هفته نامه «نماینده»؛ محمداسماعیل سعیدی*/ یکی از دغدغه‌های فعلی جامعه که جزو موضوعات مطرح‌شده در کمیسیون فرهنگی دورۀ دهم مجلس شورای اسلامی نیز هست، مسئلۀ مطالعه و کتابخوانی می‌باشد. در همین راستا جلساتی با محوریت این موضوع در کمیسیون برگزار شد و بعضاً مسئولانی نیز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهاد کتابخانه‌ها در آن حضور یافتند. البته در این حوزه آمارهای متفاوتی منتشر می‌شود که در وهلۀ نخست باید همین آمارهای متفاوت به جمع‌بندی و خروجی دقیق منجر شود؛ زیرا مهمترین شاخص در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در عرصۀ مطالعه و کتابخوابی، آمار است. مبنای اصلی تمامی طرح‌ها، نظریه‌ها و اقدامات کاربردی، آمارهایی است که می‌تواند اطلاعات کافی را به برنامه‌ریزان بدهد.
در این حوزه تاکنون تمرکز گفت‌وگوها در کمیسیون فرهنگی مجلس بر ترویج فرهنگ کتابخوانی قرار داشته است. این مهم مورد تأکید مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۰ بود که ایشان فرمودند با توجه به پیشینه و سابقۀ ملت ایران موضوع کتابخوانی و مطالعه سطح پایینی دارد. لذا در کمیسیون فرهنگی حتماً باید به نتایجی در این موضوع برسیم و تصمیماتی راهبردی بگیریم.
پروندۀ مطالعه و کتابخوانی و مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد در کمیسیون فرهنگی مجلس مفتوح است. براساس تحقیقات صورت گرفته و مشاهدات میدانی مشخص است که مشکلات جدی در این بخش وجود دارد، از جمله تصمیمات زیگزاگی که در مباحث ادارۀ کتابخانه‌ها، تجهیز و متولی‌گری آنها، حمایت و پشتیبانی مورد نیاز این حوزه (در کتابخانه‌های عمومی، مساجد، کانون‌های فرهنگی) موجب بروز مشکلات جدی در این سال‌ها شده است.
باید به این نتیجه برسیم که یک متولی مشخص، تمامی کتابخانه‌های سطح کشور را مدیریت کند. امروز وزارت ارشاد، انجمن اسلامی، سازمان تبلیغات، سازمان اوقاف و بسیج در گوشۀ هر مسجد یا کانون فرهنگی کتابخانه‌ای راه‌اندازی کرده‌اند. اما سؤال اصلی اینجاست که ما تا چه اندازه توانستیم این کتابخانه‌ها را فعال نگهداریم و چه اندازه در بهره‌برداری از محتوای این کتابخانه‌ها موفق باشیم؟
مشاهدات شخصی‌ام گویای این حقیقت است که به‌جز مواردی که سالن‌های مطالعه در کنار کتابخانه ایجاد شده (که البته در این موارد هم عمدتاً دانش‌آموزان دبیرستانی و کنکوری در حال استفاده از کتابخانه هستند) از سایر کتابخانه‌ها بهره‌برداری مناسب صورت نمی‌گیرد. این موضوع در کمیسیون فرهنگی به آن توجه شد و مورد تبادل نظر قرار گرفت که پیشنهادات مختلفی هم دربارۀ آن مطرح گردیده؛ لذا منتظریم جمع‌بندی جلسات کامل شود تا تصمیمات اساسی در این بخش بگیریم.
یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های نمایندگان در حوزۀ کتاب و کتابخوانی، میل جامعه به سمت کتاب‌های ترجمه شده حتی در بخش کودکان است. مشکلات ما در حوزۀ علوم انسانی کم نیست؛ ترجمه نیز از این قبیل به شمار می‌آید که با توجه به اینکه جامعۀ ما از فرهنگ و ادبیات غنی برخوردار است جای تأسف دارد. متأسفانه یک‌سری موضوعات وجود دارد که میل و رغبت مردم و قشر کتابخوان را به سمت کتاب‌های ترجمه شده سوق داده است و دقیقاً در همین مسائل نیازمند بازنگری هستیم. در این خصوص پشتوانه‌ای از جنس فرهنگ‌سازی در میان مردم و مسئولان نیاز داریم. مسائل مربوط به ترجمه یکی از مسائلی است که در کمیسیون فرهنگی و در کارگروه مربوط در حال پیگیری می‌باشد.
حتی اگر از موضوع ترجمه بگذریم با مسائل متعدد دیگری در حوزۀ کتاب مواجه هستیم؛ مثلاً بدآموزی‌ها. آرمان فرهنگی ما این است که کودکی که در خانواده تربیت می‌شود وارد جامعه شده و الگوی تمدن اسلامی را پایه‌ریزی کنیم. اگر نتوانیم افراد جامعه را از کودکی به درستی تربیت کنیم و شاخص‌های لازم را ایجاد کنیم قطعاً جامعه با مشکل مواجه خواهد شد. در بسیاری از کتاب‌ها که مورد دقت قرار می‌گیرد نوعی بدآموزی مشهود است.
نویسندگان باید جامعۀ مخاطب خود را تعریف کنند، ذائقه‌ها را مشخص کرده و علاوه بر آن آرمان‌ها و اهدافی که باید در کشور به آنها نائل آییم را هم در نظر بگیرند. کتاب‌ها در هر جامعه‌ای باید مردم را به آرمان‌های کشور خود نزدیک کند.
انصاف حکم می‌کند یک سوزن به خودمان و یک جوالدوز به دیگران بزنیم؛ لذا باید متأسفانه اذعان نمایم که علی‌رغم وجود تمامی دغدغه‌های ذکرشده، به یاد نمی‌آورم نماینده‌ای در صحن علنی مجلس نطقی پرشور در خصوص مشکلات و مسائل حوزۀ کتاب داشته باشد.
*نمایندۀ مردم تبریز و عضو کمیسیون فرهنگی