«نماینده» / تصور زندگی کردن بدون دسترسی به مقادیر کافی آب سالم امری دشوار است، اما در برخی از مناطق جهان به ویژه خاورمیانه این کابوس به بیش از یک فرضیه تئوریک آزار دهنده تبدیل شده است. تغییرات آب و هوایی، مهاجرت گسترده، فرسایش زیست محیطی، خشکسالی و بی ثباتی سیاسی در میان سایر دلایل موجب می شود که استفاده و مدیریت منابع آبی در حال کاهش به یک چالش فزاینده تبدیل گردد. به ویژه نگرانی قابل توجهی در مورد ایران وجود دارد، جایی که مشکلات مختلف و از جمله تحریم ها موجب شده تا کاهش سطح منابع آبی توجه جدی مقامات را به خود جلب نماید.
به اعتقاد کارشناسان ۳ دلیل عمده برای کاهش سریع منابع آبی ایران وجود دارد که یکی از آنها رشد سریع جمعیت و مصرف بی رویه است.
دلیل دوم، بخش کشاورزی با بهره وری پایین است. در سال های جنگ ایران و عراق و پس از آن در دوران تحریم ها، بخش کشاورزی برای ایران بسیار پراهمیت بوده است. طبیعی بود که ایرانی ها نگران خودکفایی در تامین مواد غذایی و در دسترس بودن مواد غذایی کافی باشند. عامل سوم، سوء مدیریت است
البته همه این محدودیت ها درشرایطی اتفاق می افتد که ایران از نظرمدیریت منابع آبی و مصرف دربخش های مختلف هم با مشکلات بسیاری روبه رواست واتلاف منابع آب درایران دربخش های کشاورزی و شهری بسیار بالاتراز استانداردهای جهانی است. برای مثال طبق استاندارد جهانی میانگین مصرف آب به ازای هرنفردرشبانه روزحدود ۱۵۰ لیتراست درحالی که درایران این عدد بیش از ۲۵۰ لیتراست.
ازسوی دیگرمقایسه نحوه مدیریت منابع آب درکشور با استاندارهای جهانی نشان می دهد که مدیریت منابع و ذخایرآب کشورکه کالایی استراتژیک محسوب می شود، بسیار ضعیف است. طبق آمارهای وزارت نیرو درکشوراز۱۳۰میلیارد مترمکعب پتانسیل سالانه آب تجدید شونده ۹۲ درصد دربخش کشاورزی، ۶ درصد در بخش شرب شهری و روستایی و تنها ۲ درصد دربخش صنعت مصرف می شود درشرایطی که طبق میانگین جهانی سهم کشاورزی از پتانسیل منابع آب تجدید شونده ۷۰ درصد، سهم مصرف ۸ درصد و سهم صنعت ۲۲ درصد است.
*رودخانه های مرزی هم به بحران آب دامن زدند
ایران در شرایطی درمناطق مختلف داخلی با بحران آب رو به رو خواهد شد که در خارج از مرزها و با کشورهای همسایه هم می تواند طی سال های آینده سرحق آب رودخانه های مرزی مشکلات متعددی داشته باشد. ایران با پنج کشورعراق (کارون)، ترکمنستان (اترک)، آذربایجان (ارس)، ارمنستان (ارس) وافغانستان (هیرمند) رودخانه مشترک دارد و طبق آمارهای وزارت نیرو سالانه حدود ۱۲میلیارد مترمکعب آب از طریق رودخانه های مرزی وارد کشورمی شود و این می تواند بستری برای تنش و اختلاف باشد، موضوعی که ایران درجریان جنگ تحمیلی با آن رو به رو شد و درحال حاضر سر حق آب رود هیرمند، بین ایران و افغانستان با آن رو به رواست.
افغانستان درسال های گذشته با تغییر مسیر و زدن سد سهم آب ایران از رودخانه هیرمند را نداده و این موضوع باعث خشک شدن رودخانه هیرمند و دریاچه هامون درایران و بروزمشکل شدید کم بود آب در منطقه سیستان و بلوچستان شده است و اختلاف هایی را بین ایران و افغانستان به وجود آورده است.
اما از طرف دیگر به جز مشکلات احتمالی سر حق‌آبه با همسایگان، ایران در منقطه ای از نظرجغرافیایی قرار گرفته که بین کشورها اختلافات شدید سرمنابع و تقسیم بندی آب وجود دارد. در غرب ایران عراق، سوریه و ترکیه بر سر تقسیم بندی آب رودخانه های دجله و فرات اختلاف دارند، درجنوب شرقی پاکستان و هند سر حق‌آبه رود سند مشکل دارند و در شمال شرقی درآسیای میانه هم بین کشورهای ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان سرحق آب و زدن چند سد تنش وجود دارد و قرار گرفتن ایران بین این کشورها خود می تواند یک مشکل از نظرجغرافیای سیاسی باشد.
*کمیسیون امنیت ملی برای حل بحران آب کمیته تشکیل داد
چندی پیش «ستار محمودی» قائم‌مقام وزیر نیرو اعلام کرد: سال سختی از نظر تأمین آب مصرفی کشور در پیش داریم که امیدواریم با برنامه‌ریزی‌های دقیقی که از ماههای قبل برای این روزها داشتیم و پیش‌بینی‌هایی که وزارت نیرو در خصوص شرایط کم‌بارشی کشور داشته، بتوانیم با همکاری مردم در مصرف بهینه آب، بهار و تابستان سال ۹۶ را در تأمین آب شرب بدون مشکل سپری کنیم.
در این باره ولی‌الله نانواکناری نماینده بابلسر و فریدونکنار در گفتگو با خبرنگار «نماینده» اظهار داشت: در بحث بحران آب ابتدا باید به فکر توسعه پایدار در این زمینه باشیم. یعنی اینکه اول بتوانیم در ذخیره سازی آب موفق عمل کنیم و در وهله دوم مصرف را بهینه کنیم تا بتوانیم برای آیندگان آن را نگه داریم.
وی با اشاره به تشکیل کمیته بحران آب در کمیسیون امنیت ملی تصریح کرد: با توجه به اینکه کشورهای هم جوار ما نسبت به حق آبه ای که داریم تعدی کردند مشکلاتی برای کشور ایجاد شده است لذا برای پیشگیری از این وضعیت جلسه ای در کمیسیون امنیت ملی تشکیل شد تا بتوانیم هر چه زودتر این بحران را مدیریت کنیم.
این نماینده مجلس در ادامه خاطر نشان کرد: داخل ایران کم آب اما فضای اطراف و مرزهای آن پر آب است از شمال دریای خزر، از جنوب خلیج فارس و دریای عمان و رودخانه هایی که در شرق و غرب با کشورهای مجاور هم مرز پس باید در بحث مدیریت خوب درست عمل کرده و بتوانیم انها را به مرکز کشور انتقال دهیم.
* تا چند سال آینده حداقل ۱۸ استان کشور با بحران جدی آب مواجه می شوند
همانگونه که اشاره شد علاوه بر مسائل داخلی که به بحران آب دامن می زند، اقدامات کشورهای همسایه نیز بر افزایش بحران آب در ایران تاثیر گذار است. در این باره محمدمهدی برومندی رئیس کمیته امنیت آب کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی با اشاره به بررسی های بحران امنیت آب در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی اظهار داشت: با توجه به مشکلاتی که در حوزه آب در کشور وجود دارد و تا چند سال آینده حداقل ۱۸ استان کشور با بحران جدی آب مواجه خواهند شد، کمیسیون با نگاه امنیتی مسئله آب را دنبال می کند.
این نماینده مجلس توضیح داد: از آنجایی که طرح های مجلس در زمینه آب با همکاری و پیگیری سازمان های دولتی انجام می شود، حتما گزارشی از آن به مقام معظم رهبری، رئیس جمهوری، شورای عالی امنیت و شورای عالی آب ارسال خواهد شد.
وی با بیان اینکه کمیسیون امنیت، بحران امنیت آب را به طور جدی رصد می کند، ادامه داد: شورای عالی امنیت نیز در این زمینه بررسی ها و مصوباتی دارد که ما به طور دقیق و ریز از این مسائل مطلع نیستیم.
بنابراین امید آن است که با تشکیل کمیته در کمیسیون امنیت ملی مشکلات ناشی از رفتار همسایگان که بر بحران آب کشور تاثیر گذاشته است حل شود چرا که آب با بسیاری از چیزها پیوند دارد و اگر ما این پیوند و پیچیدگی را درک و ارزیابی نکنیم نمی توانیم این بحران را حل کنیم.