به گزارش «نماینده»، «یوکیا آمانو»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواست قدرت‌های جهانی درباره یکی از بندهای توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ (برجام) که روسیه و ایران در تفسیر آن با کشورهای غربی و آژانس اختلاف‌نظر دارند، شفاف‌سازی کنند.
خبرگزاری تسنیم پیشتر گزارش داده بود یک اندیشکده آمریکایی به «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا پیشنهاد داده از یکی از بندهای مندرج در یکی از ضمایم برجام برای درخواست بازرسی از سایت‌های نظامی ایران استفاده کند.
منتقدان برجام از مدت‌ها پیش گفته‌اند دولت آمریکا می‌تواند از بند T مندرج در ضمیمه اول توافق هسته‌ای با ایران به‌عنوان بهانه‌ای برای بازرسی از سایت‌های نظامی ایران استفاده کند.
ابتدا «مارک فیتزپاتریک»، دیپلمات کهنه‌کار آمریکایی و از مقام‌های اسبق وزارت خارجه این کشور در یادداشتی در حمایت از «برجام» ماه گذشته به این موضوع اشاره کرد. وی نوشت: «برجام، حاوی یک محدودیت مهم (برای ایران) است که از تمامی توافق‌های غیراشاعه‌ای فراتر می‌روند، از این لحاظ که چهار نوع فعالیت‌های تحقیقاتی را که می‌توانند به ساخت وسیله انفجاری هسته‌ای شوند ممنوع می‌کند».
این مقام سابق آمریکایی با اشاره به اینکه این محدودیت‌ها در بند T ضمیمه اول برجام مندرج شده‌اند، خاطرنشان کرده که هنوز مشخص نیست که راستی‌آزمایی درباره محدودیت‌ها چگونه باید انجام شوند و عده‌ای از منتقدان می‌گویند که تنها با اجازه دسترسی به سایت‌های نظامی ایران است که می‌توان آنها را راستی‌آزمایی کرد.
در بند T ضمیمه اول برجام، «فعالیت‌هایی که می‌تواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای نقش داشته باشند» ممنوع شده‌اند. این فعالیت‌ها طبق متن توافق هسته‌ای موارد ذیل را شامل می‌شوند:
طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از مدل‌های کامپیوتری برای شبیه‌سازی وسایل انفجاری هسته‌ای.
طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از چاشنی‌های انفجاری چند نقطه که برای توسعه یک وسیله انفجاری هسته‌ای مناسب هستند مگر اینکه مقاصد غیرهسته‌ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تأیید شده باشد و موضوع پایش باشد.
طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از سیستم‌های تشخیص انفجار (دوربین‌های Streak، دوربین‌های سرعت بالا و یا دوربین‌های Flash x-ray) مناسب برای توسعه تجهیزات انفجار هسته‌ای مگر اینکه مقاصد غیرهسته‌ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تأیید شده باشد و موضوع پایش باشد.
طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از چشمه‌های نوترونی هدایت‌کننده انفجارات یا مواد خاص برای چشمه‌های نوترونی هدایت‌کننده انفجارات.
خبرگزاری رویترز نوشته در توافق هسته‌ای ایران، درباره اینکه راستی‌آزمایی از بند مشهور به بند T بایستی چگونه انجام شود هیچ توضیحی داده شده و نامی از آژانس به‌عنوان نهاد مسئول راستی‌آزمایی و نظارت آن آورده نشده است، به همین دلیل، روسیه می‌گوید راستی‌آزمایی از این بند در حیطه وظایف آژانس نیست، در حالی که قدرت‌های غربی و آژانس با این موضع روسیه مخالفند.
آمانو در مصاحبه‌ای با رویترز در پاسخ به این سؤال که آیا آژانس از ابزارهای لازم برای راستی‌آزمایی از این بند برخوردار است، گفت: «ابزارهای ما محدود هستند. به‌عنوان مثال، در بخش‌های دیگر ایران به ارائه بیانیه، قرار دادن فعالیت‌های خود تحت پادمان‌های آژانس یا اعطای دسترسی به ما متعهد شده است. اما در بند T من نشانه‌ای (از چنین تعهداتی) نمی‌بینم».
مدیرکل آژانس گفت امیدوار است طرف‌های برجام در نشست‌های کمیسیون مشترک که برای بحث درباره مسائل پیرامون این توافق برگزار می‌شود درباره این بند شفاف‌سازی کنند. وی تصریح کرد که تعریف روشن‌تر شرایط و از جمله فناوری‌هایی که بایستی برای راستی‌آزمایی از این بند مورد استفاده قرار گیرند، مفید خواهد بود.
آمانو گفت: «روشن‌سازی بیشتر، مؤثر خواهد بود. روسیه، دیدگاه متفاوتی دارد. آنها معتقدند که این در حیطه اختیارات آژانس نیست. دیگران نگاه متفاوتی دارند و رایزنی‌ها در این باره ادامه دارند».
مدیرکل آژانس در بخش دیگری از این مصاحبه بار دیگر به پایبندی ایران به تعهداتش ذیل توافق هسته‌ای اذعان کرد و گفت دسترسی‌های تکمیلی بدون مشکل انجام می‌شوند؛ این دسترسی‌ها بازرسی‌های سرزده، تحت پروتکل الحاقی را شامل می‌شوند.
بر اساس موافقتنامه‌ای که ایران و آژانس همزمان با حصول توافق برجام میان ایران و شش قدرت جهانی در تابستان ۱۳۹۴ امضا کردند٬ دولت ایران پذیرفت که پروتکل الحاقی آژانس را پیش از تصویب در مجلس این کشور٬ به اجرا بگذارد.
آمانو گفت: «دسترسی‌های تکمیلی در ایران بدون مشکل انجام می‌شوند و شمار دسترسی‌های ما بسیار بالا است».