به گزارش «نماینده» حبیب‌الله دهمرده نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی تفصیلی به ریشه‌یابی اعتراضات چند روز اخیر در سطح برخی شهرها پرداخت.
مشروح این گفت‌وگو در ذیل می‌آید:
* شما درباره ریشه و علت اصلی این اعتراضات چه فکر می‌کنید؟
- ریشه این اعتراضات، مشکلات اقتصادی و نگرانی‌های معیشتی است؛ نشانه آن هم این است که آغاز اعتراضات در شهر مشهد علیه سوءمدیریت بانک مرکزی در قبال مؤسسات مالی ـ اعتباری، گرانی‌های ماه‌های اخیر و اعتراض به پیشنهادهای گرانتر شدن بعضی اقلام از جمله سوخت و بود.
* آیا این اعتراضات دفعتاً شکل گرفته است یا از قبل، قابل پیش‌بینی بود؟
* تجمعات علیه مؤسسات مالی، اعتراضات این دو سه روز را پیش‌بینی‌پذیر کرده بود
- البته که با مشاهده تجمعات پی در پی سپرده‌گذاران معترض مؤسسات مالی و اعتباری قابل پیش‌بینی بود؛ همان‌ها که غالباً از قشر متوسط و ضعیف بودند و اندوخته‌های خود را پس از یک عمر کار کردن در این مؤسسات سرمایه‌گذاری کرده بودند.
به علاوه بعضی دیگر از مردم، بخشی از اموال و املاک خود را فروخته بودند و پول آن را به اتکای مجوزی که بانک مرکزی صادر کرده بود، در این مؤسسات سرمایه‌گذاری کرده بودند، تا از سود دریافتی حاصل از آن زندگی خود را بچرخانند.
* به نظر شما دولت چه راه حلی باید برای مشکلاتی که برای سپرده‌های مردم پیش آمده است در پیش می‌گرفت که کار به اینجا نکشد؟
- باید از بازپرداخت اعداد کوچک شروع می‌کردند، چرا که ۹۸ درصد سرمایه‌گذاران زیر ۲۰۰ میلیون طلب داشتند و می‌شد در یک بازه منطقی چند روزه قول دهند که مشکلات آنها را حل کنند.
اما در این مقطع، مقصران و مجرمان حتماً باید اعلام شوند، چرا که مردم ما فهیم و منطقی‌اند و اگر برخورد با عاملان بحران سپرده‌هایشان را ببینند، اعتراضات خود را به این نقطه نمی‌رسانند.
* چگونه می‌شود که در میان اعتراضات اقتصادی، بعضاً شعارهای سیاسی هم شنیده می‌شود؟
- همیشه در هر جامعه‌ای مغرضینی وجود دارند که می‌کوشند به اعتراضات اقتصادی، رنگ و بوی سیاسی دهند.
* از نظر شما مقصر اصلی در معضل سپرده‌های مردم در مؤسسات مالی و اعتباری کیست؟
* مقصر اصلی در این بحران، بانک مرکزی و سیستم‌های نظارتی کشور هستند
- مقصر اصلی در این بحران، بانک مرکزی و سیستم‌های نظارتی کشور هستند که حل این بحران را به درازا کشاندند و متأسفانه دولت و قوه قضائیه هم وظیفه خود را به شایستگی در این باره انجام ندادند.
* چه عوامل دیگری موجب تشدید اعتراضات مردم شد؟
- مردم دارند می‌بینند که سفره مردم روز به روز کوچکتر می‌شود، این در حالی است که دولت مرتب اعلام می‌کند میزان فروش نفت چند برابر شده است، ولی به موازات آن، مالیات‌ها را هم پیوسته افزایش می‌دهند.
شما ببینید در این پنج سال بنزین را از لیتری ۴۰۰ تومان به ۱۰۰۰ تومان رساندند و اکنون هم که صحبت از بنزین لیتری ۱۵۰۰ تومان در لایحه بودجه است، پس طبیعی است که مردم با مشاهده این اوضاع و احوال از خود بپرسند چه بر سر سفره‌های ما خواهد آمد و آیا روز به روز کوچکتر خواهد شد؟
* اینجا به طور خاص مجلس چه نقشی می‌توانست ایفا کند؟
- مردم زمانی که از تشکیلات و مسئولان ناامید می‌شوند اعتراض می‌کنند و این طبیعی هم هست، اما کاری که هم مجلس و هم دولت باید انجام دهند این است که در کوتاه‌مدت در برخی تصمیمات خود تجدیدنظر کنند و با تدابیر مختلفی که می‌اندیشند دستمزدها را اصلاح کنند؛ به‌گونه‌ای که افزایش دستمزدها از سرعت افزایش تورم بیشتر باشد.
* آیا تحقق یا عدم تحقق وعده‌ها هم تأثیری در بروز اعتراضات به این شکل داشته است؟
* دولت شعارهای بلندپروازانه داد اما ضد اشتغال عمل کرد
- عمل دولت در حوزه اشتغال، ضد شعار است، چرا که دولت یازدهم شعارهای بلندپروازانه می‌دهد که مشکلات اشتغال مردم را حل می‌کند در حالی که در خانواده‌ها با جوانان تحصیلکرده روز به روز بیکاری بیشتر می‌شود.
* کوتاهی دولت در زمینه اشتغال مشخصاً در کجاست؟
* سالانه ۵۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان کالای قاچاق از مبادی رسمی وارد کشور می‌شود
- سالانه ۵۰ تا ۶۰ هزار میلیارد تومان کالای قاچاق عمدتاً از مبادی رسمی وارد کشور می‌شود که حاصل آن تعطیلی کارخانه‌ها و کارگاه‌های داخلی است و این همان عمل ضدشعار اشتغال است و سؤالی که ایجاد می‌کند این است که چرا از این میزان قاچاق جلوگیری نمی‌شود؟ فقط یک نمونه آن، واردات ماهیانه هفت میلیون دلار اسباب بازی به کشور است.
* آیا دولت در لایحه بودجه سال آینده، فکری به حال مسئله اساسی اشتغال کرده است؟
* کاهش بودجه عمرانی در بودجه ۹۷ به بیکاری بیشتر کارگران و مهندسان منتج می‌شود
- در لایحه بودجه سال آینده، کاهش شدید بودجه عمرانی و افزایش بودجه جاری کشور را مشاهده می‌کنیم؛ در حالی که با کُند یا متوقف شدن روند احداث و تکمیل هرکدام از پروژه‌های عمرانی به‌واسطه کاهش بودجه چند ۱۰۰ مهندس و کارگر از کار بی‌کار می‌شوند.
* الان به نظر شما دولت چه اقدام کوتاه مدت و فوری برای پاسخگویی به اعتراضات معترضان واقعی باید انجام دهد؟
- دولت باید برنامه زمان‌بندی اعلام کند که طی آن مطالبات سپرده‌گذاران در مؤسسات مالی و اعتباری مجوزدار را پرداخت کند نه مثل آن وعده‌هایی که در هفته‌های اخیر شاهد بودیم بلکه وعده‌ای تضمینی واقعی دهد.
* مقصران اصلی وضع امروز سپرده‌های مردم معرفی شوند
همچنین دولت باید مقصران و مجرمان اصلی را به مردم در هر سطحی اعلام کند.
* تا چه سطحی منظورتان است؟
* مگر می‌شود بانک مرکزی از نحوه اداره موسسات مالی بی‌اطلاع باشد؟
- حتی وزیر و رئیس بانک مرکزی هم اگر در این زمینه تقصیر دارند باید به مردم اعلام شوند؛ مگر می‌شود که هزاران میلیارد سرمایه‌گذاری در مؤسساتی که بانک مرکزی به آنها مجوز داده صورت گیرد اما اینها از نحوه مدیریت این سپرده‌ها و پرداخت سود به آنها بی‌خبر باشد؟
قوه قضاییه هم باید در این زمینه مقتدرانه ورود کند و در کنار دو قوه دیگر با قاطعیت با این موضوع برخورد کند.
* از سخنان شما این گونه بر می‌آید که گناهکار بودن رئیس بانک مرکزی در بحران سپرده‌های مردم در مؤسسات محرز است.
- بله و باید با هر مقصری در این زمینه برخورد شود مطابق با جرمی که مرتکب شده است؛ اگر این برخوردها صورت گیرد بخش بزرگی از خواسته مردم تأمین شده و چون مردم فهیم هستند تحت تاثیر اقدامات دشمن قرار نخواهند گرفت زیرا مردم نظام جمهوری اسلامی را دوست دارند و نمی‌خواهند به سرنوشت عراق، سوریه، یمن، افغانستان و سایر نقاط مواجه با بحران دچار شوند.
* به ریشه‌های دیگر نارضایتی مردم هم بپردازیم ...
- در مسکن هم وضع نامطلوبی داریم.
وقتی که بیشترین مردم اجاره نشین هستند یعنی بخش عمده‌ای از حقوق و دریافتی‌شان صرف اجاره بهای منازل می‌شود، در حالی که باید تسهیلات ارزان قیمت برای خانه‌دار شدن مردم در اختیار قرار دهیم.
* تسهیلات ارزان‌قیمت مسکن منجر به افزایش ازدواج و امید به زندگی می‌شود
همانطور که در همه دنیا تسهیلات ۹۰ درصدی به مردم می‌دهند و این منجر به افزایش میزان ازدواج و افزایش امید به زندگی می‌شود؛ وقتی مردم در ایران چنین تسهیلاتی دریافت نمی‌کنند، اعتراضاتی از نوع آنچه این روزها شاهدیم پیش می‌آید.
* انتشار اخبار فساد اداری و اقتصادی را چقدر در بروز نارضایتی مردم مؤثر می‌دانید؟
- در موضوع مقابله با مفاسد اقتصادی باید سؤال کرد که آیا دولت و قوه قضائیه به کفایت با مفاسد برخورد کرده‌اند؟ رهبر معظم انقلاب جملاتی دارند با این مضمنون که تسامح با مفسدان اقتصادی به نوعی همدستی با آنها است و با دستمال کثیف نمی‌توان شیشه کثیف را پاک کرد.
* مدیر غیرمتعهد انگیزه کافی برای خدمت ندارد و مردم را ناامید می‌کند
ما امروز نیاز به مدیران متخصص داریم چرا که مدیر غیر متعهد انگیزه کافی برای خدمت نداشته و مردم را نامید می‌کند و در نتیجه شاهد رخدادهای ناگوار روزهای گذشته خواهیم بود.
* جایگاه توجه به اقتصاد مقاومتی در کاستن از نارضایتی مردم به وضع چه می‌توانست باشد؟
* اقتصاد مقاومتی در سایه برجام به فراموشی سپرده شد
- اقتصاد مقاومتی متأسفانه در سایه برجام به فراموشی سپرده شد؛ در جریان برجام و پس از آن، دولت خیلی به خارج دل بست و از ظرفیت‌های داخل غافل شد، در نتیجه بسیاری از فرمایش‌های رهبری زمین ماند.
* در میان این گله‌مندی‌ها آیا مردم به خدمات نظام هم واقفند؟
- صد البته، مردم کارهای خوب نظام را هم می‌بینند، از جمله امنیت بی‌نظیری که ایران امروز در منطقه و جهان دارد و دوم، استقلال واقعی کشور و پیشرفت‌های علمی و دفاعی در خیلی از زمینه‌ها که جمهوری اسلامی را به عنوان الگویی برای دیگر کشورها درآورده است.
* در این روزها شاهد ابراز خرسندی مقامات آمریکایی و صهیونیست‌ها از برخی اقدامات تخریبی در میان اعتراضات به حق مردم هم بوده‌ایم.
- رئیس‌جمهور آمریکا و صهیونیست‌ها که امروز بابت اعتراضات جمعی از مردم ایران خیلی خوشحال شده‌اند، فراموش نکنند که همه مورخان نوشته‌اند که ایرانیان هر زمان که پای دشمن بیگانه به میان می‌آید «ید واحده» می‌شوند و علیه دشمن قیام می‌کنند؛ یکی از متأخرترین نمونه‌های آن، دفاع مقدس در برابر تهاجم دشمن بعثی با پشتوانه قدرت‌های خارجی است.
* رمز بقای جمهوری اسلامی ایران در برابر این همه دشمنی و توطئه چیست؟
- آن زمانی که سه ضلع مثلث رهبری مردم فهیم و بزرگوار ایران و اعتماد و توکل به خدای بزرگ در کنار هم باشند هیچ تهدید خارجی نمی‌تواند برای جمهوری اسلامی خطر بیافریند.
* در یک جمع‌بندی کلی علت ناراحتی مردم را چه می‌دانید؟
* اعتراض مردم ناشی از شعارهای بلندپروازانه و محقق نشده دولت است
- اعتراض مردم ناشی از شعارهای بلندپروازانه و محقق نشده دولت است.
* هنوز پس از ۵ سال گناه کمبودها را به گردن دولت گذشته می‌اندازند
همانطور که در روایات داریم که بدترین انسان کسی است که قولی دهد و به آن عمل نکند، مردم هم امروز از این بدقولی‌ها به ستوه آمده‌اند، چرا که دولت بیشتر به گفتاردرمانی پرداخته و هنوز پس از ۵ سال از تصدی مسئولیت، گناه کمبودها را به گردن دولت گذشته می‌اندازد و به وظایف خود عمل نمی‌کند.
دولت در بسیاری مسائل به قدری کم‌کاری می‌کند که رهبر معظم انقلاب ناچار به ورود می‌شوند و تذکرات لازم را می‌دهد؛ از جمله ورود بی‌رویه کالاهای خارجی و قاچاق کالا و مفاسد و مفسدان اقتصادی. در نتیجه مردم امروز به مسئولان بی‌اعتماد شده و همه امیدشان به رهبری است.
* وظیفه مجلس را در این میان چگونه می‌بینید؟
- وظیفه مجلس بررسی و تصویب پیشنهادهای چاره‌ساز در غالب قوانین و نظارت بر اجرای آنان همچنین نظارت بر روندهای اجرایی به دور از فساد اداری است، که البته در این زمینه ضعف نشان داده است.
* با ذکر مثال روشن می‌فرمایید
* قانون بخشودگی سود وام‌های زیر ۱۰۰ میلیون، سلیقه‌ای اجرا می‌شود
- به عنوان مثال، قانون بخشودگی سود وام‌های زیر ۱۰۰ میلیون تومان واحدهای تولیدی به‌صورت سلیقه‌ای اجرا می‌شود؛ امروز آن کسی که ۳۰ میلیون تومان برای کار تولیدی از بانک وام گرفته و به علت واردات بی‌رویه از پس پرداخت اصل وام و سود آن برنمی‌آید چه باید بکند؟ طبیعی است که به خیابان آمده و اعتراض می‌کند.
* مواجهه دولت با معترضان چگونه باید باشد؟
- ما نباید هر کسی که به وضع اقتصادی موجود اعتراض کرد، ضدانقلاب بنامیم. البته نباید اجازه سواستفاده از اعتراضات را به فرصت‌طلبان هم بدهیم، ولی باید در مواجهه خود با اعتراضات تجدیدنظر کنیم؛ ما کجا به مردم اجازه ابراز اعتراضات خود را داده‌ایم؟
* بی‌شک باید ریشه‌های عمیق‌تری را نیز برای این نحوه از اعتراضات جستجو کرد.
- باید در توزیع عادلانه امکانات و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی برای کشور به گونه‌ای عمل می‌کردیم که فشار مضاعف بر اقشار مردم پیشگیری می‌شد؛ روزی ۶۰ درصد مردم ایران روستایی و مولد بودند، اما از آنجا که امکاناتی برای ایشان فراهم نکردیم روز به روز روستاها خالی از سکنه و حدود ۲۵ درصد جمعیت مولد ما به حاشیه شهرها کشیده شدند که منشا بسیاری از گرفتاری‌ها شده است.
* خب، این چگونه به نارضایتی منجر می‌شود؟
- حاشیه‌نشینی، امروز بلای خانمانسوز برای دولت‌هاست. رهبر معظم انقلاب تاکنون چندین جلسه برای حل مسائل کلی حاشیه‌نشین‌ها تشکیل دادند.
حاشیه‌نشینی و سایر مشکلات معیشتی ابتدائاً «اقتصادی» است و سپس امنیتی می‌شوند؛ حال چرا ما از ابتدا پیش‌بینی نمی‌کنیم و همه همت خود را روی درمان دردها می‌گذاریم؟ که در آن هم موفق نبودیم.
* آیا دولت در این پنج سال مسئولان صدای مردم را نشنیده بود؟
- در بحث ارتباط نزدیک با مردم متأسفانه شاهدیم که میان مردم و مسئولان فاصله است؛ چرا نشست‌های مستقیم مسئولان با مردمی که با مشکلات دست به گریبان هستند برگزار نمی‌شود؟
* البته اخیراً در جلسات هیئت دولت دستوراتی در این باره داده شده است.
- بله، این دستور داده شده اما من خیلی به اجرای آن خوشبین نیستم.
* گلایه مردم چه ابعاد دیگری دارد؟
- درصد قابل توجهی از رفاهیات و امکانات در اختیار بخش کوچکی از مردم قرار گرفته است و امکانات حداقلی در اختیار اکثریت مردم است و متاسفانه روز به روز نیز این فاصله بیشتر می‌شود.
* مردم از امکانات میلیاردی وزرا و آقازاده‌ها ناراضی‌اند
مردم از اشرافی‌گری‌ها و تجمل‌گرایی‌ها به شدت ناراضی‌اند. چرا باید عده‌ای از وزرا و آقازاده‌ها در ساختمان‌ها و ویلاهای میلیاردی زندگی کنند؟ امروز مردم به خاطر گسترش رسانه‌های گوناگون، از این تبعیضات مطلع می‌شوند.
توزیع نامناسب بودجه و امکانات در استان‌ها و شهرهای کشور معضلی حل نشده در طول دهه‌های اخیر است و مسئولان باید پاسخگو باشند که چرا درصد عمده‌ای از امکانات و بودجه در تهران هزینه می‌شود؟ به‌طوری که بخش بزرگی از بودجه کشور را فقط شهر تهران می‌بلعد.
* در این دولت شاهد تداوم روند تمرکززدایی از تهران نبودیم
* در این میان قاعدتاً عوامل دیگری نیز هستند که به چشم نمی‌آیند ولی تأثیر خود را گذاشته‌اند.
- از موارد دیگر منجر به اعتراضات این روزهای مردم می‌توان به استفاده نادرست از داده‌ها و ظرفیت‌ها اشاره کرد. مثلاً در سیستم مدیریتی در نقاطی مدیرانی به کار گرفته شدند که ظرفیت لازم را برای بر دوش کشیدن آن مسئولیت ندارند و در بعضی موارد بالعکس مدیران توانمند در سمت‌های متناسب با توانایی استعدادشان به کار گرفته نشدند که این معلول نگاه حزبی و جناحی به اداره کشور است. در حالی که اگر کار به دست کاردان سپرده شود خیلی از مسائل قابل حل است و این را تجربه نیز اثبات کرده است.
* البته همانطور که پیشتر فرمودید، تنها کاردانی کافی نیست
- برای آنکه بتوانیم آنچه در شأن نظام و مردم است انجام دهیم هر مسئولی باید بپذیرد که فلسفه وجودی‌اش خدمت بی‌منت به مردم است و آن را به‌عنوان بهترین عبادت بداند.
* این ویژگی را در میان مسئولان این دولت چه اندازه می‌بینید؟
- کم می‌بینم ... مسئولان باید خود را سرباز نظام بدانند و در عمل اخلاص داشته باشند.
* اما در همین ماه‌های اخیر نمونه‌هایی داشتیم که یک مدیر دولتی گفته بود تا کباب شیشلیک نخورم نمی‌توانم کار کنم و یا یکی از مقامات دولت یک مدیر نجومی‌بگیر را جزء ذخایر نظام خوانده بود ...
- ما برای مسئولیت در نظام اسلامی متر و شاخص داریم که اگر در دستور کارشان قرار گیرد آنچه در شأن نظام جمهوری اسلامی است انجام خواهند داد.
مدیران و مسئولان در جمهوری اسلامی باید فرصت را غنیمت بشمارند و کار امروز را به فردا نسپارند.
* درباره آتش‌سوزی چاه رگ سفید خوزستان، مسئولی گفته بود صبر می‌کنیم تا خودش خاموش شود در حالی که در مقاطعی داشتیم که در چنین مواردی بخش عمده‌ای از توان مدیریتی کشور جهادگونه صرف رفع بحران‌ها می‌شد.
- دولت باید پاسخ دهد که مدیرانی که گمارده است چند درصد شاخص‌ها و معیارهای مدیران در شأن نظام جمهوری اسلامی را دارند؟
مسئولان در جمهوری اسلامی باید نظم و انضباط و با یکدیگر تعامل داشته باشند و از «زنده‌باد و مرده‌بادهای» بی‌حاصل پرهیز کرده و از آن جلوگیری کنند تا چالش به‌وجود نیاید زیرا که در محیطی آرام استعدادها شکوفا می‌شود.
* امروز آیا ما شاهد این جو آرام در مدیریت کشور هستیم؟
- خیر، در بسیاری موارد در سطوح مختلف شاهد مدیریت ناآرام هستیم.
از آن گذشته در مواردی شاهدیم به محض آنکه به مدیری اعتراض می‌شود در عوض اصلاح عملکرد خود، مدیران پایین‌تر را به جهت عدم مدیریت کارکنان و اقناع آنها در کوتاه آمدن از گلایه خود، تنبیه و برکنار می‌کند.
* وعده‌های بیهوده و کلنگ‌زنی‌های دروغین پروژه‌ها مردم را ناراضی کرده است
مسئولان در جمهوری اسلامی باید از زحمات کارکنان زحمت‌کش و خدوم تجلیل کنند به علاوه باید با مردم صادق باشند و قول و وعده بیهوده ندهند و کلنگ دروغین برای پروژه‌ها نزنند.
* علت این کلنگ‌زنی‌های غیرواقعی چیست؟
- انگیزه‌های سیاسی موجب می‌شود که پروژه‌ها بسیار زودتر از زمان حقیقی خود افتتاح شوند، اما به علت فقدان بودجه، امکان تسریع در تکمیل آنها وجود نداشته باشد و مردم که انتظارشان بسیار به درازا می‌کشد دلسرد شوند.
* چقدر از وعده‌های رئیس‌جمهور عملی شد؟
امروز خوش‌قولی در میان مسئولان کم می‌بینیم و به شعارهای خود عمل نمی‌کنند؛ مثلاً خود آقای رئیس جمهور چه وعده‌هایی درباره اشتغال و رونق اقتصادی در تبلیغات خود داد؟ آیا این وعده‌ها عملی شد؟ پس وقتی مردم وعده‌های بر زمین مانده را می‌بینند شروع به اعتراض می‌کنند.
* درباره دیگر نقدهای وارده به مدیریت در این دولت که مانع بالا گرفتن اعتراضات و نارضایتی‌ها شد به چه مواردی می‌توان اشاره کرد؟
- مثلاً می‌توان به بازدیدهای سرزده از ادارات مختلف اشاره کرد که خوب است دولت اعلام کند چه میزان از این بازدیدها در دستور کارش بوده است؟
* عبارات بی‌سابقه‌ای که این دولت درباره منتقدان به‌کار برد
به علاوه پرهیز از مطالب تنش‌زا و تفرقه افکن از دیگر ضرورت‌های مدیریت در جمهوری اسلامی است، عباراتی بی‌سابقه درباره منتقدان و مخالفان از قبیل بی‌سوادها، بی‌شناسنامه‌ها، بروید به جهنم و ... از سوی این دولت به کار رفت، با وجودی که دولتمردان شعار نقدپذیری می‌دهند.
همچنین مسئولان در جمهوری اسلامی باید از نبش قبر کردن پرهیز کنند و نباید مدیریت‌های گذشته و دولت‌های قبلی را محکوم کنند.
* چرا این کار را می‌کنند؟
- برای آنکه از زیر بار پاسخگویی فرار کنند، از این رو پیوسته گناه را به گردن گذشتگان می‌اندازند و همه نقائص و خرابی‌ها مربوط به مدیر قبلی اعلام می‌شود.
* و در آخر ...
- مدیران باید با چشم باز قبول مسئولیت کنند نه اینکه پس از آنکه سمت پذیرفتند تازه اعلام کنند که فقط با فلان امکانات، مزایا، بودجه و حقوق‌ها می‌توانند کار را به پیش ببرند و چون الان این امکانات را ندارند و حقوق مزایایی را که می‌خواهند دریافت نمی‌کنند، از زیر بار پاسخگویی فرار کنند.