به گزارش «نماینده»، حسن رستمی، کارشناس مسائل منطقه در یادداشتی به بررسی سناریوهای احتمالی عربستان در برابر قطر پرداخته است. در این یادداشت آمده است:
پس از انتشار سخنان امیر قطر که در آن عربستان را به حمایت از تروریسم متهم کرد و سخنانی در دفاع از جنبش حماس و مقاومت لبنان و ایران به زبان راند، بحران در مناسبات این کشور با کشورهای عربی بالا گرفت، البته قطر پس از انتشار این سخنان اعلام کرد که خبرگزاری این کشور هک شده بوده و طرح چنین سخنانی از سوی امیر این کشور صحت ندارد ولی این موضع‌گیری عربستان و امارات را راضی نکرد و این دو کشور بر شدت حملات رسانه‌های خود علیه قطر افزودند.
جنگ رسانه‌ای علیه قطر
عربستان و امارات ابتدا سناریوی حملات رسانه‌ای را علیه قطر در پیش گرفتند اما پس از گذشت چندین روز تغییری در مواضع قطر مشاهده نکردند گرچه قطر تلاش کرد در این مدت با آرام کردن فضا از شدت تنش موجود بکاهد ولی در مقابل این رسانه‌های سعودی و اماراتی بودند که شدیدترین حملات خود را علیه قطر روانه کردند و در مقابل رسانه‌های قطر نیز سعی کردند در واکنش به برخی از این اتهامات به دفاع از خود برآیند.
قطع روابط دیپلماتیک
پس از بی‌نتیجه‌ماندن جنگ رسانه‌ای و حملات تبلیغات شدید رسانه‌ای که تغییری در مواضع قطر ایجاد نشد این کشورها مجبور شدند که وارد فاز دیگری از فشارها علیه قطر شوند تا شاید این کشور را مجبور به عقب‌نشینی از خواسته‌های خود کنند در این سطح این کشورها سناریوی قطع روابط دیپلماتیک با قطر را کلید زدند و با انتشار بیانیه‌ای ضمن قطع روابط سیاسی با دوحه تمامی پروازهای هوایی با این کشور را قطع کردند و مرزهای زمینی با قطر را بستند.
تشدید فشارهای سیاسی و اقتصادی
در صورت ناکامی تلاش‌های میانجی‌گرانه کویت برای پایان دادن به این اختلافات که هنوز این تلاش‌ها ادامه دارد، و نیز در صورت عدم ورود کشورهای تأثیرگذار در خط میانجی‌گیری، باید شاهد تشدید بحران فراتر از این سطحی که هست باشیم چرا که این کشورها راضی نخواهند بود بدون گرفتن امتیاز و چشم‌پوشی قطر از بلندپروازی‌های منطقه‌ای، این کشور کوچک را به حال خود رها کنند.
اگر نگاهی به مطبوعات و رسانه‌های عربستان و اماراتی و حتی مصری در این چند روز بیندازیم این مطلب به‌وضوح روشن است. روزنامه سعودی الریاض حتی پا را فراتر نهاده و از کودتای قریب الوقوع در این کشور سخن به میان می‌آورد و رسانه‌های مصری هم از برگزاری نشست گروه‌های اوپوزیسیون در قطر برای تشکیل دولت انتقالی حرف می‌زنند، بنابراین به نظر نمی‌رسد که تنش موجود در سطح فعلی باقی بماند، آن‌طور که از لحن رسانه‌های این کشورها پیداست، و همان طور که انور عشقی گفت: قطر دو راه بیشتر ندارد و راهی سومی متصور نیست؛ یا اینکه برای میانجی‌گری به آمریکا روی آورد یا به روسیه.
شکست راهکار دیپلماتیک و احتمال اخراج قطر از شورای همکاری خلیج فارس
برخی از ناظران سیاسی پیش‌بینی می‌کنند در صورت شکست تلاش‌های دیپلماتیک کشور ثالث اقدام بعدی این کشورها بعد از فشارهای سیاسی و اقتصادی، تلاش برای انزوای سیاسی قطر و اخراج دوحه از عضویت شورای همکاری خلیج فارس باشد، چون قطر یکی از اعضای شش‌گانه این شوراست و عربستان و کشورهای دنباله‌روی آن بر این باورند که با طرح سخنان تفرقه‌آمیز دوحه، دیگر جایی برای حضور این کشور در شورای مذکور باقی نمانده است، همانند اقدامی که این کشورها علیه سوریه در اتحادیه عرب کردند و عضویت دمشق را در این اتحادیه به حال تعلیق درآوردند.
ولی این بحران به‌طور کلی با تنش‌های گذشته قطر با عربستان و متحدینش بسیار متفاوت است چراکه این تنش‌ها تا سطح قطع روابط دیپلماتیک کشیده شده که در گذشته شاهد چنین امری نبودیم، ولی وجه مشترک این تنش‌ها این است که کویت و عمان به‌طور نسبی شیوه بی‌طرفی و میانجی‌گیری را در هر دو بحران در پیش گرفتند تا راهی برای برون‌رفت از بحران جاری در این کشور بیابند. این دو کشور روابط خوبی با قطر و دیگر کشورهای عربی دارند و سعی کردند که در قبال تحولات منطقه مشی میانه‌روی را در پیش بگیرند و در بحران قبلی نیز سفرای خود را از قطر فرانخواندند و در مرحله فعلی بحران نیز در صدد قطع روابط دیپلماتیک با دوحه برنیامدند و در تلاشند از شدت دامنه این بحران جلوگیری کنند و از راه سیاسی به بحران موجود در سطح شورای همکاری خلیج فارس پایان دهند.
البته عربستان سعی می‌کند این نقش را بیشتر به کویت محول کند تا عمان چرا که عربستان از سیاست‌های این کشور که همیشه سعی کرده سیاست مستقلی را نسبت به دیگر اعضای شورای همکاری در پیش بگیرد ناراضی است، به‌خصوص نقش این کشور در مذاکرات هسته‌ای غرب با ایران که منجر به توافق هسته‌ای شد.
مطالبات عربستان و متحدانش از قطر
این کشورها خواستار تغییر سیاست‌های منطقه‌ای قطر از جمله در حمایت از اخوان المسلمین، جنبش حماس و روابطش با ایران هستند. عربستان و متحدین وی در این اندیشه هستند تا فشارهای بیشتری به قطر وارد کنند تا از نظر سیاسی و اقتصادی تحت فشار و در تنگنای بیشتری قرار گیرد که به‌باور آنها اخراج این کشور از شورای همکاری خلیج فارس می‌تواند یکی از اقدامات مؤثر در این زمینه باشد.
به نظر می‌رسد در صورت تلاش‌های کویت در این مسیر و به نتیجه رسیدن آن، بحران در مناسبات این کشور با کشورهای عربی همچون بحران گذشته حل و فصل شود، و همان‌طور که وزیر خارجه قطر اعلام کرده سخنان امیر قطر درباره تحولات جاری به تعویق افتاده تا مجال لازم برای دیپلماسی و حل این بحران از راه گفت‌وگو فراهم شود. قرار است امیر کویت امروز راهی عربستان شود تا با مقامات این کشور درباره بحران جاری این کشور با قطر به گفت‌وگو بنشیند، باید دید که خروجی این نشست چه خواهد بود و چه تصمیماتی در این نشست اتخاذ خواهد شد.
ولی به هر حال در صورتی که میانجی‌گری‌ها به نتیجه مطلوب نرسد باید شاهد تشدید دامنه آن بر منطقه باشیم که در آن صورت منطقه را درگیر بحران فراگیری خواهد کرد.
احتمال رویارویی نظامی و تغییر حاکمیت در قطر
یکی دیگر از سناریوهایی که ناظران سیاسی پیش‌بینی می‌کنند احتمال تغییر نظام یا وقوع کودتای نظامی برای جابه‌جایی قدرت در قطر باشد.
با توجه به حضور آمریکایی‌ها در قطر و پایگاه نظامی این کشور به نظر می‌رسد که احتمال دخالت نظامی در این کشور بعید باشد، مگر اینکه اتفاق پشت‌پرده‌ای رخ داده باشد و با توجه به موضع‌گیری یک مقام پنتاگون که اعلام کرده این کشور قصد ندارد نیروهایش را از پایگاه این کشور به کشوری دیگری منتقل کند و موضع‌گیری وزارت خارجه آمریکا که طرفین درگیری را به خویشتن‌داری و پرهیز از اقدامات تنش‌زا و گفت‌وگو فرا خوانده، مؤید این مطلب است.
با وجود این، تمامی شاخص‌ها بیانگر این است که عربستان و متحدینش این بار عزم خود را جزم کرده‌اند تا جلوی بلندپروازی قطر را در منطقه بگیرند زیرا این کشورها بر این باورند که این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس بیشتر از حجم و اندازه خود گام برمی‌دارد و باید در شرایط کنونی مانع از این شد که دوحه بتواند طرح‌های منطقه‌ای خود را پیاده کند و سدی در مقابل سیاست‌های قیم‌مآبانه عربستان در منطقه باشد که ادعای رهبری این کشورها را به‌عهده دارد.