به گزارش «نماینده» رئیس فراکسیون «میراث فرهنگی، گردشگری، صنایع دستی و مناطق آزاد» در مجلس دهم «جبار کوچکی‌نژاد» است. وی از مجلس هشتم تا کنون نمایندگی مردم رشت را بر عهده دارد. با توجه به در پیش بودن ایام نوروز برخی مسائل پیرامون گردشگری و میراث فرهنگی را از او جویا شدیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
* به‌عنوان رئیس فراکسیون میراث فرهنگی، جایگاهی که در قوۀ مجریه برای مدیریت مسائل مربوط به گردشگری و میراث فرهنگی در نظر گرفته شده است را چطور ارزیابی می‌کنید؟
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، از نظر ساختاری زیر نظر رئیس‌جمهور است و معاون رئیس‌جمهور ریاست آن را به عهده دارد. انتظار داریم همان‌طور که این سازمان در هیئت دولت یک کرسی و جایگاه دارد، در استان‌ها نیز نیروهایی را به کار بگیرند که در سطح قابل‌قبولی قرار داشته باشند تا بتوانند از ظرفیت‌های استانی به نحو احسن استفاده کنند. در برخی مناطق از جمله استان‌های شمالی، شیراز، اصفهان و ... به‌واسطۀ وجود طبیعت یا آثار تاریخی، بستر لازم برای گردشگری به‌اندازۀ کافی وجود دارد؛ باید در این استان‌ها شورا یا تیمی تشکیل شود که بتواند منابع این استان را به سمت بسترهای موجود هدایت کند.
* به نظر شما مهم‌ترین مشکل در حوزۀ مسائل مربوط به گردشگری چیست؟
معضل اول «مدیریت» است. علیرغم اینکه این سازمان نیازمند مدیریتی قوی و باثبات است، اما در تمامی دولت‌ها دستخوش تغییرات بوده و در این سازمان بیشتر دیدگاه‌های سیاسی به کار و تخصص ترجیح داده شده است. اگر دقت کنیم متوجه می‌شویم اغلب کسانی که به‌عنوان رؤسای این نهاد منصوب شده‌اند نه‌تنها علم و آگاهی کافی در زمینۀ میراث فرهنگی نداشتند، بلکه فاقد تجربۀ لازم هم بودند. عمق مشکل هم جایی است که تا وقتی این مدیر بخواهد تجربه کسب کند، از این عرصه کنار گذاشته شده و این چرخه ادامه دارد.
* از ظرفیت بخش خصوصی در این حوزه به‌اندازۀ کافی استفاده می‌شود؟
اتفاقاً یکی از نقاط ضعف میراث فرهنگی و گردشگری، استفاده نکردن از توان بخش خصوصی است. مناطق گردشگری زیادی در ایران وجود دارد که نزدیک به نابودی هستند، اما متأسفانه بستر ورود بخش خصوصی به میراث فرهنگی آماده نمی‌شود. بودجه این سازمان حدود ۴۰۰ میلیارد تومان است که این مبلغ فقط حقوق کارکنان سازمان را تأمین می‌کند. در نتیجه واضح است که نمی‌توان به لحاظ بودجه‌ای انتظار اقدامی درخصوص حفظ و حراست از میراث فرهنگی داشت. با توجه به اینکه دولت هم توانایی کافی برای پوشش همه‌جانبۀ این حوزه را ندارد، قطعاً باید برنامه‌ریزی لازم برای فعال کردن بخش خصوصی فراهم شود.
* با سرمایه‌گذاری برای حراست از میراث فرهنگی هم موافقید؟
همه مسئولان اعتراف دارند که آثار تاریخی کشورمان، نشان‌دهنده هویت ملت بزرگی است و نباید از هیچ تلاشی برای نگهداری از این بناها دریغ کرد. به‌هرحال واگذاری بناهای تاریخی برای نوسازی و بهره‌برداری به بخش خصوصی فرصت مغتنمی است و خوشبختانه تاکنون اقداماتی هم در این راستا انجام شده است؛ سازمان میراث فرهنگی برای این کار عزم جدی دارد و به نظرم باید کاری کنند سرمایه‌گذاران برای فعالیت در این عرصه درگیر امور پیچیده و بروکراسی نشوند. خوشبختانه در برنامه ششم توسعه هم تأکید ویژه‌ای برای احیای بناهای تاریخی شده است.
ضمناً باید سازوکار مناسبی تدوین شود که از سودجویی برخی افراد و سرمایه‌گذاران در اماکن تاریخی هم جلوگیری شود؛ لذا نباید از نظارت بعد از واگذاری غفلت کرد، بر همین اساس نقش نظارتی سازمان میراث فرهنگی نیز مهم و قابل‌توجه است.
* برای تقویت زیرساخت‌ها هم تلاشی می‌شود؟
صحبت کردن دربارۀ ضعف زیرساخت‌های حوزه گردشگری تکراری و ملال‌آور شده، اما دراین‌باره باید بگویم در ایجاد زیرساخت‌ها هم مشکلاتی وجود دارد؛ بانک‌ها تسهیلات لازم برای ساخت هتل را در اختیار متقاضیان قرار نمی‌دهند؛ دولت هم می‌تواند با کاهش عوارض و مالیات در این بخش مشوق سرمایه‌گذاران خصوصی باشد. همه این عوامل دست به دست هم داده تا ما در بخش گردشگری توفیق کافی نداشته باشیم.
کلاً در بخش گردشگری موضوع حائز اهمیتی مثل امنیت وجود دارد که خوشبختانه در کشور ما در سطح بسیار بالایی این امنیت برقرار است. تأمین محل‌های اقامت مناسب و تسهیل رفت‌وآمد هم پیش‌نیازهای جذب بیشتر گردشگر است.
* یکی از نکات قابل‌توجه در گردشگری، موضوع مسافران خارجی و توریست است.
ارزآوری ناشی از ورود گردشگران خارجی به ایران قابل چشم‌پوشی نیست. همچنین می‌توان گفت تأثیرگذاری فرهنگی ناشی از آشنایی مسافران خارجی با فرهنگ، آداب و رسوم ایرانیان نیز در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد. این تبادل فرهنگی می‌تواند بخشی از فشارهای روانی وارد به کشور در اثر ایران‌هراسی و اسلام‌هراسی را برطرف کند. حتی اگر از گردشگری خارجی به «دیپلماسی فرهنگی» یاد کنیم گزاف نگفتیم. هر چه بر تعداد گردشگران خارجی اضافه شود به همان مقدار فشار مردم بر دولت‌هایشان برای تغییر نگرش در خصوص ایران بیشتر می‌شود و از رهاورد این دیپلماسی فرهنگی، دولت‌ها مجبور به اخذ تصمیم‌های عاقلانه‌تری نسبت به ایران می‌شوند.
* در این مسیر عملکرد متولی‌های این حوزه برای صدور گذرنامه و سایر موارد باید چگونه باشد؟
این موضوع در مورد کشورهای همسایه اهمیت ویژه‌تری دارد. باید برای تردد راحت همسایگان در داخل کشور تلاش کنیم. هر چند با توجه به مشکلات تحریم‌ها محدودیت‌هایی وجود دارد، اما امیدوارم طبق قول‌وقرارهای صورت گرفته، تعاملات با ایران نسبت به قبل افزایش یابد. به‌هرحال باید برخورد مناسبی در مبادی ورودی با گردشگران خارجی بشود؛ مسافرها برای گرفتن ویزا و مجوز اقامت نباید دچار مشکل بشوند. این موارد مسائل اساسی هستند که وزارت امور خارجه، سازمان گردشگری و سایر دستگاه‌های مرتبط می‌توانند در تسهیل امور این حوزه تلاش بیشتری داشته باشند تا درنهایت بتوانیم شاهد رشد روزافزون ایران در حوزۀ گردشگری باشیم.
* با توجه به اینکه در آستانۀ نوروز هستیم و سفرهای مردم به شهرهای مختلف زیاد می‌شود، وضعیت نهادهای متولی گردشگری را چطور می‌بینید؟
البته باوجوداینکه نوروز اوج سفرهای مردم است، اما برخی مردم سال‌هاست به دلیل مشکلات اقتصادی نتوانستند حتی چند روز را با خانواده زیارت بروند یا به دل جاذبه‌های بی‌نظیر گردشگری موجود در استان‌های کشور بزنند. ضمن اینکه گر چه به نظر می‌رسد مکان‌های تفریحی گردشگری زیادی داریم، اما همچنان جاذبه‌های فراوان ناشناخته‌ای وجود دارد؛ علاوه بر آن بسیاری از هم‌وطنانمان هنوز حتی جاذبه‌های شناخته شده و آثار باستانی معروف کشور را نیز ندیده‌اند!
* برای حل این مشکلات چه باید کرد؟
باید تلاش کنیم جاذبه‌های گردشگری داخل کشور به مردم معرفی شود و همچنین امکاناتی را برای مردمی که به‌صرف مشکلات اقتصادی از سفر چشم‌پوشی می‌کنند و یا به سفر می‌روند ولی نمی‌توانند به دلیل مشکلات اقتصادی از امکانات و مراکز تفریحی شهرها استفاده کنند، فراهم کنیم. یکی از وظایف سازمان گردشگری همین است که بتواند مردم را به سمت گردشگری تشویق و موانع را نیز برطرف کند؛ از طرفی انقلاب ما نیز انقلاب محرومین است. سازمان گردشگری می‌تواند ردیف بودجه مستقلی را از دولت به این منظور پیگیری و ابلاغ کنند و مجلس نیز استقبال می‌کند.
می‌توان ردیف بودجه‌ای تحت عنوان یارانه گردشگری در کشور برای طبقات متوسط و پایین جامعه در نظر گرفت و با کارت‌های گردشگری و بازدید از مراکز تفریحی و دیدنی استان‌های کشور این خلأ را جبران کرد. در مجموع برنامۀ مدون خوبی را از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نمی‌بینیم که بیاید بخشی از مشکلات گردشگری را به عهده بگیرد و برای رفع آن سیاست‌گذاری و فرهنگ‌سازی کند! متأسفانه رفع مشکلات را در حاشیه قرار داده‌اند و مردم در استان‌ها خودشان به‌تنهایی در این زمینه فعالیت می‌کنند و مباحث مربوط به گردشگری را مدیریت می‌کنند. به عبارتی مدیریت بیرونی در زمینه گردشگری کم داریم.
* معمولاً در ایام نوروز که گردشگری رونق دارد سوءاستفاده‌هایی نیز صورت می‌گیرد.
اساساً یکی از آسیب‌هایی این حوزه افزایش بی‌رویه قیمت‌ها در ایام تعطیلات و عدم نظارت کافی بر این مسئله است. برخی فکر می‌کنند علت این مشکل نقص قانون است، درحالی‌که ما در این زمینه با نقص و کمبود قانون مواجه نیستیم. با قوانین فعلی می‌توان جلوی این مشکل را گرفت، حتی با واگذاری بخشی از امور به بخش خصوصی و ایجاد فضای رقابتی هم می‌شود با این مشکل مقابله کرد. البته در بعضی موارد میراث فرهنگی اقداماتی را انجام داده است اما آن اقدامات را گسترش نداده و نتوانسته فراگیر کند.