به گزارش «نماینده» نشست علمی و تخصصی پس از غبار پلاسکو با هدف بازخوانی اخلاق رسانه ای در بازنمایی حادثه پلاسکو با حضور معاون فنی عمرانی شهرداری تهران، مدیریت ستاد بحران و  اساتید دانشگاه در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

حقیقت‌یابی را به مصلحت‌اندیشان داده بودیم

منتظر القائم مدیر گروه ارتباطات دانشگاه تهران در ابتدای نشست با اشاره به ابعاد حادثه رسانه ای پلاسکو گفت: متاسفانه رابطه ما باز زبان دچار نوعی اغتشاش است و زمانی که فاجعه اتفاق می افتد می توان عمق جهان اجتماعی خودمان را به وضوح دید.

وی تاکید کرد: مثلا در زمان وقوع حادثه پلاسکو عینیت را نمی توان در بیانیه ها و صحبت های اجتماعی به وضوح دید و بنابراین ما نیازمند بازتعریف واقعیت و عینیت درعرصه سیاسی و اجتماعی  و رسانه ای هستیم.

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه ارتباطات بحران بخش کوچکی از رابطه بحران و رسانه هاست، گفت: ارتباطات پیش و حین و پس از حادثه وظایف جداگانه است که در جای خودش در حال بررسی است.

وی با انتقاد از رفتار برخی رسانه ها از حادثه پلاسکو گفت: درحادثه پلاسکو به دلیل عدم آموزش خبرنگاری بحران برخی اشتباهات در بیان حادثه رخ داد. به عنوان مثال خبرنگار رسانه رسمی به جای اینکه بگوید چیزی شبیه به انفجار رخ داد به صدها ذهن کنجکاو القا می کند؛  انفجار رخ داد. همین مسئله سبب شد شایعاتی نظیر بمب گذاری و ...  مطرح شود.

وی تصریح کرد: به عبارت دیگر فردی که ارائه اخبار را برعهده دارد باید با احتیاط بیشتری سخن بگوید. این موضوع درباره اطلاع رسانی و ارائه آمار  در هنگام حادثه از سوی مسئولان نیز صدق می کند.

این استاد دانشگاه با انتقاد از اینکه گاهی روابط عمومی ها وظیفه اطلاع رسانی را برعهده می گیرند، گفت : نباید واحد خبری دستگاهها به خبرگزاری مبدل شوند زیرا حقیقت یابی را به واحدی سپرده ایم که وظیفه اش مصلحت یابی است.

به گفته این استاد دانشگاه جای خالی روزنامه نگاری تحقیقی که رکن چهارم دموکراسی است به وضوح احساس میشود. منتظرالقائم در پایان گفت: تازمانی که روزنامه نگاری تحقیقی را تقویت نکنیم شاهد بی اخلاقی های رسانه ای و بی اخلاقی های بروکراتیک هستیم.

رسانه ها، جزیی از شئونات فرماندهی میدان عملیات در زمان بحران هستند

 احمد صادقی، رییس سازمان مدیریت بحران شهر تهران در این نشست با بیان انتظارات مدیر بحران در رسانه ها که تا به حال کمتر به آن پرداخته شده است، گفت: مسلما در عصر ارتباطات زمانی که حادثه ای رخ می دهد عطش دسترسی به اطلاعات افزایش پیدا می کند. در زمان وقوع بحران مدیر بحران هم باید با حضور درصحنه به وظیفه ذاتی خودش عمل کند و هم باید به دغدغه مردم پاسخ دهد. بنابراین برقراری تعادل بین این دوظیفه برعهده رسانه هاست که بین دو این بخش تعادل بخشی به وجود بیاورند.

وی با اشاره اینکه  دو هدف عمده در سامان دهی مدیریت بحران دنبال می شود، گفت: تسهیل گری تصمیم گیری مدیران دریک جامعه درمعرض خطر و ارائه اطلاعات مورد نیاز شهروندان برای حفاظت از  جان خود و تصمیم گیری درست به آنها،  بخش مهمی از ابعاد این دو هدف عمده است.

وی با اشاره در مدل های فرماندهی روز دنیا و اینکه ارتباطات و رسانه ها جزء شئونات فرماندهی عملیات است گفت: درحقیقت این موضوع نشان از اهمیت بحث ارتباطات و رسانه ها در میدان عملیات دارد که با نقش روابط عمومی سازمان ها که هماهنگی بین رسانه هاست متفاوت است.

صادقی با اشاره به اینکه ارتباطات خطر در دیدگاه مدیریت بحران در سه رویکرد قابل بررسی است، گفت: بررسی رویکرد غالب رسانه در  قالب پاسخ به حوادث و بلایا، بررسی الگوهای غالب رسانه ای درهنگام حوادث و  هچنین تاکتیک های رسانه در هنگام خطر در قبال بلایا قابل بررسی است.

وی ادامه داد : باید بدانیم رویکرد اطلاع رسانی رسانه ها هرچند مفید و لازم است اما کافی نیست. رویکرد آموزشی با اینکه به تحقق هدف کمک می کند اما کافی نیست بنابراین بهترین  رویکرد ارتباط دوسویه بین سازمان ها و رسانه هاست که منجر به تصمیم گیری خواهد شد که درحقیقت  نه تنها از میدان عملیات که بخشی از سامانه فرماندهی است. بنابراین باید دید در حادثه پلاسکو کدام رویکرد دنبال می شود.

رییس ستاد مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به بحث الگوهای رسانه ای در حوادث گفت : سه الگوی رسانه ای در همراهی رسانه ها در زمان حوادث وجود دارد. پیش بینی ذی نفعان  ، یاالگوی پیش بینی نیازهای رسانه ای ذی نفعان  که با تدوین بسته های خبری مورد نیاز  وتمرین میزان اثر بخشی این بسته های رسانه ای همراه است به همراه الگوی میزان توجه ذی نفعان  الگوهای رسانه هستند. ناگفته نماند الگوی همراهی  وهمدری رسانه که رسانه همدرد و همراه و همدوش حادثه حرکت می کند، وجود  دارد.

.وی در ادامه با تاکید براینکه دو سوال مهم در رابطه مردم و مدیران و رسانه ها مورد بررسی قرار می گیرد، گفت: باید در حادثه پلاسکو بررسی شود اصحاب رسانه تا چه اندازه مهارت ارتباط با مردم و مدیران و ارتباطات با خطر را آموخته و آن را به کار می گیرند و مدیران نیز تا چه اندازه مهارت ارتباط با رسانه ها را می دانند. به گفته رییس ستاد مدیریت بحران شهر تهران در حادثه پلاسکو رویکرد غالب رسانه ای درحادثه پلاسکو برمبنای اطلاع رسانی بود و الگوی غالب رسانه ای نیز نوعی الگوی پوششی بود که کمتر به نیاز مردم وشهروندان توجه شد وی تاکید کرد تاکتیک  غالب رسانه ای درحادثه پلاسکو نیز مصاحبه های خبری بود اگرچه مصاحبه های چالشی و احساساتی نیز وجود داشت.

حادثه پلاسکو یک تلنگر بود

علیرضا جاوید معاون فنی و عمران شهرداری تهران با اشاره به اینکه حادثه پلاسکو در حقیقت نوعی تلنگر به همه دستگاههای ذی ربط تلقی می شود، گفت: باید در نظر بگیریم که  اگر قصور اتفاق افتاده باشد تنها به مدیران حال مربوط نیست بلکه درحقیقت نوعی فرآیند است که از گذشته رخ داده است. این تلگنر به همه مسئولان شهری و دولتمردان و رسانه ها در ادوار مختلف است که به نوعی در تصمیم گیری و بازتاب این موضوعات سهیم هستند.

وی با تاکید براینکه در جوامع پیشرفته همه شهروندان مردم  از هزینه کردن برای ایمنی ساختمان ها هراسی ندارند گفت: اگر یک صدم درصد آسیب مالی که در حادثه رخ داد برای پیشگیری این حادثه رخ می داد، هرگز چنین فاجعه ای رخ نمی داد بنابراین فرهنگ سازی توجه به ایمنی ساختمان ها در شهروندان که از آسیب های بزرگ اینچنینی جلوگیری می کند، موضوع بسیار ضرروی در وظایف رسانه ها به شمار می آید. وی همچنین اشاره کرد باید از حادثه پلاسکو عبرت گرفته شود تا شاهد از دست رفتن جان انسان ها نباشیم.

 به فاجعه زدگی عادت کردیم

سید مجید حسینی عضو هیات علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به اینکه مردم فاجعه زده شده اند، گفت: ما هر روز شاهد  کشته شدن مردم در تصادفات جاده ای و موضوعاتی مثل آلودگی هوا  هستیم. درحقیقت فاجعه زده شده ایم.

وی با  اشاره به اینکه این نوع فجایع حاصل زیست جمعی ماست گفت: در این نوع حوادث ابتدا عزاداری کرده و بعد دو یا سه نفر را مسئول این حادثه بزرگ می پنداریم ولی سوال اینجاست آیا در حادثه به این بزرگی با تبعیض یا دو یا سه نفر همه چیز حل شده و از تکرار این حوادث جلوگیری خواهد شد؟ مسلما چنین نیست و افراد بسیاری از جمله کسبه این ساختمان در این حادثه نقش داشته اند.

وی با تاکید بر اینکه لیست عظیمی از مقصران در این حادثه وجود دارد، گفت: مسلما زمانی که دولت ها به وظایف خود عمل نکنند احساس بی پناهی شکل می گیرد و یک حادثه با بیست نفر فوتی، جهانی می شود. درحقیقت تبدیل شدن پلاسکو به امر سیاسی حاصل غم بزرگی است اما ما باید یادبگیریم با غم های بزرگ کارهای بزرگ انجام دهیم  .

رسانه های غیر رسمی از فضای ابهام استفاده می کنند

یحیایی مدیر مطالعات اجتماعی و مرکز مطالعات شهر تهران با تاکید  بر نقش روزنامه نگاری تحقیقی گفت: زمانی که روزنامه نگاری تحقیقی وجود ندارد تیترهای حادثه پلاسکو گاهی عامه پسند میشود. بنابراین اگر بازیگران سیاسی منافع کوتاه مدت را به منافع ملی ترجیح می دهند باید نگران باشیم  زیرا این اتفاقات سبب تجدید تعارض ها درجامعه می شوند.

وی افزود:منافع اقتصادی و سیاسی در رسانه ها بر منافع خبری ارجح هستند. شبکه های مجازی از فضای ابهام استفاده کرده و خبرسازی می کنند و در اینجاست که شایعه در زمان حوادث شکل می گیرد 

یحیایی تصریح کرد: زمانی که اطلاع رسانی دقیق وجود نداشته باشد و فضا با عینیت خبر فاصله داشته باشد، بازی رسانه ای رخ می دهد و رسانه های رسمی مدام درحال پاسخگویی به رسانه های غیر رسمی خواهند شد و واقعیت حادثه  فراموش می شود. بنابراین شهروندان حقیقت جو در مجموعه اخبار متناقض نمی توانند ابعاد حادثه را بفهمند و دچار دوگانگی می شوند.