هفته نامه «نماینده»؛ اسدالله قره‌خانی*/ در خصوص تمهیدات اندیشیده شده در برنامه ششم برای کاهش آلودگی‌های زیستی صنایع نفتی و آلودگی‌های ناشی از شرکت‌های معدنی بزرگ مواردی قابل ذکر است که به آن‌ها اشاره‌ای می‌نمایم.
آلودگی‌هایی که از ناحیه شرکت‌های نفتی و به‌عبارتی شرکت‌های معدنی بزرگ برای منطقه ایجاد می‌شود چندین مرحله دارد. یکی در همان مراحل اولیه کار است و دیگری در مرحله بهره‌برداری. اگر مدیران شرکت‌های نفتی از فنّاوری‌های مناسب استفاده نکنند، سرمایه‌گذاری‌های لازم را نداشته باشند یا منطبق با استاندارهای روز اقدام نکنند آلودگی‌های مرتبط با مراحل اولیه بیشتر مخرب محیط زیست خواهد بود.
متأسفانه ده‌ها سال است که در مناطق نفت‌خیز جنوب، انتشار گازهای فلر را شاهد هستیم. در مجموع هر جایی که اکتشاف نفت صورت می‌گیرد یا نفت را بهره‌برداری می‌کنیم، بخشی از گازهای همراه را می‌سوزانیم که در واقع با سوزاندن این گازها، هم سرمایه ملی را هدر داده‌ایم و بدتر از آن آلودگی محیط زیست را نیز به همراه دارد.
این کار منجر به آلوده شدن مناطق و محیط زیستی می‌شود که مردم در آن سکونت دارند. صحیح نیست که ما برای برخورداری یا بهره‌برداری از یک ثروت ملی، عرصه را بر مردم تنگ کنیم. در مناطق جنوبی گاهی که باران می‌آید، باران اسیدی جمع کثیری از مردم را روانه بیمارستان‌ها می‌کند.
خوشبختانه مجلس در برنامۀ ششم توسعه، دولت و وزارت نفت را مکلف کرده است گازهایی که می‌سوزند و موجب آلودگی محیط زیست می‌شوند را جمع‌آوری نموده و اقدام عاجلی را در خلال اجرای برنامه داشته باشند.
گازهایی که در ایران به‌ناچار سوزانده می‌شوند در تمام دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. متأسفانه به دلیل مکانیزمی که سال‌های متمادی در وزارت نفت در جمع‌آوری گازهای همراه وجود داشته و نوع مدیریتی حاکم، نه وزارت نفت توانست از گازهای همراه استفاده کند و نه به بخش خصوصی اجازه ورود به این عرصه را داد.
در تمام دنیا تکنولوژی‌های برتری وجود دارد که این گازها را تبدیل به برق می‌کند و از برق تولید شده در صنعت نفت مورد استفاده قرار می‌دهند، این ابتدایی‌ترین کاری است که باید صورت بگیرد.
به‌عنوان‌مثال می‌شود به مناطق غرب کارون اشاره کرد. خروجی‌های بلااستفاده در پتروشیمی بندر امام می‌تواند تبدیل به یکسری فرآورده‌های بسیار باارزش شود. این مسئله می‌تواند در عسلویه، مسجدسلیمان، اهواز و ... نیز همین حالت وجود دارد.
البته لازم به ذکر است تکلیفی که در برنامۀ ششم ایجاد شده است، در برنامه‌های گذشته هم وجود داشت؛ اما این‌گونه که در برنامه ششم تعیین تکلیف صورت گرفته و هدفمند اقدام شده است نبود.
نکته‌ای که لازم است در این مجال متذکر شوم اینکه نمی‌توان از نقش نظارتی مجلس غافل شد. نمایندگان باید به‌صورت مستمر بر اجرای این مصوبات نظارت کنند که فعالیت وزارت نفت منطبق با برنامه صورت بگیرد. بدیهی است در صورت مشاهده هرگونه تخطی و عدول از برنامه، هشدارهای لازم باید داده شود و پیگیری سؤال و تذکرات در دستور کار قرار بگیرد.
در توضیح آلودگی‌های مرحلۀ بهره‌برداری نیز باید به نکاتی توجه کرد.
متأسفانه نیروگاه‌های کشور راندمان بسیار کمی دارند. کلاس توربین‌هایی که بکار گرفته می‌شود E است درحالی‌که امروزه باید از کلاس F استفاده نمایند. علاوه بر اینکه راندمان مناسبی نداریم، از طرف دیگر آن‌طور که باید نمی‌توانیم برق لازم را بگیریم و بر همین اساس تخریب‌های زیست محیطی را به دنبال داریم.
نمایندگان مجلس دولت را در برنامه ششم توسعه مکلف کردند گازهایی که در نیروگاه‌ها هدر می‌رود را در سیکل ترکیبی بکار ببرند. به‌این‌ترتیب کاهش دما در نیروگاه‌ها خواهیم داشت و همچنین از طریق استفاده از توربین‌های کلاس بالا، تخریب زیست محیطی کمتری را شاهد باشیم.
البته به جد معتقدم تمهیدات صورت گرفته کافی نخواهد بود. بایستی اراده لازم در وزارت نفت ایجاد شود. از سوی دیگر باید توجه بیشتری به مسائل بهداشتی، بیمارستانی و پزشکی مناطق نفت‌خیز صورت بگیرد. به‌عنوان مثال تمام مناطق نفت‌خیز جنوب مکلف شده‌اند توجه بیشتری به موضوعات اجتماعی از جمله مدرسه و جاده‌سازی، تأمین آمبولانس، بیمارستان و ... داشته باشند.
به‌هرحال اتفاقی که در پتروشیمی بوعلی رخ داد علل مختلفی داشت که بخشی از آن ناشی از سهل‌انگاری یا به‌کارگیری تجهیزات نامناسب بود. گاهی پیمانکار برای ارزان‌تر تمام کردن پروژه از اجناس نامرغوب و بی‌کیفیت شرکت‌های چینی استفاده می‌کند و موجب می‌شود سلامت کل منطقه به خطر بیفتد.
اگر یک پتروشیمی دچار سانحه شود و این مسئله به سایر پتروشیمی‌ها سرایت کند فاجعه‌ای به بار خواهد آمد که غیرقابل جبران است. جهت پیشگیری از چنین رخدادهایی باید پدافند غیرعامل و مباحث ایمنی را نیز مد نظر داشته باشیم.
متأسفانه امروزه به سبب کاهش هزینه‌ها، بی‌تجربگی برخی پیمانکاران یا سهل‌انگاری در مدیریت‌ها شاهد بعضی مشکلات هستیم که می‌تواند فجایعی را به دنبال داشته باشد.
*نمایندۀ علی‌آباد و سخنگوی کمیسیون انرژی