهارم شهر تهران حضور داشتید و با مشکلات پایتخت آشنا هستید، به‌عنوان اولین سؤال بفرمائید مشکلات کنونی تهران چیست؟
باید توجه داشت شهر تهران حاکمیت شورا یا شهرداری ندارد، در صورتی که شهر باید یک مدیر داشته باشد که از آن به‌عنوان مدیریت یکپارچه شهری نام برده می‌شود؛ ازاین‌رو باید این موضوع حل شود تا شهر توسط یک مدیر اداره گردد. دستگاه‌هایی هم که در شهر فعالیت می‌کنند همانند «آب، برق، گاز، مخابرات، بهداشت، درمان و بهزیستی» باید تابع یک مدیر باشند تا هم دوباره کاری صورت نگیرد و منابع تلف نشود و هم برنامه‌ریزی‌هایی که در شهر صورت می‌گیرد، به سرانجام برسد.
از سوی دیگر، دولت باید تعهدات و برنامه‌های خود را نیز در قبال شهر تهران انجام دهد. شهر تهران نمی‌تواند تمامی برنامه‌ها و تجهیزات را خود تأمین و هزینه آن را پرداخت کند. برای نمونه، آلودگی هوا، حمل‌ونقل شهری یا آسیب‌های اجتماعی مربوط به حاکمیت است و تنها برعهده شهرداری و کلان‌شهرها نیست؛ دولت باید وظایف خود را در این حوزه‌ها، انجام دهد.
پیرامون سؤالی که مطرح کردید باید اذعان داشت، آلودگی هوا و حمل‌ونقل عمومی دو موضوع مهم در شهر تهران است، ما به‌عنوان نظام مردم سالاری دینی باید در این زمینه، جواب‌گو باشیم. هم‌اکنون بیش از ۳ هزار اتوبوس کم داریم، بیش از ۲ هزار واگن مترو کم داریم و مدیریت شهری به تنهایی نمی‌تواند این امکانات را تأمین کند ضمن اینکه قانون هم به وظیفه و حمایت‌های دولت اشاره کرده است.
در آلودگی هوا هم مدیریت واحد در اختیار مدیریت شهری نیست؛ از شماره گذاری خودرو و تولید کننده خودرو تا استفاده کنندگان خودرو، دخیل هستند.
مشکل دیگر در تهران این است «جذب سفر در تهران بسیار بالاست» به خاطر اینکه مابقی مراکز از نظر اقتصادی زمین خوردند، بنابراین می‌گویند: «به تهران می‌آئیم شغلی انتخاب و امور خود را می‌گذرانیم، همین موضوع منجر به حاشیه‌نشینی می‌شود و آسیب‌های امنیتی و اجتماعی را تشدید می‌کند. این حوزه نیز موضوع حاکمیتی است که بخشی به اقتصاد کشور و بخشی هم به کارآفرینی ارتباط پیدا می‌کند.»
*به‌نظر شما، چند درصد مشکلات تهران از طریق نهاد شورا و چند درصد از طریق حمایت‌های دولت برطرف می‌شود؟
نهاد شورا باید مطالبه‌گر باشد. برخی از امور مربوط به دولت است بنابراین اعضای شورا باید مطالبه‌گری کنند، بالاخره نماینده مردم شناخته می‌شوند؛ ازاین‌رو نهاد شورا باید از شهرداری و دولت، مطالبه کند.
به‌نظر بنده در بحث حمل‌ونقل عمومی، آلودگی هوا، اقتصاد شهری و سکونت پذیری، ۵۰ درصد مربوط به شهرداری و ۵۰ درصد به نقش دولت برمی‌گردد. در مابقی موارد که موضوعات ریز می‌شود، ۷۰ درصد به شهرداری و ۳۰ درصد به دولت برمی‌گردد.
حتی باید این پرسش مطرح شود که نقش مجمع تشخیص مصلحت نظام در مدیریت محلی چیست؟ چه فکری کرده است؟ او باید سیاست‌های کلی را به مقام معظم رهبری پیشنهاد و ایشان پس از تأیید، ابلاغ کنند؛ براین اساس مجمع باید به این موضوع مهم بپردازد.
«پرسش دیگر اینکه، شورای عالی استان‌ها چه می‌کند؟ بالاخره او هم نهاد قدرتمندی است و می‌تواند لایحه به مجلس ارسال کند، به اعتقاد بنده از ظرفیت این نهادها خوب استفاده نمی‌شود.»
*شما به تبیین مشکلات تهران و حمایت‌هایی که دولت باید انجام دهد، اشاره کردید با این حال ما شاهدیم مشکلات برطرف نمی‌شود و در هر دوره شورا یا شهرداری، مشکلات تکرار می‌شود، علت چیست؟ چرا مشکلات برطرف نمی‌گردد؟
نباید اینگونه برداشت کرد تهران فقط مشکل دارد و هیچ کاری هم صورت نگرفته است. خطوط اتوبوس‌های تندرو فعال است، مسافران روزانه از طریق مترو جابه‌جا می‌شوند، ۷ خط مترو به بهره‌برداری رسیده، سرای محله داریم و هر سرای محله ۱۲ خانه دارد و شورایاران انتخاب شدند. همه این اتفاق‌ها، خوب است ولی با این حال، مشکلاتی در شهر موجود است. به اعتقاد بنده، هزینه در شهر بالاست. هم‌اکنون هزینه‌هایی که بخشی از مردم بابت کرایه خانه‌ها پرداخت می‌کنند، بالاست و این هزینه‌ها به مردم متوسط و پایین جامعه فشار وارد می‌کند؛ منزل خالی در تهران خیلی زیاد است اما اجاره بی‌داد می‌کند، باید مسائل این چنینی حل شود.
*نظر شما درباره بافت‌های فرسوده چیست؟ به‌هرحال برخی بافت‌های فرسوده را یک مشکل اساسی برای تهران می‌دانند و معتقدند تکلیف بافت‌های فرسوده باید مشخص شود
بافت فرسوده به معنای «مناطقی که به درد نمی‌خورد» نیست. اسم بدی برای این پهنه‌ها گذاشته‌ایم. بافت فرسوده دارای سه ویژگی است: «ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری و خوب به معنای این نیست که این بافت‌ها به درد نمی‌خورد و باید برای ارائه خدمات مناسب به این بافت‌ها هم در پی راهکار مناسب باشیم.»
باید به گروه‌هایی که ایده‌پردازان شهری هستند و قادرند مجموعه‌ای را بهبود دهند و تجمیع بخشند، توجه کرد و از آنها حمایت نمود و کاری کرد که مردم با این گروه‌ها مواجه شوند و با آنها قراردادهایی برای احیای مجموعه‌هایی از بافت فرسوده ایجاد شود. نکته دیگر هم این است که با توجه به اینکه بافت فرسوده واقعیتی موجود در سطح شهر است و رفع و نوسازی آن هم حتماً زمان‌بر خواهد بود اما نمی‌توان از ارائه برخی خدمات کوتاهی کرد. اورژانس، آتش‌نشانی و هلال احمر حتماً باید تمهیداتی ببینند که بشود به این مناطق خدمت‌رسانی کرد. درست است که خودروهای آتش‌نشانی و آمبولانس قادر نیستند به علت نفوذناپذیری در این بافت‌ها به راحتی حضور یابند، اما آیا باید کاری نکرد و منتظر ماند که این مناطق تخریب شوند؟
*پس به اعتقاد شما دستگاه‌های ذی‌ربط باید در زمینه بافت‌های فرسوده اقداماتی اساسی انجام دهند؟
حتماً باید اینگونه سازمان‌ها تمهیداتی را برای این مناطق بیندیشند. استفاده از موتورسیکلت، استفاده از سطوح پشت‌بام‌ها، استفاده از شیرآتش‌نشانی در این مناطق، آموزش به ساکنان این بخش‌ها، استفاده از واحدهای پرتابل چابک، حمایت از جوانان دانشگاهی صاحب خلاقیت برای حضور در این محلات و بررسی محلات برای ارائه راه‌کارهای مختلف جهت ارائه خدمت توسط این نهادهای خدماتی، ایمنی و... از جمله راه‌کارهایی است که حتماً باید از آنها استفاده شود. باید فناوری‌هایشان را نوین کنند. حتماً سازمان‌ها و نهادهای خدمات‌رسان به موضوع خدمات به این بافت‌ها توجه کنند.
*مسئولان شهری چه اقدامی انجام داده‌اند، هدف از طرح سؤال این بود که در هر دوره مشکلات تهران پشت سر هم تکرار می‌شود، چرا اقدامی صورت نمی‌گیرد؟
ما تا آنجایی که توانستیم، نرخ بلیط اتوبوس و مترو را پائین نگه داشتیم اما با این حال کمبودها حل نشده است و برای حل آن نیازمند عزم ملی هستیم.
عزم ملی فقط به‌منزله شعار نیست، عزم ملی بدین معنا که وزیر، شهردار و رئیس‌جمهور محترم شب خوابشان نبرد. «نمی‌شود شماره گذار خودرو به پلیس بگوید، وظیفه من شماره گذاری است با آلودگی هوا هیچ کاری ندارم؛ عزم ملی یعنی آنکه همه با هم بنشینند فکر کنند تا مشکلات و کمبودها حل شود.»
مقام معظم رهبری به درستی فرموده بودند: «مردم از نظام کارآمدی می‌خواهند.» حقیقتاً مردم در تمام صحنه‌ها حضور دارند. این مسئولان هستند که باید در میدان کار کنند.
در حوزه شهری اگر بخواهیم نمونه بیاوریم، در زمینه حمل‌ونقل نیاز به قانون‌گذاری جدید نداریم، می‌توان از ظرفیت‌ها و قانون موجود استفاده کرد تا به موضوع حمل‌ونقل که یکی از مسائل مهم شهر است، پاسخ دهیم.
*آقای شاکری به نظر شما آیا نهاد شوراها از بدو تأسیس تا کنون توانسته‌اند وظایف و برنامه‌های خود را به خوبی انجام دهند؟
اقداماتی انجام شده است اما با نقطه مطلوب فاصله داریم. به اعتقاد بنده قانون انتخابات شورا هم از لحاظ تعداد اعضا و هم از لحاظ تحصیلات و دانش باید اصلاح شود. نکته دوم آنکه اعضا باید کاملاً در اختیار شورا باشند و هیچ کار دیگر انجام ندهند، یعنی هر کار دیگری جزء تدریس و آموزش را باید کنار بگذارند و تمام وقت در شورا حضور داشته باشند.
آنچه مسلم است، باید بر ارائه زیرساخت‌های دائمی نهاد شورا تأکید کرد. ارائه ساختارها فقط برای شورا نیست بلکه مخصوص مجلس نیز است. نباید هر نماینده‌ای که وارد شورا یا مجلس می‌شود از صفر شروع کند، در حال حاضر هر کس که وارد می‌شود، مشاور انتخاب می‌کند و کسی نیست که به آنها آموزش بدهد.
باید الزامات اولیه وجود داشته باشد که وقتی وارد شورا می‌شوند دیگر از صفر شروع به کار نکنند. این نشان می‌دهد هیچ انتقال دانش و تجربه‌ای هم از نمایندگان سابق مجلس و هم از اعضای سابق شورا انجام نمی‌شود؛ ازاین‌رو عضوی که ۴، ۸ یا ۱۲ سال در شورا حضور داشته دیگر ارتباطی با اعضای جدید ندارد و هیچ نظام انتقال تجربه‌ای وجود ندارد.
نماینده‌ای که وارد شورای شهر می‌شود باید در جریان بودجه، درآمد شهر و امور مالی قرار گیرد وگرنه نمی‌تواند حتی اهدافی که خود او در نظر گرفته را انجام دهد.
باید از مشاوران قدر و کارکشته استفاده شود و هر نماینده از حضور آنها بهره ببرد، به‌هرحال باید وزارت کشور، شورای عالی استان‌ها برای این موضوع فکری کنند.